Reynke de Vos, book 1

This is the text of the first book of Reynke de Vos, published in Lübeck, 1498.

The slightly modernized text is based on "Reinke de Vos nach der ältesten Ausgabe (Lübeck 1498)" by August Lübben (see external link). For a text closer to the original, look here: book 1.

I have added a few missing words in square brackets: "boven" (1447), "nu" (2081) and "ju" (3045). In line 2233 Lübben has replaced "sake" with "dink". Be sure to take a look at Lübben's dictionary.


First preface
First preface

First preface

Eine Vorrede over dit bôk van Reinken deme vosse.

Hir bevoren in den olden jaren, êr der tît dat got vorlosede dat minschlike geslechte, êr unse here Cristus, ware got unde minsche, lêt in der minscheit den bitteren dôt unde stunt wedder up van deme dode unde stêch up boven alle hemmele unde wert wedder komende to deme rechten gerichte.

Vor desser tît der gebort Cristi vindet men, dat dar sîn gewest vele naturlike wise mans, de utvorkoren unde lêf hadden wîsheit unde kunste, de men nomede philosophi, dat in unser sprake so vele is gesecht alse lêfhebbers der wîsheit unde der kunst. Men hêt ok etlike van en poeten, dat is dichters efte tohopesetters historien unde geschichte efte ok bisproke efte fabelen. Etlike van dessen lereden deme volke dogede unde wîsheit unde setteden ere lere slicht in boke unde in schrift. Etlike andere sîn gewest, de hebben ere lere uns nagelaten unde de gesat in verse unde in bisproke unde in fabelen, up dat men ere lere unde oren vlît desto bet darbi scholde beholden. Mankt dessen is ein gewest, de to nutte unde lere der minschen geschreven heft eine historie unde fabele van Reinken deme vosse, de sêr genóchlik is to lesen unde to horen, unde is ok vul van wîsheit unde guder exempel unde lere. Desses sulven poeten lere to lesen unde nicht to vorstân, en brochte nên nutte efte vromen. Hir umme dat men en moge lesen unde ok vorstân,

ik, Hinrek van Alckmer, scholemester unde tuchtlerer des eddelen dogentliken vorsten unde heren, hertogen van Lotringen, umme bede willen mines gnédigen heren, hebbe dit jegenwerdige bok ût walscher unde franzosescher sprake gesocht unde ummegesat in dudesche sprake to dem love unde to der ere godes unde to heilsamer lere der, de hir inne lesen, unde hebbe dit sulve bôk gedelet in vêr part, unde hebbe bi islik capittel gesat eine korte utlegginge unde meninge des sulfsten poeten umme to vorstân den rechten sîn des capittels.

Second preface
Second preface

Second preface

    Wo dit bôk wert Gedelet in IIII part. De ander Vorrede.

Up dat ein islik leser desses bokes van Reinken deme vosse wol moge vorstân, so is to merken, dat der minschen state is gedelet an vêr state.

De erste is de stât van den arbeiders, de sik neren eres swaren arbeides unde bruken erer kunst mit arbeide, alse bure, amptlude unde andere, de ere neringe unde vodinge also werven; wente got almechtich uns in den stât heft gesat unde heft uns heten arbeiden unde so unse brôt winnen in der tît, do Adam, unser aller vader, overtrat dat gebot, do got to eme sprak mankt anderen worden alsus: in deme swete dines angesichtes schaltu eten din brôt, dat is, du schalt di generen mit arbeide. Unde bi dessem state so gelikent de meister in dessem boke de arbeide[n]den deren, alse perde, mulen, esels, ossen unde der geliken.

Ut dessem ersten state van arbeide sîn gesproten noch dre state. De erste van den drên is borgerie unde kôplude unde alle de sik erneren mit ummeslach unde leven van deme gewinne. Bi dessen gelikent de meister de deren, dede leven van deme gewunnen gude, dat se winnen unde sammelen, alse ein dêl in de erde, ein dêl in de bome, ein del in de steinritzen, dar in se sammelen, dar se af leven, ein dêl korn, arvete, bonen unde ander sât, ein dêl note, eckeren, appel unde sodane vrucht, alse dat ekerken, de hampster, hasen, kaninen, de froien, stripen, de so westwart werden genomet, unde andere der geliken.

De ander state gesproten ût deme ersten dat is de stât, dede leven van dessen twên ersten staten, unde sint de geistliken. Dessen gelikent desse meister bi deme grevinge, de ok in etliken landen wert geheten de das. Men van desseme state en sprikt he nicht vele, doch strafet he se mit vordeckeden worden umme twei sunde, alse umme de giricheit unde unkuscheit, so hir na in etliken steden wert geroret.

De dridde stât, de ût deme state der arbeider is gesproten unde is de vêrde unde leste stât, dat sint de vorsten unde heren der werlt, de sik eddel holden. Desse voden sik ok ût den twê ersten staten. Desse gelikent de meister desses bokes bi deme wulve unde bi deme baren, bi deme losse unde luperden, den gripen. So sîn etlike heren, dede minre sîn in grade wan alse de grôtmechtigen vorsten, alse banreheren unde der geliken, unde desse gelikent de meister bi deme vosse, bi der apen, bi deme hunde unde der geliken; unde ere bistanders unde dênres, rutere unde schiltknechte, desse gelikent he bi den kleinen bitenden deren, alse bi der marten, ilke, hermelken, wesselken, ekerken unde der geliken.

Desse lerer bewiset ok in deme ersten boke, dat it van noden is, dat dar si ein hovet, ein here, de boven alle desse state der lude de macht der herschoppie hebbe, de alle de staten der minschen under sik holden mach in rechte unde in vrede, unde dessen oversten heren efte konnink likent he bi deme louwen. He bewiset ok, dat men nemande overvallen schal buten recht mit macht efte anderer losheit, unde dat men den misdadigen, de berochtet is, nochtant schal to worden steden unde en eschen, dat he sik vorantwerde, up dat men sine schult efte unschult desto bet moge proven. Ok bewiset desse meister efte desse poete, wo de vorsten vaken werden vorleidet van den logeneren ût deme wege der rechtverdicheit. Ok bewiset he, dat mannich sik sulven bedrucht, de dar na is grote lene unde provene to vorkrigen bi den heren, unde sine giricheit nenen vortgank hebben kan. He bewiset ok, dat den vorsten unde heren dat vele nutter is to hebben den wisen in ereme rade, dan den girigen, wente neines vorsten hof efte stât sunder wîsheit unde klôkheit stande mach bliven lange in eren.

Alsus is dit bôk van eineme vorsten unde sineme hove; ok is it van deme state der gemenen simpelen unde is ok van den logeneren unde bedregers, de mit losheit mannigen schenden, so hir na wert gesecht van deme sneidigen listigen vosse, de mannigen schendede unde to plasse brachte unde denne noch mit siner loggen unde valscheit bi macht blêf.

Desseme heren unde konninge unde sinen bisitteren, unde etliken van der mênheit, werden ok sunderliken etlike binamen efte tonamen geven in desseme boke umme der rime willen, unde umme dat desto nóchliker si deme leser unde tohorer. Unde den konnink den louwen nomet he Nobel; de negesten hertogen efte vorsten bi deme konninge alse den baren nomet he Brune, den wulf hêt he Isegrim, de wulvinnen hêt he vrouwe Giremôt, den vos, alse einen banreheren, hêt he Reineke, ok Reinart, de vossinnen hêt he vrou Armeline. Twei junge vosse sint hir ok, de he nomet, den einen Reinardîn, den anderen Rossêl; den grevink hêt he Grimbart, de wilde katte Alse, den kater nomet he Hinzen, de apen hêt he Marten, de apinnen hêt he vrou Rukenouwe, den zegenbok Hermen, de zegen Metke, den rambok Bellîn, den hasen Lampe, den esel Boldewin, den groten hunt nomet he Rîn, den klenen Wackerlôs, den bever Bokert.

Alsus set desse meister nicht allene den louwen einen konnink over de deren, men ok over de vogele mede, den ok etliken tonamen efte binamen werden angesat lîk den deren in desseme boke. Also nomet he den hanen hane Hennink, ok Kreiant, de hennen Krassevôt, den kron Lutken , den adebar Bartolt, den untruwen raven Pluckebudel; de kreien efte karôk Merkenouwe, de kreiinnen Scharpenebbe, de gós Alheit, de ant Tibbeke, de hegger Marquart; unde sus na der sulven wise nomet he etlike mêr, welkere worde men horen unde lesen mach; men den sîn der worde, wat de lerer mede menet, schal men merken unde beholden, dar licht de wîsheit in. Dit is de meninge des meisters, de dit bok begint in solken worden, so hir na volget.

Book 1, Chapter 1
Book 1, Chapter 1

Book 1, Chapter 1

    Dat erste Capittel.

Wo de louwe, konnink aller deren, lêt ûtkreieren unde vasten vrede ûtropen, unde lêt beden allen deren to sineme hove to komen.

1 It geschach up einen pinxtedach,
dat men de wolde unde velde sach
grone stân mit lôf unde gras,
unde mannich vogel vrolich was
5 mit sange, in hagen unde up bomen;
de krude sproten unde de blomen,
de wol roken hir unde dar;
de dach was schone, dat weder klâr.

    Nobel, de konnink van allen deren,
10 hêlt hof, unde let den utkreieren
sîn lant dorch overal.
Dar quemen vele heren mit grotem schal;
ok quemen to hove vele stolter gesellen,
de men nicht alle konde tellen:
15 Lutke de krôn, unde Markwart de hegger;
ja, desse weren dar alder degger;
wente de konnink mit sinen heren
mende to holden hof mit eren,
mit vrouden unde mit grotem love,
20 unde hadde vorbodet dar to hove
alle de dere, grôt unde kleine;
sunder Reinken den vos alleine;
he hadde in den hof so vele misdan,
dat he dar nicht en dorste komen noch gân.

25 De quât deit, de schuwet gern dat licht;
also dede ok Reinke, de bosewicht;
he schuwede sere des konninges hof,
darin he hadde sêr kranken lof.

    Do de hof alsus angink,
30 en was dar nên, ân allene de grevink,
he hadde to klagen over Reinken den vos,
den men hêlt sêr valsch unde los.

Book 1, Chapter 2
Book 1, Chapter 2

Book 1, Chapter 2

    Dat ander Capittel.

Wo Reinke de vos van deme wulve unde velen anderen deren Wert vorklaget vor deme konnink.

Isegrim de wulf begunde de klage ;
sine vrunde, sîn slechte, sine negesten mage
35 de gingen al vor den konnink stân.
Isegrim de wulf sprak ersten an
unde sede: 'hochgeboren konnink, gnedige here,
dorch juwe eddelicheit unde dorch juwe ere,
beide dorch recht unde dorch gnaden,
40 entfermet ju des groten schaden,
den mi Reinke de vos heft gedân,
dar ik vaken van hebbe entfan
grote schande unde swar vorlês.
Vor alle sake entfermet ju des,
45 dat he mîn gude wîf heft gehonet
unde miner kinder ok nicht geschonet;
he bemêch unde beseichede se, dar se legen,
dat der dre ni sodder en segen
unde worden dar af al starblint;
50 nochtan honde he mi noch sint.
Wente it was eins so vern gekomen,
dat ein dach wart upgenomen,
men scholde desse sake richten efte scheden;
do bot sik Reinke to den eden.
55 Do ik den eit wolde hebben to lesten,
entquam unde entvôr he uns in sine vesten.
Here, dat weten noch juwe besten man,
de hir nu sint unde bi mi stân.
Here, ik enkonde nicht in einer weken
60 alle dat quade vor ju ûtspreken,
dat Reinke, de lose valsche kumpân,
mi to leide heft gedân;
ja, were al dat laken pergement,
dat dar wert gemaket to Gent,
65 men scholdet dar nicht in konen schriven.
Dat late ik nochtans achter bliven;
men de laster mines wives, de geit mi na;
blift nicht ungewroken, wo it ga.'

    Alse Isegrim sine klage sus hadde gedân,
70 do quam dar ein klein hundeken gân,
unde was geheten Wackerlos,
de klagede deme konnink up franzos,
dat he so arm was êr,
dat he alles gudes nicht hadde mêr,
75 dan alleine eine kleine worst
in eineme winter up einer horst,
unde eme Reinke desulve nam.

    Hinze de kater do ok dar quam;
al tornich he vor den konnink gink
80 unde sprak: 'gnedige here, her konnink,
up dat gi Reinken sîn unholt,
so en is hir nemant junk noch olt,
he vruchtet Reinken mêr dan ju.
Dat Wackerlôs hir klaget nu,
85 des is vele jâr, des sît bericht;
de worst was mîn, wol klage ik des nicht.
Wente ik was eins in miner jacht
unde quam in eine molen bi nacht;
einen slapenden molenman vant ik dar;
90 dem nam ik de worst, dat is war;
hadde Wackerlôs ichteswes an der,
dat quam al van minen listen her.'

    Do sprak Panther also vort,
do desse klage was gehort :
95 'Hinze, latet de klage bliven,
gi konen dar nicht vele mede bedriven.
In Reinken is altes nene ere,
he is ein dêf unde ein mordenere.
Dat dor ik seggen bi minen eren;
100 ja, dat wetten wol al desse heren;
he rovet, he stelet, alse ein dêf ;
he en heft ok nemande also lêf,
noch sulven den konnink, dede is unse here,
he en wolde, dat he gût unde ere
105 vorlorre, mochte he daran gewinnen
ein vet morsêl van einer hennen.
Dat ik ju dit bewisen mach:
he dede noch gisteren den sulven dach
ein de grotsten overdât
110 an Lampen, deme hasen, de hir stât,
de node jennich dêr so dede;
wente he em binnen des konninges vrede
unde binnen des konninges gût geleide
lovede em to leren sinen crede;
115 he lovede en to maken to einem cappelân
unde leten vor sik sitten gân.
Se begunden beide den credo to singen;
men Reinke brukede van sinen olden dingen
unde helt Lampen vaste twischen sinen ben
120 unde begunde em dar ein vel to ten.
Ik quam van unschicht den sulven gânk
unde hôrde dar erer beider sank;
de leccie, de êrst was begunt,
dar swegen se van tor sulven stunt.
125 Do ik dar hen quam gegân,
dar vant ik mester Reinken stân
unde brukede van sinem olden spele;
he hadde Lampen bi der kele;
ja, gewisse hadde he em dat lîf genomen,
130 were ik em nicht to hulpe komen
do sulvest to den sulven stunden.
Hir moge gi noch sen de versche wunden
an Lampen, dem sêr vromen man,
de doch nemande quât dôn en kan.
135 Ik segge ju, her konnink, unde al gi heren,
wille gi dit nicht wreken unde keren,
dat gi des konniges vrede, geleide unde breve
laten sus breken van sodanem deve:
it wert deme konnink noch vaken vorwetten
140 van velen, de it nicht drade vorgetten,
ok des konninges kindern over mannich jâr.'

Do sprak Isegrim: 'it is seker wâr,
Reinke doch nummer nên gût dôt;
were he dôt, dat were sêr gût
145 vor uns allen, de gern in vreden leven.
Men wert em dit nu vorgeven,
he wert in kort noch etlike schoven,
de em des nu nicht to en loven.

Book 1, Chapter 3
Book 1, Chapter 3

Book 1, Chapter 3

    Dat III. Capittel.

Wo Grimbart de grevink Reinken vorantwordet vor deme konninge, unde wo he den wulf wedder wroghet umme etlik quât.

De grevink was Reinken broders sone;
150 de sprak do, unde was sêr kone,
unde vorantworde in deme hove den vos,
de doch was valsch unde los;
he sprak to deme wulve do also vort:
'Her Isegrim, it is ein oltsproken wort:
155 'des viendes munt schaffet selden vrom";
so do gi ok up Reinken minen ôm.
Were he so wol also gi hir to hove
unde stunde he also in des konninges love,
her Isegrim, so alse gi dôt,
160 it scholde ju nicht dunken gût,
dat gi en hir alsus vorspreken
unde de olden stucke hir vorereken;
men dat quade, gi Reinken hebben gedân,
dat late gi al achter stân.
165 It is noch etliken heren wol kunt,
wo gi mit Reinken makeden vorbunt
unde wolden wesen twei like gesellen.
Dat môt ik dessen heren vortellen;
wente Reinke mîn ôm in winters nôt
170 umme Isegrims willen vil na was dôt;
wente it geschach, dat ein quam gevaren,
de hadde grote vische up einer karen.
Isegrim hadde gerne der vische gehalet,
men he hadde nicht, dar mit se worden betalet.
175 He brachte minen ôm in de nôt;
umme sinen willen gink he liggen vor dôt
recht in den wech unde stunt eventûr ;
merket, worden em ok de vische sur ?
Do genne mit der kar gevaren quam
180 unde minen ôm dar sulvest vornam,
hastigen toch he sîn swert unde snel
unde mênde mineme ome to rucken ein vel;
men he rogede sik nicht klein noch grôt.
Do mênde he, dat he were dôt;
185 he leiden up de kar unde dachten to villen;
dit wagede he al dorch Isegrims willen.
Do he do vordan begunde to varen,
werp Reinke etlike vische van der karen;
Isegrim van verne na quam
190 unde desse vische al to sik nam.
Reinke sprank wedder van der karen,
em en luste do nicht lenk to varen,
he hadde ok gerne der vische begert ;
men Isegrim hadde se al vortert.
195 He hadde getten, dat he wolde barsten,
unde moste darumme gân tom arsten.
Do Isegrim der graden nicht en mochte,
der sulven he em ein weinich brochte.

    Ik segget bi der truwe mîn;
200 Reinke wuste eins ein geslachtet vet swîn,
wor dat hangede an eineme wime;
dit sede he up loven Isegrime.
Dar gingen se hen up beider eventtûr ;
men Reinken wart dat swîn gânz sûr ;
205 he moste krupen tom venster in
unde werp dat nedder up beider gewin.
Dar weren ok hunde grôt unde stark,
mit den hadde Reinke sîn vulle werk;
se ruckeden em to degen sîn gude vel;
210 de wile at Isegrim up dat swîn al hel.
Mit groter nôt he nouwe wech quam
unde gink, dar he Isegrime vornam.
He klagede sine nôt unde eschede sîn dêl:
'Ja, sprak Isegrim, ein gût morsêl
215 hebbe ik di vorwaret; holt unde et!
Begnage it wol, it is wol vet!'
Dat morsêl, dat he em do langede,
was dat krumholt, dar dat swîn bi hangede.
Reinke konde nicht spreken van smachte ;
220 merket, gi heren, wat he do dachte.
Ik segget ju, her konnink, gnedige here,
der gelîk sîn wol-hundert stucke efte mere,
de Isegrim bi Reinken heft gedân ;
dat late ik noch achter stân.
225 Kumpt Reinke to hove mankt desse gesellen,
he wert it sulven wol bet vortellen.

