How the monkey Marten traveled to Rome, met Reynke and took care of his cause, as well as a lot about Rome. The IX. chapter.
¶ Wo Marten de ape reysede na Rome vnde Reynken motte vnde syne sake myt syk nam, vnde van etlyken to Rome. Dat IX. capittel.
Marten de ape dyt hadde vornomen,
Dat Reynke wolde to houe komen.
He wolde reysen den wech na Roem.
4100
Do he eme motte, he sprak: „leue om,
Hebbet vry eynen guden mod!"
He wuste wol, wo syne sake stod,
Doch vragede he na eyneme stucke.
¶ Do sprack Reynke: „my is dat ghelucke
4105
In dessen dagen seer entyegen.
Ick byn echt vorklaget todegen
Van etlyken deuen, we se ock syn,
Van der kreyen vnde deme orlozen kannyn.
De eyne heft syn wyff vorloren,
4110
De ander de helfte van synen oren.
Mochte ick suluen vor den konnynck komen,
Dat scholde en beyden weynich vromen.
Dat meyste, my wert schaden dar an,
Is, ick byn in des pawes ban.
4115
De prouest heft der sake macht,
De by deme konnynge is in groter acht.
Dar vmme ik in deme banne byn,
Is, dat ick Ysegryme gaff den syn,
Do he monnyk was gheworden,
4120
Dat he wech leep vth deme orden,
Do he tor Elemar was begheuen,
He swor, he konde alzo nicht leuen
In alzo hardem strengen wesen,
So lange to vasten, so vele to lesen.
4125
Ick halp eme wech, dat ruwet my sere;
Dar vor deyt he my wedder vnere
Jegen den konnynck to voren an
Vnde deyt my quad, al wor he kan.
Schal ik to Rome, dat wyl seer hynderen
4130
Mynem wyue vnde mynen kynderen,
Wente Ysegrym de leth des nicht,
He deyt ene quad, wor he se krycht,
Myt anderen, de my syn seer quad
Vnde soeken vp my seer bözen rad.
4135
Were ick vth deme banne ghelost,
So hadde ick sus wol beteren trost
Vnde mochte vprychtich myt ghemake
Spreken vor myne eghene sake."
¶ Marten sprack: „Reynke, leue oem,
4140
Ick wyl recht nu vp na Roem.
Ik wyl yw helpen myt schonen stucken
Vnde wyl yw nicht laten vordrucken.
Byn ick doch des bysschoppes klerck!
Ja, gantz wol vorsta ick my vp dat werck:
4145
Ick wyl den prouest to Rome citeren
Vnde wyl tegen en alzo pliteren,
Seet, oem, vnde doen yw execucien
Vnde bryngen yw eyne absolucien
Synes vndanckes, were yd eme ock leet.
4150
Wente ick to Rome den loep wol weet,
Wat ik schal laten efte doen.
Dar is ock myn oem Symon,
De mechtich is vnde seer vorheuen;
He helpet deme gherne, de wat mach gheuen.
4155
Her Schalkevunt is dar ock eyn here,
Ock doctor Grypto vnde der noch mere,
Her Wendehoyke myt her Lozevunde,
Dyt synt alle dar vnse vrunde.
Ik hebbe gelt vorhen ghesant,
4160
Hir mede werde ick best bekant.
Ja, schyth, men secht vuste van citeren
Dat gelt ysset al, dat se begheren.
Al were de sake noch so krum,
Myt ghelde wyl ick se kopen vm.
4165
De gelt brynget, krycht to hantes gnade,
De dat nicht heft, de kumpt to spade.
¶ Seet, oem, dar vmme gy syd in deme ban,
Alle de sake the ick my an.
Ik neme de vp my vnde gheue se yw quyd.
4170
Ghaet vry to houe, vnde so gy dar syd
Dar is myn wyff, vrouwe Rukenauwe;
Wente de konnynck, vnse here, de lauwe,
Heft se leeff vnde ock de konnygynne,
Wente se seer behende is van synne.
4175
Spreket se an, se is seer vroet,
Wente se gherne dorch vrunde wes doet.
Gy vynden an er vruntschop groet,
Dat recht heft vaken hulpe noet.
Dar synt by er ere sustere twey
4180
Vnde ock dar to myne kyndere drey,
Noch vele dar to van yuweme slecht,
De yw wol bystan in deme recht.
Mach yw dan sus neen recht bescheen,
So schole gy dat in kort ok seen.
4185
Doet my dat yo draden to weten:
Alle de int lant syn beseten,
Isset konnynck, vrouwe, kynt efte man,
Alle wyl ick se bryngen in den ban
Vnde senden en interdict so swar,
4190
Men schal dar wer hemelyck efte openbar
Syngen, grauen, döpen, wat yd ock sy.
Neue, hir vp so trostet vry.
¶ De pawes is eyn old kranck man,
He nympt syck nenes dynges meer an,
4195
Alze datmen syner nicht vele acht.
Men alto male des houes macht
Heft de cardinal van Vnghenöghe,
Eyn man yunck, mechtich, van behendem töge.
Ick kenne eyne vrouwen, de heft he leeff,
4200
De schal eme bryngen eynen breff;
Myt der byn ick seer wol bekant,
Ja, wat se wyl, dat blyft neen tant.
Syn schryuer heth Yohannes Partye,
He kennet wol olde münte vnde nye.
4205
Horkenauweto is syn kumpan,
De is des houes kurtesan.
Slypenvndewenden is notarius,
In beyden rechten eyn bacalarius;
Wo desse noch eyn yar dar blyft,
4210
He wert mester in practiken schrift.
Moneta vnde Donarius
Synt twey richter int sulue hus:
Wem desse twey affseggen dat recht,
Deme blyftet ock wol alzo ghesecht.
4215
Alsus is dar mannyghe lyst,
Dar an de pawes vnschuldich ist.
De moet ik alle holden to vrunde,
Dorch se vorghyftmen nu de sunde
Vnde löset dat volck vth deme ban.
4220
Seet, Reynke oem, hir holdet yw an.
De konnynck heft yd rede ghehord,
Dat ick yuwe sake vore vort;
He wed, dat ick dat wol kan weruen,
Men mach yw nicht laten vorderuen.
4225
Dyt wyl de konnynck bedencken recht,
Dat vele synt apen vnde vosses slecht,
De vaken eme gheuen den nauwesten rad.
Dyt wert yw helpen, wo yd ock ghad."
¶ Reynke sprack: „dat is gud trost,
4230
Ick dencke des wedder, werde ick vorlost."
Hir myt eyn van deme anderen scheyde.
Reynke ghynck vord ane gheleyde
Myt Grymbarde in des konnynges hoff,
Dar in he hadde seer klenen loff.