    Merket, here her konnink, eddele vorste,
wan ik it jummer seggen dorste,
so sprikt Isegrim ein geklik wort,
230 dat gi heren wol hebben gehort.
He sprikt sulven up sîn egene wîf,
de he scholde bedeeken mit sele unde lîf
unde also beschutten de ere.
It is wol seven jâr efte mere,
235 dat Reinke er gaf ein dêl siner truwen,
vrouwen Giremôt, der schonen vruwen;
dat schach in eineme aventdanz,
wente Isegrim was do buten lants —
— ik segge it so, alse ik it weit -
240 it geschach in vruntliker hovescheit
vaken Reinke sinen willen --- Mêr segge ik nicht.
Wattan! se klaget jo sulven nicht;
se was des to hant schêr genesen;
wat worde scholen dar mêr af wesen?
245 Were Isegrim vrot, he swege dar van;
Dit sulve eme doch kleine ere bringen kan.'

    Grimbart sprak vort: 'nu klaget de hase
ein mereken unde eine visevase.
Eft he sine leccie nicht wol en las,
250 Reinke, de sîn mester was,
moste he sinen scholer nicht slan ?
dat were unrecht unde ovel gedân.
Scholde men de scholrekens nicht kastien
unde wennen se van eren tuscherien,
255 nummermêr lereden se to degen.

Nu klaget ok Wackerlôs, he hadde gekregen
in eineme winter eine worst,
de he vorlôs up einer horst;
de klage were better bleven vorholen;
260 ja, hore gi dat wol, se was gestolen.
Male quesite, male perdite;
mit rechte Wert men quâtliken quite,
dat men ovel heft gewunnen.
We wil Reinken des vorgunnen,
265 dat he gestolen dink eme nam ?
ein islik eddel van hogem stam
schal haten de deve unde schal de vangen.
Ja, hadde he ok Wackerlôs do gehangen,
we scholde eme dat vorkeren?
270 men he lêt it dem konnink to eren,
de lîfsake alleine heft in straf,
al heft mîn ôm weinich dankes dar af.
Reineke is ein rechtverdich man,
de nên unrecht liden kan;
275 wente sodder dat de konnink sinen vrede
kundigen unde ûtropen dede,
en sochte he up nemande nên bejach.
He et men eins up isliken dach;
he levet alse ein klusenêr
280 unde kastiet sinen licham sêr ;
negest sineme live drecht he hâr,
he at nên vlêsch in eineme jâr,
wat vlêsch it si, wilt edder tam;
dat sede, de gisteren van em quam.
285 Sîn slot, dat dar het Malepertûs,
heft he vorlaten unde buwet eine klus ;
blêk unde mager is he van pinen;
hunger, dorst unde sware karinen,
de lidet he nu vor sine sunde.
290 Wat schadet em, dat he in desser stunde
hir is beklaget in sinem afwesen?
Kumpt he to antworde, he mach noch genesen.'

    Do desse worde sus weren gesecht,
quam hane Hennink mit sinem geslecht
295 in des konninges hof gevaren
unde brochten up einer dodenbaren
eine dode henne, de het Krassevôt,
de Reinke hadde gebeten dôt;
hals unde hovet hadde he er afgebetten;
300 dit moste nu de konnink wetten.

Book 1, Chapter 4
Book 1, Chapter 4

Book 1, Chapter 4

    Dat IIII. Capittel.

Wo de hane mit groter drofenisse kumpt unde klaget vor dem konnink over Reinken, bewisende sine missedât.

De hane quam vor den konnink stân
unde sach ene sêr droflik an;
he hadde bi sik twei hanen grôt,
de drovich weren umme dessen dôt;
305 de eine was geheten Kreiant,
de beste hane, den men vant
twischen Hollant unde Frankrik;
de ander was em sêr gelîk
unde het Cantart, sêr kone unde upricht;
310 se drogen malk ein bernende licht.
Der hennen broder weren desse twe ;
se repen beide wach unde we ;
umme Krassevôt erer suster dôt
dreven se ruwe unde drovenisse grôt.
315 Noch weren twei ander, de drogen de boren;
men mochte ere drovenisse vern horen.

    Hane Hennink vor den konnink gink
unde sprak: 'gnedige here, her konnink,
horet mine wort dorch gnaden
320 unde entfermet ju des groten schaden,
den my Reinke heft gedân
unde minen kindern, de hir stân;
wente do de winter vorgângen was
unde men sach lôf, blomen unde gras
325 schone bloien unde stân grone,
do was ik sêr vrolich unde kone
umme mîn grote slechte gemeine,
wente ik hadde junger sonen teine
unde schoner dochter tweimal seven;
330 - och, den luste so wol to leven! -
de al mîn wîf, dat kloke hôn,
vort brachte in eineme sommer schon.
Se weren stark unde wol to vreden
unde gingen umme vodinge in einer steden,
335 de was bemuret, der monnike hof,
dar in ses hunde stark unde grof,
de bewarden mine kinder unde hadden se lêf.
Dit hatede Reinke, de quade dêf,
dat se so vaste weren dar binnen,
340 dat he der nene konde gewinnen.
Wo vaken gink he umme de muren bi nachte
unde leide uns lage mit groter achte!
Wan dit de hunde kregen to wetten,
so moste he it up sîn lopent setten.
345 Se hadden en eins twischen kregen
unde ruckeden em sîn vel to degen;
nouwe entquam he tor sulven tît.
Do worde wi siner eine wile quît.

    Vorder horet mi, gnedige here.
350 Sint quam he eins alse ein klusenere,
Reinke, de sulve olde dêf,
unde brachte mi do einen brêf,
dar hangede juwe seggel nedden an,
dar vant ik in geschreven stân,
355 dat gi leten kundigen vasten vrede
allen deren unde vogelen mede.
He sprak, he were klusenêr geworden
unde wo he helde einen harden orden,
dat he sine sunde boten wolde
360 unde ik vor em nicht mêr vruchten scholde
unde mochte ane hode vor em wol leven.
He sprak ok: 'ik hebbe mi gânz begeven,
alle vlêsch vorlovet mit ein.'
he lêt mi kappen unde schepelêr sên
365 unde einen bref van sinem prier,
up dat ik were desto vrier;
he wisede mi ok do sulvest aldar
under der kappen ein klêt van hâr.
Do gink he wech unde sprak to mi:
370 'Gode, deme heren, bevele ik di;
ik ga, dar ik hebbe to dôn;
ik hebbe noch to lesen sext unde nôn,
ok vesper dar to van dessem dage.'
Al lesende gink he wech unde leide uns lage.
375 Do was ik vrolich unde unvorvert,
unde gink to minen kinderen wert.
Ik sede en de tidinge, do wart en leve,
de mi was vorkundiget ût juwem breve,
unde Reinke were worden klusenêr ;
380 wi dorften vor em nicht vruchten mêr;
mit en allen gink ik do buten de mure,
dar uns overquam krank eventure;
wente Reinke hadde uns gelacht sine lage
unde quam slikende ût einer hage
385 unde heft uns de porten undergân,
unde grêp miner besten kinder ein an;
dat at he up unde quam wedder vaken.
Sodder he se ersten begunde to smaken,
konde uns wêr jeger efte hunt
390 vor em wachten to nener stunt.
He leide uns alle tît sine lage,
beide bi nachte unde ok bi dage,
unde berovede mi also miner kinder.
So vele is mîn tal nu minder:
395 twintich unde ver plach der to wesen,
de heft Reinke upgelesen;
dar van hebbe ik men vive, nicht mere.
Dat latet iu entfermen, her konnink, here;
mine drovenisse klage ik to dessen stunden.
400 Noch gisteren wart em mit den hunden
mîn dochter afgejaget, de he bet dôt,
de ik hir bringe in miner nôt.
Gi sen it, wat he er heft gedân ;
dat latet ju doch to herten gân.'

Book 1, Chapter 5
Book 1, Chapter 5

Book 1, Chapter 5

    Dat V. Capittel.

Wo de konnink gink to rade mit sinen undersaten unde wisen, wo unde in wat wise he richten mochte rechtverdigen de bôsheit des vosses, unde wo de dode henne wart begraven, dar de hanen stân, alse de negesten vrunde, sik moiende mit overtogen koggelen, so westwert de wise is.

405 De konnink sprak: 'Her grevink, komet her,
hore gi wol, juwe ôm, de klusenêr,
wat karinen he vastet unde wo he deit ?
Leve ik ein jâr, it wert eme leit!
wat scholen desser, worde nu mêr !
410 Hane Hennink, nu horet her,
juwe dode dochter, dat gude hôn,
der wil wi der doden rechticheit dôn,
unde laten er de vigilie singen
unde se to der erden bringen
415 dat schal schên mit groten eren;
denne wille wi uns mit dessen heren
umme dessen mort wol bespreken,
wo wi dat best mogen wreken.'
Do gebot he beide junk unde olden,
420 dat se vigilie singen scholden.
Do des konninges bot was gegân
unde do men begunde to heven an
dat 'Placebo domino'
unde de versche, de dar horen to
425 ik sede it wol, men it were to lank,
we dat dar de leccien sank
unde de responsen, so sik dat behôrt ;
darumme korte ik desse wort.
Se wart do int graf geleit;
430 ein schon marmelstein wart dar bereit,
gepollieret so klâr, alse ein glas,
de vêrkant, grôt unde dicke was,
mit groten bôkstaven dar up gehouwen,
dat men klarliken mochte schouwen,
435 we dar under lach begraven;
alsus sprak de schrift der bôkstaven :

    'Krassevot, hanen Henninks dochter, de beste,
de vele eier leide in de neste,
de wol mit oren voten konde schraven,
440 de licht under desseme stein begraven.
De valsche Reinke was, de se vorbêt ;
se wil, dat al de werlt dit wêt.
Dit dede he ane recht, mit valscher lage,
up dat men se desto mêr beklage."

445     Alsus nam de schrift einen ende.
De konnink lêt beden al, de he kende,
de klôksten van rade sik wol to bespreken,
wo he desse undât best mochte wreken
up Reinken, de nicht en was van den besten.
450 Do reden de heren eme to lesten,
wente se Reinken sêr listich kenden,
hir umme scholde men eme boden senden,
dat he wêr dorch schaden edder dorch vromen
nicht en lete, he scholde komen
455 to des konninges hove, tom herendage,
unde dat Brûn de bare desse bodeschop drage.

Book 1, Chapter 6
Book 1, Chapter 6

Book 1, Chapter 6

    Dat VI. gesette.

Wo Brûn de bare mit eineme breve wart gesant to Reinken, unde wo he ene vant unde ansprak.

De konnink sprak to Brune, dem ber:
'Brune, ik segge ju, alse juwe her,
dat gi mit vlît desse bodeschop dôt.
460 Men sêt, dat gi sît wîs unde vrôt ;
wente Reinke is sêr valsch unde quât,
he wêt so mannigen losen rat;
he wert ju smeken unde vorelegen;
ja, kan he, he wert ju wisse bedregen.'

465     'Wanne nein, sprak Brûn, swiget der rede!
Ik segget bi mineme swaren ede:
so geve mi got ungeval,
wo mi Reinke icht honen schal;
ik wolde em dat so wedder inwriven,
470 he scholde vor mi nicht wetten to bliven.'
Alsus makede sik Brûn up de vart,
stolt van mode, to bergewert,
dorch eine wostenie grôt unde lank,
dar dorch makede he sinen gânk.
475 Do quam he, dar twei berge lagen,
dar plach jo Reinke, sîn ôm, to jagen
unde hadde den vordach dar gewest;
so quam he vor Malepertûs to lest;
wente Reinke hadde mannich schon hûs,
480 men dat castêl to Malepertûs
was de beste van sinen borgen;
dar lach he, alse he was in sorgen.

    Do Brûn vor dat slot was gekomen
unde de porten gesloten vornomen,
485 dar Reinke ût plach to gân,
do gink he vor de porten stân
unde dachte, wat he wolde beginnen.
He rêp lude: 'Reinke ôm, sint gi darbinnen?
Ik bin Brûn, des konninges bode;
490 he heft gesworen bi sineme gode,
kome gi nicht to hove, to deme gedinge,
unde ik ju nicht mit mi en bringe,
dat gi dat recht nemen unde geven,
dat wert ju kosten juwe leven;
495 kome gi nicht, gi stân buten gnade,
ju is gedrouwet mit galgen unde rade;
dar umme gât mit mi, dat rade ik int best.'
Reinke hôrde wol desse worde êrst unde lest;
he lach dar binnen unde lûrde
500 unde dachte: 'wan mi dit eventûrde,
dat ik deme baren betalde desse wort,
de he so homodigen sprikt vort!
hir ût wil ik denken dat beste.'
Dar mit gink he - deper in sine veste;
505 wente Malepertûs was der winkel vul,
hir ein gat unde gindert ein hol,
hadde mannige krumme, enge unde lank
unde hadde ok mannigen selsen ûtgânk,
de he todede unde toslôt,
510 alse he vornam, dat he des hadde nôt;
wan he dar jennigen rof inbrochte,
edder wan he wuste, dat men ene sochte
umme sine valsche missedât,
so vant he dar den nouwesten rât.
515 Mannich dêr in simpelheit ok dar in lêp,
dat he dar in vorretliken grêp.

Book 1, Chapter 7
Book 1, Chapter 7

Book 1, Chapter 7

    Dat VII. Capittel.

Wo Reinke vorsichtigen sik bedachte unde dar na ûtgink unde Brunen mit vruntliken worden wilkome hêt.

Do Reinke sus des baren worde
wol vornam unde ok hôrde,
he lovede nicht gruntlik den worden stolt;
520 em was lede vor ein achterholt.
Do he dat enkede hadde vornomen,
dat Brûn alleine was gekomen,
desto mîn he do vorschrak;
he gink ût to em unde sprak:
525 'ôm Brûn, wilkome mote gi wesen;
ik hebbe recht nu de vesper gelesen,
dar umme konde ik nicht êr komen;
ik hope, it schal mi sîn to vromen,
dat gi to mi gekomen sît.
530 Sît wilkomen, ôm Brune, to aller tît;
deme en wêt ik des jo nenen dank,
de dat schaffede, dat gi dessen gânk
scholden overgân, dede is sêr swar;
gi sweten, dat ju nat is dat har.
535 En vant unse here, de konnink, nu
nenen andern boden to senden dan ju?
wente gi sint de eddelste unde grotste van love,
de nu is in des konninges hove.
It wert mi sîn sunderlik to vromen,
540 dat gi sît her to mi gekomen ;
juwe vrode rat wert mi helpen sere
bi deme konninge, dede is unse here;
al hadde gi dessen wech nicht angenomen,
ik were doch morgen to hove komen.
545 Doch dunket mi sere in mineme wân,
ik schal nu nicht wol konen gân ;
ik hebbe mi geten alto sat,
it was nie spise, de ik at;
dat gânze lîf deit mi we dar van.'

550 Do sprak Brûn: 'Reinke ôm, wat ete gi dan?'
Do sprak Reinke: 'leve ôm, wat hulpe ju dat,
wan ik ju sede, wat ik at ?
It was ringe spise, dar ik nu bi leve;
ein arm man en is jo nên greve.
555 Wan wi it nicht konen beteren mit unsen wiven,
so mote wi eten versche honnichschiven.
Sodane kost at ik dorch de nôt;
dar van is mi de bûk so grôt ;
ik môt se eten an minen dank.
560 Dar van bin ik wol half krank;
wan ik dat jummer beteren kan,
wolde ik umme honnich node upstan.'
    Do sprak Brûn also vort:
'Wanne, wanne, wat hebbe ik nu gehort !
565 holde gi honnich so sêr unwert,
dat doch mannich mit vlite begert?
honnich is ein so soten spise,
de ik vor alle gerichte prise.
Reinke, helpet mi dar bi to komen,
570 ik wil wedder schaffen juwen vromen.'

    Reinke sprak: 'Brûn ôm, gi holden juwen spot.'
Brûn sprak: 'nein, so helpe mi got!
scholde ik spotten, dat do ik node.'
Do sprak wedder Reinke, de rode:
575 'Is dat juwe ernst, dat latet mi weten,
moge gi dat -honnich so gerne eten.
Ein bur wonet hir, de het Rustevile;
dat is men eine halve mile;
bi em is so vele honniges, vorstât mi recht,
580 gi segens ni mêr mit al juwem slecht.'

    Brunen deme stak sêr dat smer,
na honnige stunt al sîn beger;
he sprak: 'latet mi komen dar bi;
ik denke des wedder, lovet des mi;
585 wan ik mi honniges sat mochte eten,
so moste men mi des vele to meten.'

    Reinke sprak: 'ga wi hen up de vart!
Honniges schal nicht werden gespart,
al kan ik recht nu nicht wol gân,
590 recht truwe môt jummer schinen voran,
de ik mit gunst to ju drage ;
wente ik wêt nenen mankt al minen mage,
den ik alsus wolde menen;
wente gi mi sêr wol wedder konen denen
595 jegen mine viende unde jegen ere klage
in des konninges hof, tom herendage.
Ik make ju noch tavent honniges sat;
dar to van deme besten, merket dat,
so vele alse gi des jummer mogen dregen.'
600 Men Reinke mende van groten slegen.
Reinke loch sêr unde swinde;
Brûn volgede eme na, alse ein blinde.
Reinke dachte: 'wilt mi gelingen,
ik wil di to degen uppet honnichmarket bringen.'
605 Se quemen to hant bi Rustevils tûn;
do vroude sik sêr de bare Brûn;
men des he sik vroude, dar wart nicht van.
So geit it noch mannigem unvroden man.

Book 1, Chapter 8
Book 1, Chapter 8

Book 1, Chapter 8

    Dat VIII. Capittel.

Wo Reinke mit Brunen deme baren gink unde en leidede, dar he honnich eten scholde, dat em ovel bequam ; wo en Reinke bedrôch unde lêt en stân beklemmet in dem bome efte blocke mit deme hovede unde beiden voten.

Do de avent was gekomen
610 unde Reinke dat hadde vornomen,
dat Rustevil, de vorgesechte bur,
to bedde was in sinem schur —
Rustevil was van groteme love
ein timmerman unde hadde in sinem hove
615 liggende eine eke, de he wolde kloven,
unde hadde darin geslagen boven
twei grote kile, de weren sêr glat ;
Reinke de vos merkede dat;
dat sulve holt was an einer sît
620 upgeklovet einer elen wît.
He sprak: 'horet mi, Brûn ôm,
recht hir in dessem sulven bom
is honniges mêr, wan gi lovet;
steket dar in wol depe juwe hovet.
625 Nemet nicht to vele, dat is mîn rât;
ju mochte dar anders af komen quât
in juweme live; sît des bericht.'

    Brûn sprak: 'Reinke, sorget nicht;
mene gi, dat ik si unvrôt?
630 mate is to allen dingen gût.'
Alsus lêt sik de bare bedoren
unde stak dat hovet in over de oren
unde ok de vordersten vote mede.
Reinke do grôt arbeit dede;
635 he brak ût de kile mit der hast.
Dar lach de bare gevangen vast
mit hovet unde voten in der eken ;
em halp wêr schelden edder smeken;
he plach to wesen kone unde stark,
640 men hir hadde he sîn vulle werk.

    Sus brachte de neve sinen ôm
mit losheit gevangen in den bom.
He begunde to hulen unde to braschen,
mit den echtersten voten to kraschen
645 unde makede also groten lut,
dat Rustevil mit der hast quam ût.
He dachte, wat dar wesen mochte;
ja, ein scharp bil he mit sik brochte
up eventûr, eft des were nôt.
650 Brûn lach do in anxte grôt ;
de klove, dar he in lach, ene knêp,
he brak sik und tôch, dat he pêp;
men dat was pîn umme nicht gedân ;
he vormode sik nummer van dar to gân.
655 Dat mende ok Reinke unde sach Rustevile
van verne komen mit deme bile.
He rêp to Brune: 'wo steit it nu?
etet nicht to vele, dat rade ik ju,
des honniges; segget mi, isset ok gût?
660 ik se, dat Rustevil kumpt hir ût;
villichte wil he ju bedenken
unde wil ju up de maltit schenken.'
dar mede gink Reinke wedder na hûs,
na sineme slote, to Malepertûs.

Book 1, Chapter 9
Book 1, Chapter 9

Book 1, Chapter 9

    Dat IX. Capittel.

665 Do quam Rustevile altohant;
den baren he sus gevangen vant.
He lêp hastigen mit eineme lope,
dar he de bure wuste to hope,
dar se helden gesterie;
670 he sprak: 'komet hastigen mit mi!
In mineme hove is ein bare
gevangen, dat segge ik ju vorware.'
Se volgeden em alle unde lepen sere;
islik nam mit sik sine were,
675 wat he êrst krêch ût sinem werke,
de eine eine vorke, de ander eine harke,
de dridde ein spêt, de vêrde eine rake,
de vifte einen groten tunenstake.
De kerkhere unde de koster beide,
680 de quemen dar ok mit ereme gerede.
De papemeiersche, de het vrow Jutte, —
dat was de, de de besten grutte
konde bereiden unde koeken,
de quam gelopen mit ereme wocken,
685 dar se des dages hadde bi geseten,
den armen Brune mede to meten.
Do Brûn hôrde dat rochte so grôt,
dar he lach up sinen dôt,
he tôch mit pinen dat hovet ût,
690 men dar binnen blêf bekleven de hût
bi beiden oren umme dat hovet her.
Ik mene, men sach nu lêtliker der;
dat blôt em over de oren ran.
Al brochte he dat hovet ût, nochtan
695 bleven beide vote darin al vast;
doch ruckede he se ût mit der hast,
al rasende, eft he were van den sinnen;
men nochtan bleven de -klouwen dar binnen,
dar to dat vel van beiden voten;
700 dat honnich was nicht van deme soten,
dar em Reinke, sîn ôm, van sede.
Eine quade reise Brûn do dede;
ja, it was eme eine sorchlike vart;
dat blôt lêp vaste over sinen bart,
705 de vote deden em we so sêr;
he konde nicht gân, wêr na edder vêr.

    Rustevil quam unde begunde to slân,
se gingen en altomalen an,
al de mit em quemen her;
710 Brunen to slande was al er beger.
De pape hadde einen langen staf;
wo mannigen slach he eme gaf!
He konde nergen gân efte krupen.
Se quemen up en in eineme hupen;
715 ein dêl mit speten, ein del mit bilen;
de smit brachte beide hamer unde vilen;
etlike hadden schuffele, etlike spaden;
se slogen en ane alle gnaden;
alle geven se em mannigen slach,
720 dat he sik bedede, dar he lach.
Al slogen se; ja, dar en was nên so klene;
Slobbe mit deme krummen bene,
unde Ludolf mit der breden nese,
alder wredest weren eme dese.
725 He slôch mit siner holten slingeren,
Gerolt mit den krummen vingeren
unde sîn swager Kuckelrei,
aldermeist slogen desse twei;
Abel Quack unde dar to vrou Jutte;
730 unde Talke Lorden Quacks, de slôch mit der butte;
nicht desse alleine, men al de wive,
de stunden al na Brunen live;
he moste nemen al wat men eme brochte.
Kuckelrei makede dat meiste gerochte,
735 wente he was de eddelste van geborten;
vrou Willigetrut vor der kafporten,
de was sîn moder, dat wuste iderman;
we aber sîn vader was, dar wust men nicht van;
doch seden de bur under malkander,
740 it were de stoppelmeter, de swarte Sander,
ein stolt man, dar he was allein.
Brûn moste ok van mannigem stein
den worp entfangen up sîn lîf.
Se worpen na em beide mans unde wîf ;
745 int leste Rustevils broder her sprank,
de hadde einen knuppel dicke unde lank,
unde gaf em int hovet einen slach,
dat he wêr hôrde edder sach.
Van deme slage entsprank he mit sineme lîf;
750 al rasende quam he mankt de wîf
unde vel mankt se also sêr,
dat der vive quemen int revêr,
dat dar bi was unde ok sêr dep ;
hastigen do de pape rêp,
755 unde was scher half vorzaget:
'Sêt, gindert vlut vrou Jutte, mîn maget,
beide mit pelze unde mit rocke ;
sêt, hir licht ok noch er wocke !
helpet er altomalen nu;
760 twei tunne - bêrs, de geve ik ju,
dar to aflat unde gnade grôt.'
Sus leten se Brunen liggen vor dôt,
unde lepen hastigen hen mankt de wive
unde hulpen en ût deme water, al vive.
765 De wile se hir mit weren vorworn,
krôp Brûn int water van groteme torn
unde begunde van grotem we to brummen;
he mênde nicht, dat he konde swommen.
Sin andacht was unde begunde to denken,
770 dat he sik sulven wolde vordrenken,
up dat en nicht slogen mêr de bure;
do weddervôr em noch dit eventure;
he konde noch swommen unde swam to degen.
Ja, do dit de bure alle segen,
775 mit grotem gerochte unde mit gremen
spreken se: 'wanne, wi mogen uns wol schemen!'
Se hadden dar umme grote undult
unde spreken: 'dit is desser wive schult;
in untît quemen se hir to mate.
780 Sêt, he swommet wech sine strate!'
Se segen den block unde worden des en war,
dat dar noch in sat beide hût unde hâr
van voten unde oren; dat was en lêf;
se repen: 'kum wedder, ôrlose dêf,
785 hir sint dine oren unde hantschen to pande!'
sus volgede em to deme schaden schande.
Doch was he vro, dat he entgink;
he vlokede deme bome, de ene vink,
dar he van voten unde oren wes lêt;
790 he vlokede Reinken, de ene vorrêt.
Dit was dat gebet, dat he do las,
dewile he in deme water was.
De strôm lêp snelle unde vast;
den drêf he nedder mit der hast,
795 unde quam in einer korten wile
vilna bikant eine mile.
He krôp to lande bi dat sulfste revêr;
niwerlde sach jemant bedroveder dêr;
he mênde sinen geist dar up to geven,
800 unde troste do nicht lenger to leven.
He sprak: 'o Reinke, du valsche creatûr!'
Ok dachte he up de quaden bûr,
dat se en sus hadden slagen tor stupen,
unde dat Reinke en hêt so dêp in krupen.

Book 1, Chapter 10
Book 1, Chapter 10

Book 1, Chapter 10

    Dat X. Capittel.

805 Do Reinke vos sêr wol bedacht
sinen ôm alsus hadde gebracht
uppet honnichmarket mit quader liste,
he lêp, dar he welke hônre wiste;
der nam he ein unde lêp ok sêr
810 al nedderwert bi deme sulven revêr.
He dede sine mâltît mit deme sulften hôn
unde gink vort, dar he des hadde to dôn,
na deme revêr unde drank ok to.
He sprak jo vaken: 'nu bin ik vro,
815 dat ik den baren hebbe alsus
gebracht to des Rustevilen hûs.
Ik wêt, dat desse Rustevile
heft ok vele der scharpen bile.
Brûn was ein der viende mîn;
820 nu hebbe ik em dat gedreven in.
Ik helt en, dat is war, vor minen ôm,
men nu licht he dôt in deme bôm ;
des bin ik vro in alle minen dagen;
he wert jo nicht mêr over mi klagen.'

825     Dewile he sus gink, de lose wicht,
quam he, dar Brûn lach, van unschicht.
Do he en sach liggen also,
wart he wedder sêr unvro,
darumme, Brûn noch levendich was,
830 unde sprak: 'o Rustevil, du slimme dwas,
du arme slumpe, grove wicht,
machstu solke spise nicht,
gût van smake unde ok wol vet,
de mannich gût man doch gerne et
835 unde was di so wol gekomen tor hant ?
Doch dunket mi, he heft di laten ein pant.'
Sus sprak Reineke, do he sach,
dat Brûn sus drovich unde blodich lach;
he wart des vro utermaten sêr
840 unde sprak: 'Brûn ôm, wo queme gi hir her?
hebbe gi bi Rustevile wes vorgetten,
ik wilt em gerne laten wetten,
dat gi hir sît, unvorholen.
Ik gisse, gi hebben em sîn honnich gestolen;
845 edder is em dat ok betalet ?
we heft ju sus rôt vormalet ?
dit is ju eine lêtlike sake;
was dat honnich ok van gudeme smake?
Ik wêt des noch mer tom sulven kope;
850 leve ôm, segget it mi, êr ik lope,
in wat orden hebbe gi ju gelovet,
dat gi dregen up juweme hovet
ein rot bereit; efte si gi abbet ?
He heft ju seker na den oren gesnabbet,
855 de ju de platten heft geschoren;
gi hebben seker juwen top vorloren,
dar to dat vel van juwen wangen;
ok hebbe gi juwe hantschen laten hangen.'

    Do Brûn al desse speien worde
860 to sineme schaden van Reinken hôrde,
nicht konde he van pinen spreken;
ok en konde he dat do nicht wreken;
up dat he der worde nicht hôrde mer,
krop he wedder in dat revêr.
865 He dref al mit deme strome nedder,
sus quam he tor anderen siden wedder
unde lach dar krank unde sêr unvro,
unde sprak do to sik sulven also:
'Al sloge men mi dôt, ik kan nicht gân ;
870 doch môt ik de reise bestan,
al hen na des konninges hof,
wo doch ik bin geschendet grof
van Reinken, dem sêr quaden ketîf,
wente ik nouwe beholden hebbe dat lîf;
875 dat sulve is em dar to noch let,
desseme quaden deve, de mi vorrêt.'
He ruckede, he krôp mit groter plage,
unde quam to hove in deme vêrden dage.

Book 1, Chapter 11
Book 1, Chapter 11

Book 1, Chapter 11

    Dat XI. Capittel.

Wo Brûn de bare wedder umme quam to hove sêr ovel gehandelt, klagende over Reinken.

Do de konnink dat vornam,
880 dat Brûn sus to hove quam:
'Is dit nicht Brûn?' sprak he do,
'here got gnade, wo kumpt he so ?'
Brûn vort to deme konninge sprak:
'Here, ik klage ju dit ungemak,
885 ik bin gevaren, so gi hir sêt,
wente Reinke mi schentliken vorrêt.'

    De konnink sprak mit snelleme rade:
'Dit horet mi to wreken ane gnade;
dorste Reinke schenden alsolk einen heren,
890 alse Brûn is, ja, bi minen eren,
dar to swere ik bi miner krone,
dat Reinken dit schal werden to lone,
al dat Brûn to rechte begert;
so mote ik nummer dragen swert,
895 wo ik dit sus nicht en holde.'
Do gebot he beide junk unde olde,
de in den rat des konninges horden,
sik to bespreken mit korten worden,
wo men mochte wreken desse overdât.
900 Do drôch overein de sulveste rât,
eft dit de konnink sus hebben wolde,
dat men anderwerf dagen scholde,
unde dat Reinke queme dar
unde sines rechtes neme war
905 van aller tosprake unde klage,
unde dat Hinze desse bodeschop drage
to Reinken, wente he was vrôt.
Desse rât duchte deme konnink gût.

Book 1, Chapter 12
Book 1, Chapter 12

Book 1, Chapter 12

    Dat XII. Capittel.

Wo hinze de kater wart gesant van deme konninge to Reinken en ander werf eschen to dage unde en mit sik to bringen, unde wo he vôr.

Alse de konnink mit sinen genoten
910 dessen rat so hadde gesloten,
dat Hinze de reise scholde wagen
unde to Reinken de bodeschop dragen,
he sprak to Hinzen: merket dit recht,
wat desse heren hebben gesecht;
915 gat unde segget Reinken also;
desse heren beden eme to:
schal men em dagen dridde werf,
dat schal em sîn ein ewich vorderf,
em unde ok al sineme slechte.
920 Wil he, he mach dit merken rechte;
al deit he anderen deren quât,
jodoch horet he gerne juwen rât.'

    Hinze sprak: 'it si schade efte vrome,
wat schal ik dôn, alse ik dar kome?
925 umme minen willen men en dôt efte lât ;
sendet einen anderen, dat is mîn rât;
wente ik bin van personen klein.
Brûn, de doch grôt is gesên,
de konde Reinken nicht vorwinnen,
930 in welker wîs schal ik des beginnen?'

    De konnink sprak: 'dar licht nicht an;
men vindet mannigen kleinen man,
darin is wîsheit unde list,
de mannigem groten vromde ist.
935 Al sint gi van personen nicht grôt,
gi sint doch wol geleret, wis unde vrôt.'

    Hinze sprak: 'juwe wille de sche;
isset dat ik ein teken se,
is dat to der rechteren hant,
940 so wert mîn reise wol bewant.'
Do he einen wech van dannen quam,
unde to hant Sunte Mertens vogel vornam,
he rêp: 'gût heil, eddel vogel,
kere hir her dinen vlogel,
945 unde vlêch to miner rechten side!'
De vogel vlôch unde gaf sine lide
up einen bom, den he dar vant,
unde vlôch Hinzen to der lochteren hant.
Hir wart he sêr bedrovet van;
950 he mende, sîn gelucke lege dar an.
Doch dede he, alse mannich dôt,
unde makede sik sulven beteren môt,
unde reisede hen to Malepertûs
unde vant Reinken vor sineme hûs.
955 Sus sprak he to em mit vrieme môt:
'Got, dede is rike unde gût,
de mote ju guden avent geven;
de konnink drouwet ju an juwe leven,
kome gi nicht to hove mit mi.
960 Ok het he mi seggen hir bi,
en kome gi nu nicht to rechte,
he wil it wreken in alle juwem slechte.'

    Reinke sprak: 'sît mi wilkomen,
Got geve ju gelucke unde vromen;
965 Hinze neve, des gân ik ju wol.'
Reinke, dede is der losheit vul,
mende dit nicht ût hertens grunt,
men he dachte einen nien vunt,
wo he Hinzen ok mochte schenden,
970 unde en so wedder to hove senden.
Reinke hêt den kater sinen neven;
he sprak: 'neve, wat wil ik ju geven
to eten, dat gi hir vortert ?
dar van wil ik sîn juwe wert
975 dessen avent, er wi uns scheiden;
so ga wi denne under uns beiden
to hove morgen mit deme dage,
wente ik en hebbe mankt al minen mage,
Hinze, nemant, dar ik mi nu
980 bet to vorlate dan to ju.
De vrazige Brûn quam hir sêr quât,
unde togede mi so valschen rât;
he duchte mi sik sîn to stark,
dat ik nicht umme dusent mark
985 den wech mit eme hadde bestân.
Men, neve, ik wil wol mit ju gân
morgen in dem dageschin ;
desse rat dunket mi de beste sîn.'

    Hinze antworde up de wort:
990 'Nên, ga wi nu rechte vort
to hovewert under uns beiden;
de mân schinet lichte an der heiden,
de wech is gût, de lucht is klâr.'

    Reinke sprak: 'bi nacht to wanken bringet vâr.
995 Sodanen mochte uns bi dage moten,
he scholde uns sêr vruntlik groten;
queme he bi nachte in unse gemot,
he dede uns quât unde nummer gût.'

Hinze sprak: 'Reinke neve, latet mi weten,
1000 blive ik hir, wat schole wi eten?'
Dar up antworde Reinke also:
'Spise geit hir gânz ringe to;
ik wil ju geven, nu gi hir bliven,
gude versche honnichschiven,
1005 sote unde gût, des sît bericht.'

    'Der at ik al mîn dage nicht,'
sprak Hinze, 'hebbe gi nicht anders in deme hûs ?
gevet mi doch eine vette mûs;
dar mede bin ik best vorwârt ;
1010 men honnich wert wol vor mi gespârt.'

    Reinke sprak: 'latet mi weten,
moge gi so gerne muse eten ?
is dat juwe ernst, dat segget mi;
hir wonet ein pape negest hir bi;
1015 dar steit ein schune bi sineme huse,
dar sîn inne so vele muse,
men vorede se nicht up eineme wagen.
Wo vaken hore ik den papen klagen,
se dôn em schaden dach unde nacht.'

1020     Hinze sprak gânz umbedacht :
'Wille gi dôn den willen mîn,
bringet mi, dar de muse sîn;
wente boven alle wiltbret
prise ik muse, de smecken bet.'

1025     Reinke sprak: 'bi der truwe mîn,
ik bringe ju, dar so vele muse sîn.
Nu ik dat hore unde merke it wis,
dat dit vast juwe ernst is,
ga wi hen, latet uns nicht toven.'
1030 Hinze volgede up rechten loven.
Se quemen to des papen schune to hant ;
se was al umme van lemen, de want.
De pape hadde de nacht dar bevoren
ein van sinen hanen vorloren,
1035 wente Reinke ein gat hadde broken
dorch de want; dit hadde gerne wroken
des papen sone, de het Martinet,
unde hadde vor dat gat geset
ein strik, dar mede he mende vast
1040 sinen hanen to wreken mit der hast.

    Reinke wuste unde merkede dat.
He sprak: 'Hinze neve, recht in dit gat,
krupet dar in, ik holde de wacht,
de wile gi musen, wente it is nacht.
1045 Gi werden dar muse bi hopen gripen;
hore gi, wo se van welicheit pipen?
Komet wedder ût, wan gi sîn sat;
ik beide juwer hir vor dessem gat.
Van avende moge wi uns nicht scheiden;
1050 morgen ga wi dan under uns beiden
hen to hove unse rechten vart.'

    Hinze sprak: 'mene gi, dat ik si vorwârt,
eft ik hir inkrupe? is it rât?
de papen weten ok vele quât.'

1055     Do sprak Reinke, de lose wicht:
'Sint gi so blode, dat wuste ik nicht.
Komet, latet uns wedderkeren
to mineme wive, de uns mit eren
wert entfangen, unde uns ok geven
1060 gude spise, dar wi wol bi leven
mogen, al sint it nene muse.'

    Do sprank Hinze in to deme huse
unde schemede sik, do he desse worde
van Reinken in spotte alsus hôrde;
1065 to hant quam Hinze gevangen in de veste.
Sus schendede Reinke sine geste.

Book 1, Chapter 13
Book 1, Chapter 13

Book 1, Chapter 13

    Dat XIII. Capittel.

Wo Hinze de kater vorraden wart van Reinken unde int strick gebracht, gevangen mit losen, valschen worden, unde wat em weddervor.

Alse Hinze quam in dat gat,
dar dat strik was gesat,
unde he des strickes wart geware,
1070 do was he in groter vare
unde was do rede gevangen vast;
he vorschreckede sik sere mit der hast
unde sprank vort, dat strik lêp to.
Hinze begunde to ropen do
1075 wemodigen, mit einem drovigen gelate,
dat Reinke dat hôrde buten dem gate;
he vroude sik unde sprak int sulve hol:
'Hinze, moge gi de muse wol?
sint se ok gût unde vet?
1080 wuste dat de Pape, efte Martinet,
dat gi sîn wiltbret eten also,
he brochte ju seker senp dar to;
so hoveschen knape is Martinet.
Singet men so to hove, wan men et,
1085 alse gi nu dôn? so wolde ik dat,
dat Isegrim were int sulve gat,
in sodaner wise alse gi nu sîn,
so mochte ik em dat driven in;
he heft mi vaken leit gedân.'
1090 Mit dessen worden gink he van dan
unde gink nicht alleine up deverie,
men ok up ebrok unde vorrederie.
Roven, morden helt he nicht vor sunde;
he upsatte ok to der sulven stunde,
1095 vrouwen Giremôt wolde he soken do;
dar hadde he twei sake to.
Êrst eft he er icht konde af vragen,
wat Isegrim meist up en wolde klagen.
Dat ander, he gink up ebrekerie;
1100 sus makede he olde sunde nie.
Reinke wuste enket up dat pas,
dat Isegrim to hove was.
De meiste hat twischen vos unde wulve,
so ik merke, was it dit sulve,
1105 dat Reinke, de sulve lose dêf,
mit der wulvinnen bolerie drêf.

    Do Reinke vor ere woninge quam
unde he se dar nicht vornam,
he vant ere kinder unde sprak in spot:
1110 'Guden morgen geve ju got,
mine alderlevesten stêfkinder.'
Dit weren sine worde wêr mêr edder minder;
hir mit gink he wech na sinem gewin.
Tohant quam vrouwe Giremôt in,
1115 in der morgentît, do it dagede.
Se sprak: 'was hir jemant, de na mi vragede?
Se spreken: 'ja, hir was recht nu
unse pade Reinke, he vragede na ju;
he sprak, wi weren sine stêfkinder al,
1120 wo vele unser ok is in deme tal.'
Do sprak de wulvinne alsovort :
'Dar vor schal en slan de mort!'
Dit wolde se wreken, eft se konde.
Se volgede em in der sulven stunde;
1125 se wuste, wor he plach to gân ;
se quam bi en unde sprak en an:

    'Reinke, wat sint dit vor worde,
de ik van minen kinderen hôrde,
de gi en seden openbâr?
1130 dar vor krige gi ein quât jâr.'
Se was tornich unde sêr quât,
unde togede em en bister gelât,
unde tastede em vort na deme barde,
dat he dat volede under der swarde.
1135 He lêp unde wolde dem torne entwiken;
se begunde em dat na to striken.
Nicht verne lach eine woste borch,
dar lepen se beide hastigen dorch.
Nu mach men horen eventure;
1140 dar was eine tobrokene mure
an eineme torne der sulven borch;
dar lêp Reinke hastigen dorch.
De sulve broke was sêr enge,
dat Reinke dar dorch quam mit dwenge.
1145 Giremôt was ein stark grôt wîf
unde hadde ein grôt dicke lîf;
do se er hovet ok instak,
se toch, se schof unde se brak,
se wolde volgen, men dar wart nicht van;
1150 se konde wêr vorwert edder to rugge gân.
Do Reinke dat sach, he nam de krumme
unde lêp tor anderen siden umme;
do he sach, dat se sat so vast,
he gink se an mit der hast.
1155 Se sprak, he dede alse ein droch.
He sprak: 'wat nicht geschên is, dat sche noch.'
De heft sine ere nicht wol vorwart,
de sus sîn wîf mit einer anderen spart,
alse Reinken dede, de lose dêf.
1160 It was em likevele, wat he bedrêf.
Do se do los quam ût deme gate,
do was Reinke al wech sine strate.
Se mende to vordedingen er ere,
men se lêt dar der bliven noch mere.
1165 Van Reinken wil wi it nu laten bliven,
unde vordan van Hinzen schriven.

Book 1, Chapter 14
Book 1, Chapter 14

Book 1, Chapter 14

    Dat XIIII. Capittel.

Wo Hinze, alse he gevangen was, wart geslagen, geschendet unde so los quam.

Do Hinze int strik gevangen wart,
he rêp barmichlik na siner art.
Dit hôrde de vorgesechte Martinet,
1170 de dar dat strik hadde geset.
Hastigen he ût deme bedde sprank;
he rêp lude: 'Got hebbe dank!
to guder tît so heft gestân
mîn strik, wente dar is gevân
1175 de hônre dêf, na mineme wane;
nu wert betalet unse hane.'
He entfengede ein licht mit der hast;
alle dat volk slêp gânz vast;
he weckede moder unde vader,
1180 dar to dat gesinde alle gader:
'Stât up, de vos is gevangen,
wi willen ene wol entfangen!'
Se quemen al springen klein unde grôt ;
de pape, sulven ok upstôt ;
1185 eine lose mantel he ummehengede;
de papemeiersche vele lichte entfengede.
Dar stunt ein pêkstaf bi der want,
den krêch Martinet in de hant.
Hir mit gink he den kater an
1190 mit groten slegen wol to slân
up sîn hovet unde up sine hût
unde sloch ok Hinzen ein oge ût.
Van allen krêch he slege vel;
de pape hadde einen vorkenstel,
1195 dar mit he Hinzen vellen wolde.
Do Hinze sach, dat he sterven scholde,
he was tornich unde gram;
dem papen he twischen de bene quam
He bêt, he kleiede mit grotem nît,
1200 he schendede den papen unde makede em quît
- nicht al, men dat dridde part —
dar van he ein man geheten wart;
dit splêt he eme ût der hût.
De pape rêp sêr overlût,
1205 he vêl tor erden in grote unmacht.
De meigersche sprak do umbedacht
'De duvel het angericht dit spil!'
Se swôr do hastigen unde vil,
al er gût dar umme to geven,
1210 dat dit ungeval were nagebleven.
Ja, se swor, hadde se einen schat van golde,
densulven se dar al umme geven wolde,
dat sus nicht were geschendet er here,
wente se sach ene vorwundet sere;
1215 ok sach se dar liggen bi der want,
des he quît geworden was to hant.
In des duvels namen weret strik dar geset,
sprak se, unde sede ok to Martinet:
'Sich, leve sone, is dit nicht grôt schade?
1220 dit is van dines vaders gewade!'
Er schade was de grôtste, mênde se.
In desser klage unde in desseme we
wart de pape to bedde gedregen.

    Hinze sach, dat se siner vortegen;
1225 wo wol he was in groter nôt
unde wuste nicht anders men den dôt;
— ok was he vorwundet unde toslagen; -
doch betengede he to biten unde to gnagen
dat sulve strik, dar he lach in;
1230 eft he sik konde losen, dit was sîn sin.
Sus gink dat strik in twei stucke,
dat duchte em wesen grôt gelucke.
He sprak in sik: 'hir isset sêr quât ;
bleve ik hir lenger, dat is nên rat;'
1235 unde sprank hastigen wedder ût deme gate,
he makede sik wedder up de strate,
de na des konninges hove hen lach;
er he dar quam, was it licht dach.
He sprak: 'heft mi de duvel desse nacht
1240 bi Reinken, den bosen vorreder, gebracht!'
He quam to hove sêr geschendet,
dar to mit einem oge geblendet;
to des papen hûs hadde he entfangen
vele harde slege an sine tene unde wangen
1245 unde was eines ogen geworden quît.
De konnink sprak mit torne unde nît;
he drouwede Reinken ane alle gnade
unde let vort vorboden to sineme rade
sine wisen unde sine besten baron.
1250 He vragede, wat em best stunde to dôn,
dat men Reinken to rechte mochte bringen,
de sus besecht wart mit velen dingen.

    Alse alsus vele klage dar gink,
sprak vort Grimbart, de grevink:
1255 'Gi heren, it is war, hir is mannich rât;
al were mîn ôm noch so quât,
so schal men doch vrirecht dragen;
men schal en driddewerf vordagen,
alse men einen vrien man plecht;
1260 kumpt he dan nicht, so ga dat recht;
so is he schuldich alle der dink,
de men hir klaget vor deme konnink.'

    De konnink sprak: 'we is so sot,
de Reinken dor bringen dat dridde bot,
1265 unde ein oge heft to vele edder ein lîf,
dat sulve wagen umme den bosen ketîf,
edder sus sine suntheit hengen in de wage,
dennenoch Reinken nicht konen bringen to dage?
Nemant is hir, mene ik vorware.'

1270     Do sprak Grimbart openbare:
'Here her konnink, begere gi it van mi,
desse bodeschop drege ik, wo it ok si;
ja, it si lûtbar efte stille,
it ga mi dar na, wo it wille.'

1275     De konnink sprak: 'so gat alsovort;
gi hebben desse klage al wol gehort ;
nemet mit wîsheit juwe berât ;
Reinke is los unde quât.'

    Grimbart sprak: 'dat sette ik to wage;
1280 ik hope en to bringen mit mi to dage.'
Alsus gink he na Malepertûs,
unde vant Reinken in sineme hûs,
sîn wîf unde ok sine kindere mede.
Dit weren de worde, de he en sede:
1285 'Reinke ôm, ik bede ju minen grôt ;
gi sîn jo geleret, wis unde vrôt;
mi wundert, dat gi dat holden vor spot
unde achten nicht des konninges bot.
Duchte it ju, it were wol tît;
1290 achtet nicht des gerochtes, dar gi in sît;
ik radet, gi mit mi to hove komen,
vortogerent schaffet ju nenen vromen.
It is war, over ju sint vele klage.
Gi sint nu driddewerf eschet to dage;
1295 kome gi nicht, gi werden belacht;
wente de konnink wert komen mit macht
unde umme beleggen juwe hûs,
dit sulve kastêl Malepertûs ;
ju, juwe kinder unde juwe wîf
1300 wert it [alle] kosten gût unde lîf.
Sus moge gi deme konninge nicht entgân ;
dar umme so isset best gedân,
dat gi to hove mit mi gât;
wente gi konet noch so mannich quât,
1305 dat ju lichte wol baten mach.
Ju is wol êr schên up einen dach
so grôt eventûr, alse dit mach sîn,
unde quemen noch wech ane schaden unde pin,
dat gi so listigen dorch hebben dreven,
1310 dat juwe wedderpart in schanden bleven.'

Book 1, Chapter 15
Book 1, Chapter 15

Book 1, Chapter 15

    Dat XV. Capittel.

Wo Reinke deme grevinge antworde, de en vorbodede unde eme rêt, dat he mit eme to hove ginge.

Do Grimbart to Reinken dit hadde gesecht,
sprak Reinke: 'ôm, gi segget recht;
it is best, dat ik kome dar
unde mines rechtes neme war.
1315 Ik hope, de konnink wert mi dôn gnade,
ik bin em nutte in sineme rade ;
dat wêt he wol unde is des wis.
Dit hatet mannich, de bi em is,
wente de hof mach ane mi nicht stân.
1320 Al hadde ik noch mêr misgedân,
is, dat mi dit mach beschên,
dat ik en under de ogen mach sên,
den konnink, unde so mit em spreken,
he wert sinen torn mit sachtmode breken.
1325 Wowol de konnink bi sik hât,
de mede gân in sinen rât,
dat geit em nicht to deme herten in;
wente se wetten wêr rât efte sîn;
alle de rât slut meist an mi,
1330 in wat hove dat it ok si.
Dar konninge efte heren sik vorsamen,
dar men subtilen rât schal ramen,
dar môt Reinke vinden den vunt;
wowol mi dat wert vorgunt
1335 van mannigen, den ik des hebbe tovoren.
Des hebben vele van en gesworen
mîn argeste, van den, de dar nu sîn;
dit sulve bedrucket dat herte mîn,
wente erer is dar mere wan teine;
1340 se sint mechtiger, dan ik alleine.
Dit sulve wil mi meist vorveren;
nochtan is beter, dat ik mit eren
mi sulven mit ju to hovewert make
unde sulven ok spreke vor mine sake,
1345 dan dat ik wîf unde kinder sus lete
in anxte unde in vordrete;
so were alle dink vorloren gewis,
wente mi de konnink to mechtich is.
Wan it jummer wesen scholde,
1350 so moste ik dôn al dat he wolde ;
unde wan ik dan nicht bet en mach,
so en is nicht beter dan gût vordrach.

Book 1, Chapter 16

    Dat XVI. gesette.

Wo Reinke orlof nam van sineme wive unde mit deme grevinge to hove gink, unde wo he up deme wege bichtede.

Reinke sprak: 'vrouwe Ermelîn,
ik bevele ju de kinder mîn,
1355 dat gi der wol wâr nemen nu.
Boven alle dink bevele ik ju
minen jungesten sonen Reinardîn ;
em stân sine graneken also fîn
umme sîn muleken over al,
1360 ik hope, dat he na mi slachten schal.
Hir is Rossêl, ein schone dêf,
den hebbe ik werlich also lêf.
Dot dessen kinderen gût to samen,
wille gi mines willen ramen;
1365 ik denke des wedder, mach ik entgân.'
Mit sodan worden scheide he van dan,
unde let vrouwe Ermelîn bliven to hûs
mit sinen twên sons to Malepertûs.
Umberaden lêt he sîn hûs also,
1370 des was de vossinne gânz unvro.

    Do se so gingen eine kleine stunt,
sprak Reinke: 'horet mi, ôm unde vrunt,
Grimbart, alderleveste neve,
van anxte unde sorgen ik beve,
1375 ik vruchte, ik ga nu in den dôt,
unde mîn beruwinge is so grôt
umme de sunde, de ik hebbe gedân;
dar umme wil ik tor bichte gân,
leve ôm, hir sulvest to di;
1380 hir en is anders nen pape bi;
so wan ik mine sunde hebbe gebicht,
mine sake wert desto arger nicht.'

    Grimbart sprak: 'gi moten vorloven,
dat gi nicht mere wille roven;
1385 vorrederie unde alle defte stellet af,
juwe bichte helpet anders nicht ein kaf.'
'Dat wêt ik wol,' sprak Reinke do,
'alsus beginne ik, horet wol to.

    Confiteor tibi, pater et mater,
1390 dat ik dem otter unde deme kater
unde mannigem hebbe misgedân;
des wil ik gerne bi bote stân.'

    De grevink sprak: 'ik vorsta des nicht,
spreket up dudesch juwe rechten bicht,
1395 so mach ik dat recht vorstan.'

    Reinke sprak: 'ik hebbe misgedân
jegen alle deren, de nu leven,
unde bidde gern, se it mi willen vorgeven;
wente ik den baren, minen ôm,
1400 gevangen brachte in den bom,
dar em al blodich wart sîn hovet
unde mêr slege krêch, wan jennich lovet.

    Hinzen lerde ik muse vangen,
unde blêf so in deme stricke behangen;
1405 se slogen en dar mit alleme vlît,
dar over wart he sines ogen quît;
dat was mine schult, wo it ok si.

    Van rechte klaget de hane over mi;
ik hebbe em genomen sine kinder;
1410 weren se groter eft weren se minder,
ik makede en der jummer los;
van rechte klaget he over den vos.

Book 1, Chapter 17
Book 1, Chapter 17

Book 1, Chapter 17

    Dat XVII. gesette.

Wo Reinke vordan bichtet etlike sine missedât, sunderliken, wo he den wulf vaken heft bedrogen.

'De konnink en is mi nicht entgân,
ik hebbe em vaken schande gedân,'
1415 sprak Reinke, 'unde ok der konniginnen,
dat se spade wil vorwinnen;
se sint beide geschendet bi mi.
Noch hebbe ik dar to, dat segge ik di,
Isegrim den wulf geschendet mit vlît,
1420 dat al to seggen neme vele tît.
He is nicht mîn ôm, wol het ik en so,
he horet mi altes nichtes to.
It geschach eins, des is wol ses jâr,
he quam to mi to der Elemâr
1425 in dat kloster, dar ik was
begeven up dat sulve pas;
he bat, dat ik em helpen scholde,
wente he dar ok monnik werden wolde.
He mênde, dat were van sinen dingen,
1430 unde begunde mit der kloeken to klingen.
Dat ludent duchte em wesen so sote,
ik let em binden beide vote
an den klockrêp na sineme willen,
up dat he sinen lusten mochte stillen
1435 unde dat ludent wol mochte leren;
men dit quam em to klenen eren,
wente he ludde so sere utermaten,
dat alle dat volk bi der straten
weren alle in groter vare;
1440 se meneden, de duvel were dare,
unde lepen, dar se dat ludent horden,
unde êr he konde in korten worden
seggen: 'ik wil mi hir begeven,'
hadden se em vil na genomen sîn leven.
1445 He bat 'mi, dat ik en scholde eren,
unde dat ik em lete eine platten scheren;
dar sulvest to der Elemar
lêt ik em afbernen [boven] dat har
so sêr, dat em de swarde kramp ;
1450 vaken krêch he van mi den ramp.

    Ik lerde em vische vangen up einen dach,
dar he ok entfenk mannigen slach.
Ik leidede en eins in Guleker lant
to eines papen hûs sêr wol bekant;
1455 dar sulvest en was nên Pape riker.
Desse hadde einen langen spiker,
dar mannich spekside inne lach,
dar he entfenk mannigen slach,
dar to was in deme spiker noch
1460 versch vlêsch gesolten in einen troch.
Isegrim brak dorch de want ein gat,
up dat he vlesches mochte eten sat.
Ik het en vri krupen dar in,
ik wolde en schenden, dat was mîn sîn.
1465 He at so vele utermate,
dat he ût deme sulven gate
nicht komen konde, dar he in quam,
dat em sîn grote bûk benam;
do moste he klagen solk gewin,
1470 wente dar he hungerich sus quam in,
en mochte he sat nicht komen ût.
Ik gink unde makede grôt gelût
in dat dorp unde grôt gerochte,
up dat ik en to plasse brochte.
1475 Ik lêp, dar de pape sat
over tafelen unde at,
unde vor em stunt ein kappôn
gebraden, ein so vetten hôn;
ik sprank to mit der hast,
1480 unde nam dat hôn unde lêp do vast.
De pape makede grôt gerochte,
he lêp mi na, al dat he mochte;
unvorwaringes he ummetôch
de tafel, dat se henne vlôch.
1485 Dit schach al an sinen dank,
dar lach spise unde drank,
he rêp ; 'sla, warp, vange unde stek!'
do vêl de pape in den drek.
Al de dar quemen, de repen: 'sla!'
1490 ik lêp vor unde se mi dat na.
Des volkes wart vele in deme tal,
de mîn argeste mênden al;
de pape dat grôtste rochte drêf ;
he rêp : 'we sach je kônre dêf?
1495 he nam mi dat hôn, dar ik sat
over tafelen unde at.'
So lange lêp ik up dat pas
wente vor den spiker, dar Isegrim was;
dat hôn lêt ik vallen dar,
1500 wente it was mi alto swâr ;
ân minen dank moste ik it laten,
unde lêp do hen mine straten.
It was nôt, dat ik wech quam;
unde do de pape dat hôn upnam,
1505 heft he Isegrime vornomen
unde al, de mit em weren gekomen.
Do rêp he lude: 'vrunde, slat!
hir is ein wulf, noch ein dêf quât ;
late wi en lopen, des hebbe wi schande
1510 in alle desseme Guleker lande.'
Isegrim dachte, wat he konde,
ja, dar entfenk he mannige wunde.
Se makeden also groten lut,
dat alle de buren quemen ût;
1515 se slogen en, dat he lach vor dôt,
newerlde quam he in solke nôt.
De dit up ein laken malede,
wo he des papen spek betalede,
noch scholde dat gânz selsen laten.
1520 Do worpen se Isegrim up de straten;
se slepeden en dorch strûk, dorch stên,
nên levent wart in em gesên.
Se worpen en in eine unreine kule,
wente he stank greseliken vule;
1525 he hadde sik van groten slegen
beschetten unde bevulet alderwegen;
se meneden alle, he were dôt.
In sodanen slegen unde nôt
unde in alsodaner unmacht
1530 lach he dar de gânzen nacht.
alse ein recht armer wicht;
wo he wech quam, des wêt ik nicht,
unde wêt des nên enket beschêt.

    Dar na swôr he mi mit einem eit
1535 sine hulde ein jâr ummentrent,
men dat en was nicht vele bewent;
dar umme he mi swôr, was dat:
ik scholde en hônre maken sat.
Up dat ik en echt mochte beschalken,
1540 sprak ik van eineme hanenbalken,
dar seven hônre up to sitten plegen,
unde ein hane wol vet to degen.
Do ik en dar hadde gebracht,
do was it eine stunde na mitnacht;
1545 dar was ein venster upgestut;
ik dachte, dat scholde mi komen to nut.
Ik dede, wo ik wolde krepen dar dore,
men Isegrim moste krepen vore.
Ik sprak: 'krupet men vri darin,
1550 wente dede wil hebben icht gewin,
de môt dar jo wes umme dôn;
sus krige gi draden ein vetten hôn.'
He krop in wol half in vare
unde gink tasten hir unde dare;
1555 do swôr he dure bi siner ere:
'Wi sîn vormeldet, dat vruchte ik sere,
hir vinde ik van hônren nicht einen bitten.'
Ik sprak: 'de hir vore plegen to sitten,
de hebbe ik vuste wech genomen;
1560 men wille wi schaffen unsen vromen,
wi mogen nicht vordroten sîn
unde moten deper krepen in.'
De balke was smal boven der dore,
dar wi up kropen, men he was vore.
1565 De wile he sus de hônre sochte,
sach ik, dat ik en honen mochte;
ik krop to rugge wedder ût;
dat venster vêl to overlût,
do ik de stutteklinken lôsbrak.
1570 Dar van Isegrim so sere vorschrak,
dat he vel einen swaren val
van deme balken, wente he was smal.
Se worden vorveret, de dar slepen;
de bi deme vure legen, se repen,
1575 dat dorch des hogen vensters gat
gevallen were, se wusten nicht wat.

    Se stunden up unde entfengeden lecht;
do se en segen, dar wart he echt
geslagen, vorwunt wente in den dôt.
1580 Ik hebbe en gebracht in mannige nôt,
mêr wan ik nu kan nomen;
mi wundert, dat he noch is entkomen.

    Noch hebbe ik ok dat bedreven,
ik wolde, dat it were na gebleven,
1585 mit sineme wive, vrouwen Giremôt,
dar er unere van entstôt
unde lanksem dat schal vorwinnen.
Se, dit isset, dat ik van al minen sinnen
unde up desse tît kan bedenken,
1590 dat mine sele mochte krenken;
up dat mine sele krige quiteren,
so bidde ik sêr umme absolveren,
unde settet mi, dat ju dunket gût.'

    Grimbart was listich unde vrôt ;
1595 he brak ein rîs bi deme wege
unde sprak: 'ôm, nu slât ju dre slege
up juwe hût mit desseme rise,
unde legget it dan, dar ik ju wise,
unde springet dar drewerf over her
1600 sunder strumpelen over dwer;
denne kusset dat ris sunder nît
in ein teken, dat gi gehorsam sît.
Desse penitencie ik ju sette;
hir mit sît gi van alre smette
1605 quît unde van allen sunden,
de gi je deden vor dessen stunden,
wente ik vorgeve se ju alle
wo vele der ok is in deme talle.'

    Dit dede Reinke an alle vordrêt.
1610 Do sprak Grimbart: 'ôm, nu sêt,
dat gi ju beteren mit guden werken,
leset juwe salmen unde gat tor kerken,
vastet de rechten setteden tît,
viret de hilgen dage mit vlît,
1615 trostet de kranken in alle juwen dagen,
wiset de to wege, de dar na vragen,
juwe almisse schole gi gerne geven
unde vorsweren juwe bose leven,
alse roven, stelen unde vorraden;
1620 so kome gi ane twivel to gnaden.'

    Reinke sprak: 'ik wil mit vlît
dit willigen dôn al mine tît.'

Book 1, Chapter 18
Book 1, Chapter 18

Book 1, Chapter 18

Dat XVIII. gesette.

Wo Reinke mit Grimbart deme grevinge vortgeit na des konninges hof vor eineme kloster over.


Do Reinke sine bote hadde vullenbracht,
so hir vor is gesacht,
1625 do gink he hen to hove wert,
he unde sîn bichtvader Grimbart.
Se quemen up ein slichten sant,
dar lach ein kloster tor rechten hant,
dat hôrde geistliken nonnen to,
1630 de gode deneden spade unde vro;
se hadden vele hanen unde mannich hôn,
vele gense unde ok mannigen kappon,
de vaken buten der muren weren;
de plach jo Reinke to visiteren.
1635 Dar umme sprak he do also:
'recht na dessem kloster to
licht unse rechte strate hen.'
He menede de hônre, dat was sîn sin,
wente se gingen dar buten dem schure
1640 umme ere weide bi der mure;
sinen bichtvader leide he mit sik dar;
tohant wart Reinke der hônre wâr,
sine ogen begunden eme umme to gân ;
buten den allen gink ein han,
1645 de vet was, grôt unde junk;
na deme gaf Reinke einen sprunk,
so dat em de vedderen stoven.
Grimbart swôr bi sineme loven:
'Unsalige ôm, wat wil gi dôn,'
1650 sprak he, 'wil gi wedder umme ein hôn
in alle de groten sunde gân,
dar gi de bicht van hebben gedân ?
dat mach wol sîn selsene ruwe.'
Reinke sprak: 'in rechter truwe,
1655 dat dede ik in danken, leve neve,
biddet got, dat he mi dat vorgeve;
ik wilt nicht mêr dôn unde gerne laten.'
Do kerden se wedder tor rechten straten,
den wech over eine smale brugge.
1660 Wo vaken sach Reinke over rugge
wedder hen, dar de hônre gingen!
dar van konde he sik nicht bedwingen.
Hadde men em sîn hovet afgeslagen efte togen,
it hadde na den hônren wert gevlogen.
1665 Grimbart sach wol dit gelat ;
he sprak: 'o Reinke, unreine vrat,
wo late gi juwe ogen umme gân !'
Reinke sprak: 'ôm, dat is misgedân,
dat gi mit juwen vorlopenden worden
1670 mi sus ût mineme bede vorstôrden;
latet mi doch lesen ein pater noster
der hônre selen van deme kloster
unde ok den gânsen, en al to gnaden,
der ik gânz vele hebbe vorraden,
1675 de ik dessen hilgen nunnen
mit miner list hebbe afgewunnen.'

    Grimbart swêch, men de vos Reinart
hadde jummer dat hovet to den hônren wert,
wente dat se quemen tor rechten straten,
1680 de se to voren hadden gelaten.
Tohant wart Reinke sêr bedrovet,
mêr wan jennich rechte lovet,
do he sach den hof, des konninges pallas,
dar he int hogeste vorklaget was.

Book 1, Chapter 19
Book 1, Chapter 19

Book 1, Chapter 19

    Dat XIX. Capittel.

Wo Reinke kumpt in den hof vor den konnink, deme he ôtmodichlik toniget, unde vindet dar welke, de over en klagen.

1685 Do in den hof dat was vornomen,
dat dar Reinke was gekomen,
al de dar weren, grôt unde klên,
begerden alle Reinken to sen ;
dar weren nicht vele in deme dage,
1690 se hadden over Reinken sunderlike klage.
Dat duchte Reinken nicht vele van werde;
des dede he alse de unvorverde.
Mit sineme ome, deme grevink,
dristichliken he so vor sik gink
1695 zirliken dorch de hogesten strate,
also modich van gelate,
efte he were des konninges sone,
unde eft he nemande up eine bone,
edder sus nemande hadde misgedân ;
1700 vor Nobel, den konnink, gink he stân
mankt de heren in den pallas,
unde helt sik bet, wan eme was.

    He sprak: 'eddele konnink, gnedige here,
dorch juwe eddelheit unde dorch juwe ere,
1705 ik bidde, dat gi mi horen to recht.
It en hadde ni here so truwen knecht,
alse ik juwer vorstliken gnaden bin,
wowol dat der vele hir sîn,
de mi juwe vruntschop menen beroven
1710 mit loggen, wan gi en des wolden loven.
Men juwe rât is vrôt, êrst unde lest;
gi loven nicht draden, dat is dat best,
wat ju desse valschen alle vore lesen
mit legen unde dregen in minem afwesen.
1715 Se haten, dat ik juwe beste mene,
unde ju alle tît truwichliken dene.'

    De konnink sprak: 'swiget, latet af!
juwe smekent helpet ju nicht ein kaf;
juwe undat wert ju nu vorgolden,
1720 wo gi den vrede hebben geholden,
den ik gebot unde hebben gesworen.
Hir steit de hane, de heft vorloren
sîn slechte, o valsche, untruwe dêf !
Dat gi vele seggen, gi hebben mi lêf,
1725 dat hebbe gi in deme laster mîn,
unde is an minen luden wol schîn ;
arm man Hinze vorlôs sine sunt,
unde Brûn is noch sîn hovet vorwunt ;
ik wil ju nicht vele mêr schelden,
1730 men juwe hals schal des entgelden.
Hir sint vele klagers unde schinbar dat ;
dit alle wil ju wesen quât.'

    'Gnedige here,' sprak Reinke, 'wat schadet mi datte,
eft Brunen noch blodich is sine platte?
1735 wor umme was he so vormeten
unde wolde Rustevilen sîn honnich eten,
unde em de bur laster an deden?
Brûn is jo so stark van leden!
Is he geslagen efte vorsproken,
1740 were he gût, he haddet gewroken,
êr he quam in dat water.
Echter ok mede Hinze, de kater,
den ik herbergede unde wol entfenk,
unde do he ût umme stelen gink
1745 to des papen hûs, sunder minen rât,
unde eme de pape dede quât:
seker, scholde ik des entgelden
unde ik dar umme liden schelden,
dat were to na juwer vorstliken krôn.
1750 Doch wat gi wilt, dat moge gi dôn
unde also gebeden over mi,
wo gût unde klâr mine sake ok Si;
gi mogen mi vromen, gi mogen mi schaden,
ja, wil gi mi seden, efte braden,
1755 hangen, koppen efte blenden,
jo bin ik in juwer gnaden henden;
wi sint jo alle in juwem bedwank;
stark si gi unde ik bin krank,
mîn hulpe is klein, de juwe is grôt;
1760 vorwâr al sloge gi mi ok dôt,
dat were ju eine kranke wrake;
doch wil ik al in desser sake
rechtverdich unde uprichtich sîn.'

    Do sprak rambok, de het Bellîn :
1765 'It is recht tît, wille wi nu klagen.'
Dar quam Isegrim mit alle sinen magen,
Hinze de kater unde Brûn de bare,
unde der dere eine grote schare;
Lampe de hase unde de esel Boldewin,
1770 Wackerlôs de kleine, ok de grote hunt Rin,
Metke de zege, unde Hermen de bok,
ekeren, weselken, hermelken weren dar ok;
de osse, dat pert de weren ok dar,
vele wilder deren eine grote schar,
1775 dat herte, dat re, unde Bokert de bever,
kaninen, marten, unde ok de wilde ever,
Bartolt de adebar unde Markwart de hegger;
ok Lutke de kron was dar alder degger,
Tibbeke de ant unde Alheit de gos,
1780 desse klageden alle over den vos.
Hennink de hane unde al sine kinder
klageden gânz sêr eren hinder;
noch weren dar der vogele mêr
unde andere der deren ein groten her,
1785 de ik nu nicht al kan nomen;
desse alle wolden den vos vordomen
unde dachten dar up mit scharpen sinnen,
wo se em sîn levent mochten afwinnen;
se gingen vor den konnink al,
1790 dar hôrde men klage ane tal.

Book 1, Chapter 20
Book 1, Chapter 20

Book 1, Chapter 20

    Dat XX. Capittel.

Wo Reinke van velen sinen wedderparten vorklaget wart in swaren saken, wo he islikem antwort gaf, doch int leste mit tugen overwunnen wart unde to deme dode vorordelt.

Alsus wart dar ein grôt perlement;
de deren, de dar stunden ummentrent,
wolden Reinken sîn lîf afwinnen;
se spreken en an mit allen sinnen,
1795 mit velen klagen, de men dar hôrde;
ja, islikem gaf he schon antworde.
Ne wart gehoret up einen dach
mere klage, alse dar geschach
van vogelen unde van wilden deren,
1800 van nouwem rade unde mannich viseren,
dat men dar hôrde unde vornam,
Men do Reinke to antworde quam,
wart ne schônre untschuldinge gehort,
alse Reinke dar sulvest brachte vort;
1805 he entschuldigede sik in al den dingen,
de men over en mochte bringen,
dat al den heren dat wunder dede,
dat Reinke wuste so schone rede,
unde sik al der sake wolde entleggen,
1810 de men dar over en konde seggen.
Int leste, dat ik korte desse wort,
quemen etlike tuge dar vort,
dat weren uprichtige waraftige mans,
se tugeden over Reinken hel unde gânz
1815 schuldich to wesen in der missedat.
Do gink de konnink in den rat;
se sloten eindrachtigen unde eines modes:
Reinke de vos is schuldich des dodes;
men schal en binden unde vangen,
1820 dar to bi sineme halse uphangen.
Sine kloken worde hulpen nicht vele;
do gink it Reinken ût deme spele;
de konnink dat ordel sulven afsprak;
dar umme Reinke gânz sere vorschrak,
1825 unde wart to der sulven stunden
gevangen unde harde gebunden.

Book 1, Chapter 21
Book 1, Chapter 21

Book 1, Chapter 21

    Dat XXI. Capittel.

Wo Reinke gevangen unde gebunden wart unde wart gevoret na deme dode, unde wo Reinkens vrunde orlof nemen.

Do Reinke alsus was gevangen
unde dat ordel was, men scholden hangen,
unde Reinken vrunde dit hadden vornomen,
1830 de ok to hove weren gekomen,
alse Marten de ape, de ok was to rechte,
unde Grimbart mit velen, de in Reinken slechte
hôrden unde em toquemen van blode,
de dit ordel horden gânz node
1835 unde worden hir umme sêr bedrovet
mêr wan jennich rechte lovet;
wente Reinke was ein banrehere
unde wart gewiset van aller ere,
dar to in einen schendigen dôt; -
1840 se en mochten nicht desse nôt
vordragen, men se nemen orlof
van deme konninge unde rumeden den hof.

    De konnink betrachte desse dink,
dat mannich knape van em gink,
1845 der vele was ût Reinken slechte.
'It were gût, dat ik bedechte,'
sprak he to einem ût sineme rat,
'al were ok Reinke noch so quât,
in sinem geslecht is doch mannich man,
1850 de dat hof ovel entberen kan.'

    Isegrim, Hinze unde Brûn de bare,
desse nemen Reinkens meist ware;
dit weren, de en bunden unde vengen,
desse dachten en ok up to hengen.
1855 De konnink hadde en bevolen dat,
dit deden se gern, wente se weren em hat.

    Do se do sus mit em quemen,
dar se tohant de galge vornemen,
do sprak Hinze to deme wulve:
1860 'Her Isegrim, gedenket nu an dat sulve,
wo Reinke, desse quade dêf,
dat to werke brachte unde ok drêf,
unde he ok sulven mede utgink,
dar men juwe beiden broder uphink,
1865 des Reinke do vro was in al sineme gelate,
betalet ene nu mit der sulven mate;
ok, Brûn, gedenket, wo he ju vorrêt
to Rustevilen hûs, dat mannich wêt,
dar ju slogen beide manne unde wîf,
1870 dat ju blodich was beide, hovet unde lîf.
Sêt to, wente Reinkens liste sîn grôt ;
entqueme he wech ût desser nôt,
sus wroke wi uns nummer mere;
dar umme latet uns hasten sere,
1875 he heft it an uns grôt vorwracht;
dar mote wi nu sîn up vordacht.'

    Do sprak Isegrim alsovort:
'Wat helpen doch also vele wort!
hadde wi einen rêp efte line,
1880 draden wolde wi eme korten de pine.'
Se spreken Reinken al entjegen.
Alse he sus lange hadde geswegen,
so begunde Reinke ok to spreken;
he sprak: 'nu gi ju doch willen wreken,
1885 mi wundert, gi nicht na dem ende slât.
Hinze wêt wol guden rât
to einer linen stark unde gût,
dar he to des papen hûs inne stôt,
dar he noch wechquam ane alle ere.
1890 Ok Isegrim unde Brûn, gi hasten sere,
dat gi juwen ôm tom dode bringen;
gi menen, ju schal denne wol gelingen.'

    De konnink unde al sine heren,
de dar do mit to hove weren,
1895 ok de konniginne des geliken,
se volgeden alle na, arm unde rike;
van Reinken wolden se sen den ende.
Isegrim bevôl al de he kende,
sinen magen unde sinen vrunden,
1900 dat se jo vaste bi em stunden,
unde dat se Reinkens nemen wâr,
dat he nicht wechqueme ût der var.
Sunderliken bevôl he sineme wive;
he sprak: 'se to bi dineme live,
1905 help holden vaste dessen vos;
ik segget vorware, queme he nu los,
he worde arger in korter tît
unde scholde uns schenden mit allem vlît.'
Sus sprak he ok Brunen an:
1910 'Gedenket, wat schande he heft ju gedân ;
dit wil wi em nu al betalen;
Hinze schal de line uphalen,
he is behender unde lichter dan wi;
holdet unde stât mi alle bi;
1915 ik wil de ledder to rechte vlien;
nu betale wi em siner tuscherien.'

    Brûn sprak: 'settet de ledder wisse an,
ik wil en holden alse ein man.'

    Reinke sprak: 'juwe sorge is grôt,
1920 dat gi juwen ôm bringen in den dôt,
den ji bildichlik scholden beschermen,
unde gi ju siner sêr entfermen,
dat he jo nicht en queme in schade;
dorste ik, ik bede half gnade.
1925 Isegrim hatet mi boven al;
he but, dat sîn wîf mi holden schal;
wolde se denken an olde dat,
nummermêr dede se mi quât.
Doch it môt nu over mi gân ;
1930 ik wolde, dat it were gedân.
Min vader starf ok in sorgen grôt,
men do he nam sinen dôt,
do was it kort mit em gedân;
ok volgede em nicht so mannich man.
1935 Schande mote ju weddervaren,
wo gi Reinken lenger sparen.'

    Brûn sprak: 'hore gi, dat he vloket uns al?
sîn tuschent nu ende nemen schal.'

Book 1, Chapter 22
Book 1, Chapter 22

Book 1, Chapter 22

        Dat XXII. Capittel.

wo Reinke bat umme tît, sine bicht openbâr to donde, unde wat he bichtede, in meninge, sik los to dedingen unde andere in de sulven last to bringen, so it geschach, do he bi den galgen quam.

Reinke was in anxte grôt ;
1940 he dachte: 'mochte ik in desser nôt
unde recht nu in desser stunt
vinden einen nien vunt,
dat mi de konnink dat levent geve
unde bi dessen drên de schande bleve!'
1945 So sprak Reinke to sik sulven van binnen:
'Hir môt ik up denken mit allen sinnen,
allent wes ik nu bruken kan,
wente de nôt, de geit mi an;
al is de konnink gram up mi
1950 unde mannich ander, de em is bi -
wattan, dat hebbe ik al vordênt
it mochte noch werden ummegewent;
de konnink is stark, sîn rat is vrot,
nochtan en do ik em nummer gût --
1955 queme ik to worden, dat hope ik noch,
ik worde nicht gehangen up dessen dach.'

    Sus was Reinke in anxte grôt ;
he sprak: 'ik se vor mi den dôt,
deme ik nu nicht mach entgân.
1960 Hir umme gi alle, de nu hir stân,
ju bidde ik eine kleine bede,
êr ik van der werlde schede,
dat gi willen bidden den konnink nu,
dat ik moge spreken vor ju
1965 mine bicht mit allem vlît,
dat mi de konnink wille gunnen de tît,
up dat ik de wârheit moge vormelden,
unde dat miner undât nicht dorve entgelden
ein ander unschuldich, we he ok si,
1970 unde nicht betegen werde umme mi,
up dat got, de alle dink recht wil lonen,
miner selen desto bet wille schonen.'

    De meiste dêl, de dit horden,
worden bewagen van den worden;
1975 se spreken: 'it is twâr eine kleine bede,'
unde beden den konnink, dat he dat dede;
des gaf de konnink orlof dar to.

    Reinke wart wedder ein weinich vro;
he dachte, it mochte noch beter vallen,
1980 unde sprak alsus vor en allen:
'Nu help mi spiritus domini,
wente ik en se hir nemande bi,
dem ik nicht hebbe entjegen dân.
Vorder, do ik noch was ein klein kumpân
1985 unde ik nicht mêr en sôch de brusten,
do gink ik vaken na minen lusten
mankt de jungen lammer unde zegen,
wan se gingen buten den wegen;
ere blekent unde stemmen hôrde ik gern;
1990 do begunde ik ersten leckerie to lern,
wente ik vorbêter ein to dôt;
dar lerde ik ersten lapen dat blôt.
Dar na vorbêt ik junger zegen ver ;
ik taste to unde dede dat noch mêr.
1995 Sus wart ik drister unde kônre,
ik sparde wêr vogel efte hônre,
ok ende unde gose, wor ik se vant;
ik hebbe der vele geraket int sant,
de ik al van deme levende brochte,
2000 wan ik se nicht al eten mochte.

    Dar na quam ik bi Isegrine
in eineme winter bi deme Rine;
he schulede under eineme bom
unde rekende sik, dat he were mîn ôm.
2005 Do ik en hôrde sus de mageschop vortellen,
alsus worde wi aldar gesellen,
dat mi nu wol mit rechte mach ruwen;
wente wi loveden dar mit truwen
gude geselschop de eine dem anderen,
2010 unde begunden tosamende also to wanderen;
he stal dat grote unde ik dat klene;
dat wi kregen, dat was gemene;
doch nicht so mene, so it scholde,
wente he delede it, so he wolde,
2015 nummer krêch ik rechte mîn del half;
wente so wan Isegrim hadde ein kalf,
eine zegen, einen weder, efte einen ram,
so grimmede he unde makede sik gram,
uppe dat he so mi van sik drêf
2020 unde em mîn del alleine blêf.

Noch van Reinkens bicht.
Noch was dit dat minste al;
men alse wi hadden solk geval,
dat wi einen ossen efte eine ko
gevengen, ja, denne quemen dar to
2025 sîn wîf unde mit er seven kinder
denne mochte ik klagen minen hinder;
ik krêch denne nouwe den minsten rebben;
nochtan êr ik den mochte hebben,
hadden se dat vlêsch al afgegnagen;
2030 dar mit moste ik mi vordragen.

    Doch, got dankes, ik haddes nên nôt,
wente ik hebbe noch den schat so grôt,
beide an sulver unde an golde,
dat den ein wagen nicht dregen scholde
2035 to seven werf unde so wech voren.'
De konnink begunde hir na to horen,
alse he den schat hôrde nomen
unde sprak: 'van wanne is de ju gekomen?
segget it nu, ik mene den schat.'

2040     Reinke sprak: 'wat hulpe mi dat,
dat ik ju des nicht en sede ?
wente ik en neme des nu jo nicht mede;
ik wilt ju seggen, nu gi it mi hêt;
wêr dorch lêf noch dorch lêt
2045 schal dat nu lenger bliven vorholen,
wente de schat was gestolen.
It was bestelt, men scholde ju morden,
hadde de schat nicht gestolen worden.
Gnedige here, merket gi dat?
2050 dit makede de vormalediede schat.
Dat de schat sus gestolen wart,
des dede mîn vader eine quade vart
van desser werlde to ewigem schaden;
doch was it nutte to juwen gnaden.

Book 1, Chapter 23
Book 1, Chapter 23

Book 1, Chapter 23

    Dat XXIII. gesette.

Wo de konnink lêt swigent beden unde Reinken van der ledderen wedder afstigen, up dat he ene bet vragede.

2055 Alse de konniginne van Reinken hôrde,
dat he sprak van desseme morde,
de andrepende was ereme heren,
se begunde sik sêr to vorveren;
se sprak: 'ik vormane ju, Reinart,
2060 Up de langen hennevart,
de juwe sele nu varen schal,
dat gi de wârheit seggen al,
wo it is umme dessen mort.'

    De konnink sprak do alsovort:
2065 'Men schal beden einen isliken to swigen
unde laten Reinken nedder stigen;
desse sake geit mi sulvest an,
dat ik de bet moge vorstân.'
Do krech Reinke einen beteren môt
2070 up der ledderen, dar he stôt ;
se mosten en do also wedder
afstigen laten van der ledder.
De konnink nam en bi sik allene,
ok de konniginne, unde vrageden ene,
2075 wo desse sake were getacht;
ja, do wolde Reinke legen mit macht;
he dachte: 'mochte ik nu wedder winnen
des konninges hulde unde der konniginnen,
unde mochte dat dar to vorwerven,
2080 dat ik desse alle mochte vorderven,
de sus [nu] stân na mineme dôt,
unde ik so queme ût desser nôt,
dat mochte ik reken vor grote bate;
men ik môt sêr legen utermate.'

Book 1, Chapter 24
Book 1, Chapter 24

Book 1, Chapter 24

        Dat XXIIII. Capittel.

Wo Reinke openbâr wroget unde besecht sinen egenen vader unde sine anderen vrunde, uppe dat in sodaner manneren sine viende mede worden besecht, unde wo he bi sodanen stucken wart vorloset.

2085 De konniginne sprak wedder an:
'Reinke, latet uns recht vorstân
van desser sake de wârheit vast,
up dat juwe sele blive umbelast.'

    Reinke sprak: 'sît des bericht,
2090 ik môt nu sterven, dat is anders nicht;
scholde ik denne mine sele also beladen,
dar mit se queme in ewigen schaden
unde se des ewich scholde entgelden?
beter isset, dat ik de nu môt melden,
2095 wowol se sîn mine levesten magen,
de ik vul node scholde bedragen;
ik vruchte der hellen pine, de dar is grôt,
dar umme ik it jummer seggen môt.'

    Deme konnink wart dat herte swar ;
2100 he sprak: 'Reinke, sechstu ok war?'

    Reinke sprak: 'o eddele here,
it is wâr, al bin ik sus sundich sere;
wat scholde mi dat to bate komen,
dat ik mi sulven wolde vordomen?
2105 gi sên jo wol, wo it mit mi is,
sterven môt ik nu, dat is wis;
scholde ik nu nicht spreken de wârheit,
dar mi de dôt vor ogen steit ?
mi mach nicht helpen bede efte gût.'
2110 Sus bevede Reinke, dar he stôt,
in eineme gevinseden schin van vruchten.
Vort sprak de konniginne mit tuchten:
'Reinkens nôt entfermet mi sere;
hir umme bidde ik ju, min here,
2115 dôt Reinken etlike gnade,
up dat nablive grotter schade;
latet ene nu in desser stunt
uns witlik dôn de rechten grunt;
unde dat ein islik swige stil,
2120 up dat he nu spreke, dat he wil.'

    De konnink bot swigent alsovort.
Reinke sprak: 'nu horet mine wort;
is dat mineme heren, deme konnink, lêf,
ik wil ju lesen sunder brêf,
2125 unde de vorrederie openbaren,
dar ik nemande denke an to sparen.'

    Nu mach men horen einen nien vunt,
Reinkens losheit hadde nene grunt,
wo he sinem egen vader mede
2130 quât unde unere oversede,
ok dem grevink, sinen levesten vrunt,
de em doch in allen noden bistunt.
Dit dede he al in der andacht,
dat men sinen worden desto bet geve macht,
2135 dat he also mit siner sprake
sine viende brochte in de sulven sake,
de sus na sineme live stunden.

    He sprak: 'mîn here vader hadde gevunden
des mechtigen konninges Emerikes schat
2140 in eineme vorholentliken pat;
unde do he hadde sus groten gût,
wart he so stolt unde hoge van môt,
unde hêlt alle deren in unwerdicheit
mit siner gekliken hochvardicheit,
2145 de tovoren sine gesellen waren.
He lêt Hinzen den kater varen
in Ardenen, dat wilde lant,
dar he Brunen den baren vant;
he entbot eme dar sine hulde
2150 unde dat he in Vlanderen komen scholde,
efte he konnink wolde wesen.
Do Brûn unde Hinze den bref hadden lesen,
he wart kone, vrolich unde unvorvert,
wente he des lange hadde begert;
2155 he reisede in Vlanderen altohant,
dar he minen heren vader vant;
he entfenk ene wol unde sande tor stunt
na Grimbart, dem wisen, unsen vrunt,
unde na Isegrim ok alsovort;
2160 desse vër handelden mannich wort;
Hinze de kater was de vifte.
Dar licht ein dorp, dat het Ifte;
twischen Ifte unde Gent
hadden se sus dit perlement
2165 in einer dusteren langen nacht.
Nicht mit got, men des duvels macht,
unde mit mines vaders gewelde,
de se dwank mit sineme gelde,
sworen se dar des konninges dôt;
2170 ein islik deme anderen sine hulde bôt ;
se sworen up Isegrimes hovede vorware
alle vive, dat Brûn de bare,
den wolden se to konninge maken
unde voren en in den stôl to Aken
2175 unde setten eme up de krone van golde.
Were jemant, de dit keren wolde,
van des konninges vrunden efte magen,
de scholde mîn vader al vorjagen,
mit sineme schatte dat ummedriven,
2180 mit umme to kopen, mit breve to schriven;
dit krêch ik to wetten also.
It geschach up einen morgen vro,
dat Grimbart den win drank ungespart,
dar van he vrolich unde drunken wart,
2185 unde sede dat hemeliken sineme wive;
he sprak: 'se, dat dit bi di blive!'
Se swêch so lange, vorstat mi recht,
dat se it mineme wive ok heft gesecht;
se swôr er, dar se weren tosamen,
2190 bi der drier konninge namen,
bi erer ere unde truwe,
wêr dorch lêf noch dorch ruwe,
nemande scholde se seggen vort;
men mîn wîf hêlt nicht ere wort;
2195 wente dat erste, dat se bi mi quam,
sede se mi al, dat se vornam;
se sede ok ein warteken dar bi,
dat ik enket vorstunt bi mi,
dat it war was alderdink;
2200 ik was al drovich, wor ik ok gink.
Ik wart andenken der poggen al,
de eins to gode repen mit grotem schal,
dat he en einen konnink wolde geven,
dat se in dwange mochten leven,
2205 wente se weren vri in allem lant.
Got hôrde se unde sande en tohant
den adebar, de se noch hatet
unde se nummer in vreden latet;
alle tît deit he ene ungnade;
2210 nu klagen se vast, nu isset to spade;
se sîn bedwungen alderdink
under den adebar, eren konnink.'

    Sus sprak Reinke to al den deren,
de dar stunden unde de dar weren.
2215 'Sêt, sus vruchtede ik sêr vor uns allen,
dat it ok mit uns sus mochte vallen.
here, sus sorgede ik ok vor ju,
des gi mi weinich danken nu.
Ik kenne Brunen schalk unde quât
2220 unde vul van groter overdât;
dar umme vruchtede ik ene sêr ;
ik dachte, worde he unse her,
dat wi denne alle weren vorlorn.
Ik kenne den konnink wolgeborn
2225 sêr mechtich unde ok guderteren
unde ok gnedich allen deren.
Ik dachte vuste up desse dinge,
it were eine quade wesselinge,
dat men einen bûr, einen uneddelen vrât,
2230 brochte in alsodanen stât;
ik dachte dar up mannige weken,
wo ik desse sake mochte tobreken.
Boven alle dink vrodede ik dat:
behelde mîn vader sinen schat,
2235 he scholde mit sineme valschen spele
to plasse bringen vele unde vele
unde den konnink bringen van siner ere;
dit betrachtede ik gânz sere,
wor de schat wesen mochte,
2240 up dat ik en van dannen brochte.
Wor mîn vader, de listige olde,
in deme velde efte in deme wolde
henne toch efte henne lêp,
was it het, kolt, nat, efte dêp,
2245 Was it bi nachte efte bi dage,
jummer was ik ok in der lage.

Book 1, Chapter 25
Book 1, Chapter 25

Book 1, Chapter 25

        Dat XXV. Capittel.

Wo Reinke sprikt unde vorvolget sine upgehavene loggen van deme schatte unde sprikt, so hir na volget..

Ik lach up eine tît in der erde
unde wachtede, alse de sêr begerde,
wo ik best geweten konde,
2250 unde wor dat ik den schat gevunde,
dar ik gerne van hadde vornomen;
do sach ik minen vader komen
ût einer steinritzen, de was depe;
ik lach vorborgen, efte ik slepe;
2255 nicht en wuste he van mi,
dat ik em was so na bi.
He begunde sik wide umme to sên;
do he vornam, dat he was allen,
unde alse he sus nemande sach,
2260 dede he, alse ik ju seggen mach;
he stopte dat hol wedder mit sande
unde makede dat gelîk deme anderen lande;
dat ik dit sach, dar wuste he nicht van;
ok sach ik, er he schede van dan,
2265 dat he den stert let overgân,
dar sine vote hadden gestan ;
he vorwildede ok sine vôtspôr mit deme munde.
Dit lerede ik dar in der stunde
van mineme olden valschen vader,
2270 de desse liste wuste alle gader;
sus lêp he wech na sineme gewinne.
Ik dachte vast in mineme sinne,
efte dar wesen mochte de schat;
ik gink to werke unde opende dat gat
2275 mit minen voten unde krôp dar in;
dar vant ik groten gewin,
fines sulvers vele unde rôt golt;
hir en is ok nemant also olt,
de des je so vele to like sach.
2280 Do sparde ik wer nacht efte dach,
ik gink slepen unde dragen
sunder karen unde sunder wagen,
mi halp mîn wîf, vrouwe Ermelîn ;
wi hadden arbeit unde pîn,
2285 êr wi den sêr riken schat
brochten in eine andere stat,
dar he bet lach to unser lage;
de wile was mîn vader alle dage
bi den, de den konnink sus vorreden.
2290 Nu moge gi horen, wo se deden.
Brûn unde Isegrim sanden ût tohant
ere breve in mannich lant
an alle, de soldie winnen wolden.
Brûn de bare scholde se upholden,
2295 unde dat se schere to eme quemen,
unde ere soldie tovoren nemen;
he scholdet ene geven mit milder hant.
Min vader lêp do dorch de lant
unde drôch erer twier breve.
2300 Wo luttik wuste he, dat de deve
em sinen schat hadden genomen!
ja, haddet em ok mogen vromen
alle de werlt to den stunden,
he en haddes nicht einen pennink gevunden.

Book 1, Chapter 26
Book 1, Chapter 26

Book 1, Chapter 26

    Dat XXVI. gesette.

Wo Reinke noch sprikt van sineme untruwen vader, unde wo de sinen ende nam, dar mit he sine loggen slut.

2305 Do mîn vader al umme mit pine
twischen der Elve unde deme Rine
hadde gelopen dorch de lant,
dar he mannigen soldenêr vant,
de he wan mit sineme golde,
2310 de Brunen to hulpe komen scholde,
alse de sommer queme int lant,
do kerede he wedder, dar he vant
Brunen unde de gesellen sîn;
he sede en van der groten pin
2315 unde de mannichvoldigen sorge,
de he vor de hogen borge
int lant van Sassen hadde geleden,
dar de jegers na eme reden
mit eren hunden alle dage,
2320 unde so sîn lîf hangede in der wage,
se hadden eme dan vele towedderen.
Dit sprak he vor den vêr vorredderen;
he togede ok de breve van den gesellen,
de Brunen do sêr wol bevellen;
2325 de lesen se alle vive tosamen,
dar twalf hundert kempen bi namen
van Isegrims magen al in stunden,
mit scharpen tannen unde widen munden,
sunder de katers unde de beren,
2330 de alle in Brunen hulpe weren;
alle de velvrassen unde de dassen,
beide van Dorringen unde van Sassen;
desse hadden al mit em gesworen
in deme, dat men en geve tovoren
2335 van drên weken eren solt;
so wolden se komen mit gewolt
to Brunen bi dem ersten bode;
dit hinderde ik al, des danke ik gode.
Do dit alsus al was bestelt,
2340 gink mîn vader over gint velt
unde wolde ok den schat beschouwen,
men do gink it to groten rouwen.
Jo mêr he sochte, jo mîn he vant;
al sîn sokent was men ein tant;
2345 sîn schat was al wechgedragen.
Dar dede he, dat ik mach klagen,
wente he van torne sik sulven hink;
alsus blêf na Brunen dink
bi minen behenden listen al.
2350 Nu merket hir mîn ungeval.
Isegrim unde Brune, de vrât,
hebben nu den nouwesten rât
bi deme konnink tor hogen bank,
unde arm man Reinke is sunder dank;
2355 heft sinen egen vader overgeven,
umme den konnink to beholden sîn leven;
wor sîn se hir, de dit dôn scholden,
sik sulven to vorderven umme ju to beholden?

Book 1, Chapter 27

    Dat XXVII. gesette.

Wo Reinke den konnink unde de konniginne vorleidet mit logene unde se in wânhopeninge brinkt van deme schatte.

De konnink unde de konniginne,
2360 se hopeden beide up gewinne;
se nemen Reinken up einen ort
unde spreken: 'segget uns nu vort,
wor gi hebben den groten schat?'

    Reinke sprak: 'wat hulpe mi dat,
2365 scholde ik nu wisen mîn gût
deme konninge, de mi hangen dôt
unde lovet den deven unde den mordeneren,
de mit legende mi besweren
unde willen mi vorrêtliken mîn lîf afwinnen?'

2370     'Nên, Reinke,' sprak de konniginne,
'mîn here schal ju laten leven
unde ju vruntliken vorgeven
altomalen sinen ovelen môt;
gi scholen vortan wesen vrôt
2375 unde mineme heren alle tît getruwe.'

    Reinke sprak: 'mîn leve vruwe,
in dem dat mi de konnink nu
dit vast loven wil vor ju,
dat ik mach hebben sine hulde,
2380 unde alle mine broke unde schulde
ok allen unmôt wille vorgeven,
so is nên konnink nu in deme leven
so rike, alse ik en maken wil,
wente des schattes is boven mate vil,
2385 unde wil eme wisen, wor de licht.'

    De konnink sprak: 'vrouwe, lovet eme nicht;
legen, stelen unde roven,
sodanes moge gi eme toloven;
he is der argesten loggenêr ein.'

2390     De konniginne sprak: 'here nein,
al was Reinke quât van leven,
nu moge gi em wol loven geven,
wente he den grevink, sinen vrunt,
mede besecht in desser stunt;
2395 dar to ok sinen egen vader,
de he beschonen mochte alle gader,
unde mochte dat seggen van ander deren,
wolde he wesen quaderteren;
he wert nicht mêr sîn so ungetruwe.'

2400 De konnink sprak: 'mene gi dat, vruwe,
unde dor gi dat vor juwe beste raden,
dat dar nicht na kome groter schaden,
so wil ik desse broke nemen uppe mi
van Reinken, wo grôt de sake ok si,
2405 unde wil echt loven sinen worden schone.
Men ik sweret em bi miner krone,
weret, dat he hir na mêr misdede,
al de em tohoren tom teinden lede,
we se ok weren, se scholden al
2410 komen in schaden unde ungeval,
dar to in vele perlement.'
Reinke sach sus ummewent
den konnink, unde krêch einen beteren môt.
'Here,' sprak he, 'ik were unvrôt,
2415 wan ik nu spreke alsodane wort,
de ik so nicht bewisede vort,
ja, in korter tît, spade unde vro.'
De konnink menede, it were also,
unde vorgaf Reinken alle gader;
2420 êrst de ungunste van sineme vader
unde sine egene schulde ok also.
Do wart Reinke utermaten vro;
dat en konde ok anders nicht wesen,
wente he was van deme dode genesen.

Book 1, Chapter 28

    Dat XXVIII. Capittel.

Wo Reinke deme konninge danket unde der konniginnen, unde sine loggene vorvolget, up dat he moge entkomen ût der last.

2425 'O konnink,' sprak Reinke, 'eddele here,
got mote ju lonen desser ere
unde miner vrouwen, de gi mi dôt;
ik wil des denken, bin ik vrot,
unde ju des danken so hochliken,
2430 wente in allen landen unde riken
levet nu nemant under der sunne,
deme ik den schat also wol gunne
alse ju beiden, wente gi
dit sus hebben vordenet umme mi;
2435 ik geve ju den ane allen hat,
so vri alse den konnink Emerik besat.
Nu wil ik ju seggen, wor he licht,
unde wil de wârheit sparen nicht.
Int osten van Vlanderen, merket mi,
2440 dar licht eine grote wosteni;
dar is ein busch, de het Husterlo,
sîn rechte name, de is also;
dar is ein born, hêt Krekelput ;
gnedige here, merket gi dit?
2445 Desse steit nicht vern dar van;
dar kumpt nicht hen wêr wîf efte man,
ja, in eineme gânzen jâr,
so grote wiltnisse is aldar,
sunder de ule unde de schufut;
2450 here, dar licht de schat behut.
De stede is geheten Krekelputte,
vorstat dit wol, it is ju nutte.
Gi scholen dar hen unde ok mîn vrouwe,
wente ik nemande wêt so getruwe,
2455 den gi senden alse ein bode,
wente juwen schaden wolde ik node.
Here, gi sulven moten dar hen;
wan gi Krekelputte vor bi sîn,
werde gi dar vinden twei junge berken,
2460 here her konnink, dit schole gi merken,
de harde bi deme putte stât.
Gnedige here, to den berken gât,
dar licht de schat under begraven.
Dar schole gi krazen unde schraven,
2465 denne vinde gi mos an einer side,
denne werde gi vinden mannich gesmide
van golde rîkliken unde schone.
Gi werden dar vinden ok de krone,
de Emerîk drôch in sinen dagen,
2470 de scholde Brune hebben gedragen,
wan sîn wille hadde geschên.
Gi werden dar mannige zîrheit sen,
eddele gesteinte unde guldene werk,
de werdich sîn mannich dusent mark.
2475 Her konnink, alse gi hebben dit gût,
wo vaken wille gi in juweme môt
gedenken: 'o Reinke, getruwe vos,
de hir sus gravede in dit mos
dessen schat mit diner list,
2480 got geve di ere, so wor du bist!'

Book 1, Chapter 29

    Dat XXIX. gesette.

Hir na wert gesecht, alse wan ein untruwe schalk bi einem vorsten is belastet unde mit loggen efte lofte los wert, unde so des vorsten môt heft ummewendet, denne werden se alle vorveret, de over den schalk hebben geklaget, unde up dat se van alsodaneme umbelast bliven mogen, so seggen se al, wat deme untruwen lêf is, unde seggen, it si wâr, wes he heft gesecht, so gi hir na horen mogen van deme hasen.

    De konnink sprak: 'horet mi, Reinart,
gi moten mit mi up de vart;
ik kan de stede allene nicht raken.
Ik hebbe wol horen nomen Aken,
2485 Lupke, Kollen unde Paris,
men wor Husterlo edder Krekelput is,
dar en hebbe ik ne êr van gehort ;
ik vruchte, it is men ein dichtet wort.'

    Dit en hôrde Reinke nicht gerne.
2490 He sprak: 'here, ik wise ju jo nicht verne,
also wente to der groten Jordane,
dat gi mi sus holden in quademe wane.
It is hir harde bi in Vlanderen '.
mine worde wil ik nicht voranderen.
2495 Horet, ik wil hir vragen etlike gesellen,
de ok dat sulve scholen vortellen,
dat Krekelput bi Husterlo,
dat de dar is unde hêt also.'
He rêp Lampen, unde Lampe vorschrak;
2500 tohant Reinke to eme sprak:
'Lampe, weset nicht vorveret,
komet, de konnink juwer begeret.
Ik vrage ju bi juwen eden,
de gi kortes mineme heren deden,
2505 segget it bi deme sulven eit:
wette gi nicht, wor Husterlo steit
unde Krekelput in der wosteni?'
Lampe sprak: 'wil gi it horen van mi,
Krekelput is bi Husterlo,
2510 dat is ein Busch, de hêt also;
wente Simonet, de krumme, muntede dar
sîn valsche gelt so mannich jâr,
unde lach dar mit den gesellen sîn.
Ik hebbe dar vaken geleden pin
2515 van hunger unde van groteme vroste,
wan ik in noden lopen moste
vor Rine deme hunde, de mi was hart.
Do sprak vortan de vos Reinart:
'Lampe, gat wedder mankt genne knecht,
2520 gi hebben mineme heren ennoch gesecht.'

    De konnink sprak: 'Reinke, weset to vrede,
wente ik in hastigem mode dat dede,
dat ik ju betêch mit unrechten dingen;
men sêt, dat gi mi dar henne bringen.'

2525     Reinke sprak: 'des were ik gânz vro,
wan mine sake stunde also,
dat ik mit deme konninge mochte wanderen
unde mochte eme sulven volgen in Vlanderen;
men, mîn here, it were ju sunde.
2530 De sake segge ik ju in desser stunde,
wowol ik mi des van rechte mach schamen;
wente Isegrim eins in des duvels namen
in einen orden gink hir bevoren
unde to eineme monnike wart beschoren.
2535 Eme konde an der provene nicht genogen,
de em ses monnike updrogen.
He klagede alle tît unde kermde
so sêr, dat it mi entfermde,
wente he wart krank unde trâch.
2540 Do halp ik eme, alse mineme mach,
ik gaf eme rat, dat he quam van dan;
hir umme bin Ik in des pawes ban.
Mit juweme willen wil ik morgen,
ok mit juweme rade mine sele besorgen,
2545 unde wil vro, alse de sunne upgât,
na Rome umme gnade unde aflât.
Van dar wil ik over mêr,
unde êr ik do ein wedderkêr,
wil ik so vele hebben gedân,
2550 dat ik mit eren mach bi ju gân.
Reisede ik nu mit ju, wor dat ok were,
ein islik spreke: 'sêt, unse here
heft nu sus sîn meiste bedrîf
mit Reinken, deme he wolde nemen dat lîf;
2555 dar to is Reinke ok in deme ban.
Sêt, gnedige here, wilt dit vorstân.'

    'It is wâr, sprak de konnink, na deme gi sît
in deme banne, dat were mi vorwît,
wan ik ju lete mit mi wanderen.
2560 Ik will Lampen efte einen anderen
mit mi nemen to der putte.
Men vorwâr, Reinke, it is ju nutte;
latet ju absolveren ût deme ban,
gi hebben mine hulde, gi mogen gân;
2565 ik en wil juwe bedevart nicht weren.
Mi dunket, gi willen ju gânz bekeren
van deme quaden to guden dingen.
Got late ju de reise vullenbringen.

Book 1, Chapter 30
Book 1, Chapter 30

Book 1, Chapter 30

    Dat XXX. Capittel.

Wo dat de konnink openbâr Reinken vorgaf alle sine missedât, de he gedân hadde, unde gebot einem isliken, dat he Reinken unde de sinen scholde eren unde reverencie beden.

Recht alse dit was gedân,
2570 gink de konnink sulven stân
up eine hoge stede van steine,
unde het de deren algemeine
swigen unde sitten int gras,
islik, na dat he geboren was;
2575 Reinke stunt bi der konniginnen.
De konnink sprak van al sinen sinnen:
'Swiget unde horet al gelike,
gi vogele, gi dere, arm unde rike,
horet to, gi kleinen unde gi groten,
2580 mine baronen unde mine hûsgenoten.
Reinke steit hir in miner gewolde,
den men huden hangen scholde;
nu heft he dat hir gedân to hove
so vele, dat ik ene nu love.
2585 Ik geve em mine hulde mit gânzeme sinne,
unde ok mîn vrouwe, de konniginne,
heft so vele gebeden vor en,
dat ik sîn vrunt geworden bin,
unde he vorsonet is tegen mi;
2590 unde ik hebbe en gegeven vri,
beide sîn gût, sîn lîf unde lede.
Ik geve em dar to vasten vrede
unde gebede ju allen bi juweme live,
dat gi Reinken unde sineme wive
2595 unde sinen kinderen alle ere dôt,
so wor se ju komen in gemot,
isset bi nachte, efte isset bi dage.
Ik en wil ok nu mêr nene klage
van Reinkens dingen nicht horen.
2600 Heft he quât gedân hir bevoren,
he wil sik beteren unde dat also;
wente Reinke, he wil morgen vro
staf unde renzel nemen an,
unde to deme pawes to Rome gân,
2605 van dannen wil he over dat mêr,
unde kumpt ok nicht wedder her
er, dan dat he heft vulle aflat
van alle der sundichliken dat.'

Book 1, Chapter 31
Book 1, Chapter 31

Book 1, Chapter 31

    Dat XXXI. gesette.

Wo Reinkens wedderparte sik vorschreckeden unde untovreden weren, do Reinke los wart, unde wo Isegrim unde Brûn gevangen worden unde ovel gehandelt.

Hinze sprak van groteme torn:
2610 'Alle unse arbeit is vorlorn,'
to Isegrime unde ok to Brune,
'ik wolde, dat ik were to Luntertune.
Is Reinke wedder in des konninges gunst,
he wert bruken alle sine kunst,
2615 alle dre werde wi nu bet geschendet.
He heft mi rede ein oge geblendet,
dat ander oge steit nu eventûr.'

    Brûn sprak: 'gût rat is hir nu dur.'
Isegrim sprak: 'dit is selsen dink,
2620 ga wi hen vor den konnink.'
Se gingen hen mit drovigen sinnen,
Isegrim unde Brûn, vor de konniginnen,
se spreken up Reinken mannich wort,
De konnink sprak: 'hebbe gi it nicht gehôrt ?
2625 Ik hebbe Reinken to gnaden entfangen.'
De konnink wart tornich unde lêt se vangen,
Brunen unde Isegrim, mit der hast,
he lêt se binden unde sluten vast.
He was en doch quât umme de wort,
2630 de he van Reinken hadde gehôrt.
Alsus krêch up den sulven dach
Reinkens sake einen ummeslach.
Sine wedderparten he sus vorrêt
unde vorwerf ok, dat men do snêt
2635 van Brunen rugge ein vel af,
dat men em to eineme renzel gaf,
votes lank unde votes brêt.
Allentelen wart sus Reinke berêt ;
Reinke bat de konniginnen do,
2640 dat se eme wolde schaffen twei scho,
unde sprak: 'vrouwe, ik bin juwe pelegrim;
hir is mîn overhere Isegrim,
de heft ver scho, vast unde gût,
der sulven ik twei hebben môt.
2645 Bestellet mi dat bi mineme heren.
Ok môt vrouwe Giremôt twei entberen,
se blift doch to hûs in ereme gemak.'
Tohant de konniginne sprak:
'Scholdet ok kosten erer beider lîf,
2650 Isegrimen mene ik unde sîn wîf,
se moten malk twei scho entbern.'
Reinke sprak: 'ik danke ju gern,
nu krige ik ver gude scho.
Ja, alle dat gude, dat ik do,
2655 des schole gi mede dêlaftich sîn,
gi unde ok de here mîn;
wente it is islikens pelegrimen recht,
dat he vor de to bidden plecht,
de em helpen mit ichteswes.
2660 Dat do gi vlitich, got lone ju des.'

Book 1, Chapter 32
Book 1, Chapter 32

Book 1, Chapter 32

    Dat XXXII. Capittel.

Wo Isegrime sine vorvote unde sineme wive ere achtervote worden afgestroifet, dar Reinke scho af krêch, unde wo Brunen ein stucke van sineme velle wart gesneden, Reinken to eineme renzele.

Reinke, de valsche pelegrim,
vorwerf, dat her Isegrim
van beiden vorvoten ton knien to
heft vorloren sine scho.
2665 Des gelîk sîn wîf, vrou Giremôt,
worden er achtersten vote blôt,
dat vel al mit den klouwen af.
Desse scho men vort Reinken gaf;
sus worden den beiden gestroifet de ben.
2670 Newerlde worden armer wichte gesên,
alse Brûn, Isegrim unde sîn wîf.
Se hadden vilna gelaten er lîf,
wente Brunen was ok de reise nicht gût,
he vorlôs ein stucke van siner hut.
2675 Sus brachte echt Reinke desse dre to plas.
He gink, dar de wulvinne was,
unde sprak: 'sêt doch hir, mîn leve moie,
ik môt nu dregen juwe schoie.
Gi hebben vaken unde mannich werf
2680 grote moie gehat umme mîn vorderf ;
dat is mi altomalen sêr leit.
Men so alse juwe sake nu steit,
dar hebbe ik vele umme gedân.
Van gânzeme herten ik ju des gân;
2685 wente gi sint van minen levesten magen,
dar umme wil ik juwe schoie dragen.
Vordene ik aflât, weinich efte vele,
dar van krige gi alsus juwe dele,
wente ik môt wanderen over de se.'
2690 Vrouwe Giremôt lach in groteme we,
so dat se nouwe konde spreken.
Doch sprak se: 'ach Reinke, got mote uns wreken,
dat sus vortgeit juwe wille.'
Isegrim lach unde swêch pûr stille,
2695 he hadde de seven vroude nicht al;
Brûn, sîn geselle, ok also wal.
Se weren gebunden unde vorwunt,
Reinke bespottede Se, dar he stunt.
Hadde Hinze dar gewest, de wilde kater,
2700 Reinke hadde em ok gewermet dat water.

Book 1, Chapter 33
Book 1, Chapter 33

Book 1, Chapter 33

    Dat XXXIII. Capittel.

Wo Reinke orlof nam unde scheide ût deme hove, unde vinsede sik, wo he wolde pelegrimacie gân, unde wo eme de ram den staf dede unde den renzel anhangede.

Des anderen dages, des morgens vro,
Reinke smerede sine scho,
de Isegrim kortes hadde vorlorn,
unde ok sîn wîf den dach dar bevorn.
2705 He gink to deme konnink unde sede:
'Here, juwe knecht is nu rede
to gânde over de hilgen wege.
Hetet juwen prester, dat he mi sege,
dat ik under der benediginge
2710 de pelegrimacie vullenbringe.'
De rambok was de cappellân,
de de geistliken dink plach to vorstân.
He was ok schriver unde het Bellîn;
den rêp de konnink to sik in.
2715 He sprak: 'gi scholden Reinken alsovort
overlesen welke hilge wort;
he môt eine lange reise nu gân.
Henget ok emé den renzel an;
dar to dôt gi eme sinen staf.'
2720 Bellîn deme konninge antwort gaf:
'Here, hebbe gi des nicht vorstan,
dat Reinke is in des pawes ban?
Ik queme to plasse, dat is wis,
wente de bischop mîn overste is,
2725 unde wan eme dit worde gesecht.
Ik do Reinken wêr krum efte recht.
Doch konde men dat so ummedriven,
dat ik mochte ane schaden bliven
bi deme bischoppe, heren Anegrunt,
2730 unde sineme proveste, her Losevunt,
unde vor Rapiamus, sineme deken,
so wolde ik de benediginge spreken
over Reinken, juwen pelegrim.'
De konnink sprak: 'wat schal de rim
2735 unde de velen unnutten wort,
de hir van ju werden gehort ?
Wille gi nicht lesen recht noch krumme,
dar sla sik de duvel umme.
Wat achte ik den bischop in deme dome!
2740 Hore gi nicht, Reinke wil to Rome,
he wil sik beteren; wil gi dat storen ?'
Bellîn klouwede sik bi den oren,
do he den konnink sach tornich wesen.
He begunde vort in deme boke to lesen
2745 over Reinken, de des weinich rochte;
it halp so vele, alse it mochte.

Book 1, Chapter 34
Book 1, Chapter 34

Book 1, Chapter 34

    Dat XXXIIII. gesette.

Wo Reinke gink sine vart unde togede sik sêr drovich, unde alle deren eme mosten volgen vorderweges.

Do over Reinken was gelesen
unde he rede begunde to wesen,
staf unde sak wart eme gedân,
2750 unde vinsede sik to Rome to gân.
He let vallen gevinsede tranen,
de lepen over sine granen,
alse efte eme jammerde sîn herte.
Men hadde he van ruwen jennige smerte,
2755 dat sulve anders nicht en was,
men dat he nicht de mede to plas
mochte bringen, de dar weren,
gelike Isegrim unde Brunen deme beren;
dit mochte eme so nicht gevallen.
2760 Nochtant stunt he unde bat se allen,
dat se vor em bidden scholden
also getruwentlik, alse se wolden.
Reinke hastede sêr van dar,
he was noch gânz sêr in var,
2765 alse ein, de sik schuldich wêt.
De konnink sprak: 'it is mi lêt,
Reinke, dat gi sus hastich sît.'
'Nên,' sprak Reinke, 'it is recht tît;
de gût wil dôn, en schal nicht sparen.
2770 Gevet mi orlof unde latet mi varen.

    De konnink sprak: 'hebbet orlof!'
unde gebot tohant over al den hof
mit Reinken vorder weges to gân,
behalven de dar weren gevân,
2775 alse Brûn, Isegrim, de weren in nôt;
se wunscheden sik sulven vaken den dôt.

    Alsus gink Reinke ût deme hove,
sêr grôt in des konninges love,
mit sineme renzel unde stave
2780 den rechten wech na deme hilgen grave,
dar hadde he werf, alse Meibom to Aken.
It wolde sik draden anders maken,
unde hadde alsus einen vlassen bart
deme konninge maket tor sulven vart,
2785 nicht alleine einen bart van vlasse,
men ok eine nese angeset van wasse.
Se mosten em volgen in dem sulven dage,
de over em hadden bracht vele klage.

    Noch sprak Reinke den konnink an:
2790 'Here, sêt, dat ju de nicht entgân,
de twei groten mordenere,
de gi hebben in deme kerkenere;
quemen se wech, dat were quât,
se scholden schenden juwe majestat.
2795 It sint twei bose quade ketîf,
konden se, seker, se nemen juwe lîf.'
Do dit alle was geschên,
desse pelegrim lêt sik ôtmodichlik sên,
he gink in groter simpelheit
2800 alse ein, de des nicht beter en weit.
De konnink gink wedder up sîn slot,
ok al de deren klein unde grôt.
Reinke hêlt sik sêr bedrovet
mêr, wan jennich rechte lovet,
2805 dat it etliken sêr entfermde.
Up Lampen den hasen he sêr kermde:
'O Lampe, schole wi uns nu scheiden?
Ik bidde, dat gi mi wilt geleiden,
unde Bellîn, mîn vrunt, de ram,
2810 gi twei makeden mi newerlde gram.
Gi moget mi wol bet vorder bringen,
gi sint van soter wandelingen,
umberochtet unde guderteren
unde umbeklaget van allen deren,
2815 geistlik unde van guder sede;
gi leven recht, alse ik dede,
do ik eins ein klusenêr was;
wente wan gi hebbet lof unde gras,
dar mede stille gi juwe nôt;
2820 gi vragen denne nicht na vlêsch efte brôt,
edder sus na anderer sunderliker spise.'
Sus heft Reinke mit sodaneme prise
desse twei simpelen sêr bedort,
also dat se gingen mit eme vort,
2825 wente dat se quemen vor sîn hûs
bi dat kastêl to Malepertûs.

Book 1, Chapter 35
Book 1, Chapter 35

Book 1, Chapter 35

    Dat XXXV. gesette.

Wo Reinke Lampen mit sik innam unde eme sîn lîf nam, unde wo he sineme wive sede de wise, wo he los quam.

Alse Reinke vor de porte quam,
he sprak: 'Bellîn neve,' to deme ram,
'gi moten alleine hir buten stân,
2830 ik môt in mine veste gân.
Lampe schal ingân mit mi.
Biddet Lampen, dat he trôstlik si
mineme wive, de lichte bedrovet is,
unde noch droviger wert werden, dat is wis,
2835 wan se dit recht wert vorstan,
dat ik môt pelegrimacie gân.'
Vele soter wort Reinke brochte,
up dat he desse twei bedregen mochte;
dat was sîn upsate unde al .sîn sîn,
2840 unde nam sus Lampen mit sik in.
Dar lach de vossinne in sorgen bedwungen
mit den kleinen beiden jungen.
Se en menede nicht, dat Reinke de vos
van deme konninge queme los.
2845 Men do se Reinken sus sach komen,
unde se den renzel hadde vornomen,
pelegrimes wis, mit scho unde staf,
hir hadde se grôt wunder af.

    Se sprak: 'segget mi, leve Reinart,
2850 wo isset ju gegân in desser vart?'
He sprak: 'ik was in deme hove gevân,
doch willigen let mi de konnink gân.
Ik môt nu wesen pelegrim,
wente Brûn de bare unde Isegrim
2855 sîn borge geworden beide vor mi.
De konnink heft uns, dank hebbe he,
Lampen gegeven in rechter son,
unsen willen mit eme to dôn.
De konnink sulven sprak mit bescheit,
2860 dat Lampe de was, de mi vorrêt.
Hir umme segge ik ju, vrouwe Ermeline,
Lampe is gewert groter pine,
ik bin up ene so rechte gram.'
Do Lampe desse wort vornam,
2865 was he vorveret unde wolde vlên,
men dat en mochte eme nicht beschen ;
wente Reinke heft eme undergân
de porten unde grêp ene an
bi siner kelen gânz mortliken.
2870 Lampe rêp lude greseliken:
'Helpet, Bellîn, des is nu nôt,
desse pelegrim steit na mineme dôt!'
Men kort was gedân dit geschrei,
Reinke bet em den hals entwei.
2875 Alsus entfenk he sinen gast.
He sprak: 'ga wi eten mit der hast!
It is tomalen ein gût vet hase.
Wat scholde ik anders dôn desseme dwase?
Dit hebbe ik eme lange na gedragen,
2880 he wert nu nicht mêr over mi klagen.'
Reinke, sine kindere unde sîn wîf
eten unde pluckeden sus Lampen lîf.
Wo vaken sprak do de vossinne:
'Dank hebbe de konnink unde konniginne!
2885 Got geve en beiden gude nacht,
de uns sus wol hebben bedacht
mit desser spise gût unde vet!'
Reinke sprak: 'etet men bet!
it recket wol to, hir is genôch,
2890 etet ju sat juwe gevôch.
Al schal ik it ok sus sulven halen,
se motent doch int leste betalen,
de Reinken beseggen unde vorklagen.'

    Vrou Ermelîn sprak: 'noch môt ik vragen,
2895 wo worde gi los unde quît?'
Reinke sprak: 'dat neme vele tît,
scholde ik dat alle seggen mogen,
wo ik den konnink hebbe bedrogen;
ok des geliken de konniginne,
2900 so dat de vruntschop is gânz dunne
twischen uns, dat wêt ik wol,
unde noch kranker werden schal.
He wert mi heten valsche wicht,
wan he de wârheit to wetten kricht.
2905 Krege he mi wedder in gewolt,
he neme vor mi nên sulver noch golt.
Ik wêt it, he wil mi volgen drade,
he scholde mi dôn neine gnade;
isset, dat he mi wedder kricht,
2910 he let mi ungehangen nicht.
Wi moten hen in Swavenlant,
dar wi sîn sus umbekant,
unde moten dar holden des landes wise.
Help! dar is so sote spise,
2915 hônre, gose, hasen unde kaninen,
dadelen, sucker, vigen unde rosinen;
dar sint vele vogele, klein unde grôt ;
mit eigeren unde botteren backet men dar dat brôt.
Dar is gût water reine unde klâr,
2920 help, wat soter lucht is dar!
Dar sint vische, de heten gallinen,
de smecken bet, wan jennige rosinen;
ok welke andere alse auca,
pullus, gallus unde pauca.
2925 Dit sint al vische van minen dingen,
dar derf ik nicht depe int water na springen.
Sodane at ik in deme orden,
do ik klusenêr was geworden.
Sêt, vrouwe, wil wi leven in vrede,
2930 dar wil wi hen, gi moten mede.
Up dat gi it recht vorstan,
de konnink let mi hir umme gân,
dat ik em lovede den groten schat,
den Emerik, de konnink, besat.
2935 Ik wisede en hen to Krekelput,
men he vindet dar wêr dat noch dit,
al sochte he dar ok jummer mere.
Hir umme wert he sik tornen sere,
alse he sik vint sus bedrogen.
2940 wat mene gi, wo mannige schone loggen
dat ik dar sprak, êr ik entgink!
it was nouwe, dat men mi nicht en hink.
Ik en lêt ok ni mere nôt,
ok en krêch ik ni den anxt so grôt,
2945 alse ik dar vor minen ogen sach.
It ga mi hir na, wo it ok mach,
ik en late mi dar nicht mêr to raden
to komende in des konninges gnaden;
ik hebbe minen dumen ût sineme munt,
2950 dank hebbe mîn subtile vunt.'

    Vrouwe Ermelîn sprak altohant:
'Schole wi nu tËn in ein ander lant,
dar wi elende und vromde weren?
Hebbe wi doch hir, wat wi begeren,
2955 unde gi sint mester van juwen geburen.
Wor umme wolde gi dan dat eventuren,
unde nemen dat unwisse vor dit gude?
wi mogen hir leven mit sekerer hode.
Unse borch is jo gût unde vast,
2960 al wolde uns dôn de konnink overlast
unde leide mit macht to desse strate,
dar sint so vele sidelgate,
wi wolden entkomen ân sinen dank,
wente wi wetten hir mannigen gânk.
2965 Dit wette gi wol, hel unde al,
êr uns de konnink vangen schal
mit macht, dar scholde vele to horen;
men dat gi eme hebben gesworen
to varen verne over dat mêr,
2970 dat sulve bedrovet mîn herte sêr.'

    Reinke sprak bi groter truwe:
'Bedrovet ju nicht, mîn leve vruwe,
beter gesworen wan vorloren!
Mi sede eins ein wis man hir bevoren,
2975 dar ik mi bichteswîs mede bereit,
he sede, dat ein bedwungen eit,
dat de were nicht vele wert.
He hindert mi nicht einen kattenstert,
den eit mene ik, vorstât mi recht.
2980 Ik blive hir, so gi hebben gesecht,
ik hebbe to Rome nicht vele vorloren,
ja, hadde ik ok tein eit gesworen,
ik en kome ok nummer to Jerusalem.
It is mi alle nicht bequem,
2985 ik blive hir na juweme rât,
ik mochte it vinden wol so quât,
dar ik queme, alse ik it hir lete.
Wil mi de konnink sus in vordrete
bringen, seker, des môt ik wachten;
2990 al is he mi ok to stark van machten,
nochtan, wan ik en wil bedoren,
wil ik eme anhengen kloeken mit oren.
Ik do eme quât, dat nicht en docht,
he schalt arger dar vinden, wan he it socht.'

Book 1, Chapter 36
Book 1, Chapter 36

Book 1, Chapter 36

    Dat XXXVI. Capittel.

Wo Bellîn Lampen eschede unde rêp, unde wo Reinke Belline mit losheit bedrêchliken tosprak.

2995 Bellîn stunt buten unde begunde to kiven,
he rêp: 'Lampe, wil gi dar bliven?
Komet jo wedder unde latet uns gân !'
Do Reinke dit hadde vorstân,
he gink ût unde sprak also:
3000 'Bellîn, Lampe de but ju to,
latet ju dat nicht sîn towedderen,
he is sêr vrolich mit siner medderen;
dit scholde ik ju laten vorstan,
gi mogen wol sachte vorhen gân ;
3005 mîn wîf, de sîn medder is,
let en noch nicht gân, dat is wis.'
Bellîn sprak: 'wat was dat gerochte,
do Lampe so rêp, al dat he mochte,
Bellîn, helpet mi, Bellîn?
3010 wat dede gi eme do an vor pin ?'

    Reinke sprak: 'horet mi recht!
Do ik vor mineme wive hadde gesecht,
dat ik môt wanderen over de se,
do krêch se alderwegen we,
3015 dat se lange beswimet lach.
Do unse vrunt Lampe dit gesach,
do rêp he: helpet Bellîn, des is nôt,
edder mîn medder blift nu dôt!'

    Bellîn sprak: 'deme si, wo deme si,
3020 he rêp jo sêr drofliken to mi.'

    'Nên,' sprak Reinke, 'ik segget vorwâr,
Lampen schadet nicht ein har.
Ik wolde lever, dat mi misqueme,
êr dat Lampe schaden neme.'

Book 1, Chapter 37
Book 1, Chapter 37

Book 1, Chapter 37

        Dat XXXVII. Capittel.

Wo Rèinke den rambok Belline bedrôch unde ene to plasse brochte.

3025 Reinke sprak: 'Bellîn, hôrde gi ok dat,
dat mi de konnink gisteren bat,
dat ik eme ein par breve schreve ?
wille gi se eme bringen, leve neve?
se sîn geschreven unde berêt;
3030 schon dink hebbe ik dar in geset.
Lampe is vrolich utermaten;
ik môt ene wat betemen laten.
He is mit siner medderen to sprake,
se seggen vuste welke olde sake,
3035 se eten unde drinken unde sint vro,
de wile schrêf ik de breve also.'

    Bellîn sprak: 'leve Reinart,
wan de breve wol bleven vorwart!
wat hebbe ik, dar men de insteket,
3040 up dat de seggele nicht tobreket ?'

    Reinke sprak: 'ik wêt wol rat,
de renzel is darto nicht quât
van Brunen velle, den ik drôch,
de is wol dicht unde stark genôch ;
3045 dar wil ik de breve [ju] leggen in.
Dar af krige gi grôt gewin
van deme konninge, unseme heren;
he wert ju ok entfangen mit eren
unde scholen eme sêr wilkomen sîn.'
3050 Dit lovede alle de ram Bellîn.

    Reinke gink hastigen wedder in,
unde nam den renzel unde stak darin
Lampen hovet, den he hadde vorbetten;
men dat en moste Bellîn nicht wetten,
3055 dat Lampen hovet dar inne stak.
He gink to Bellîn unde sprak:
'Sêt, henget den renzel an juwen hals,
unde ik vorbede ju als unde als,
up dat ik ju nicht bidde vorgeves,
3060 nicht schole gi besén de schrift des breves,
wente desse breve hebbe ik also
vorwaret; dar umme latet se to.
Gi moten ok nicht den sack updon,
so werde gi vordenen schenke unde lon.
3065 Wan it de konnink so heft gevunden,
dat de renzel is to gebunden
in sodaner wise, alse ik ene ju
hebbe gedân to vorwarende nu,
horet mi recht, it wert ju vromen,
3070 so wan gi vor den konnink komen.
Wil gi, dat he ju schal hebben lêf,
so segget, dat gi sulven den brêf
dichteden, unde hebben gegeven
den rat, dat he so is geschreven;
3075 gi krigen lôn unde groten dank.'
Bellîn wart vrolich unde sprank
van der stede, dar he stôt,
hoger dan anderhalven vôt,
unde sprak: 'Reinke, neve unde here,
3080 nu wêt ik, dat gi mi dôn ere,
nu werde ik krigen sêr groten lof
bi al den heren in deme hof,
wan se sen, dat ik so wol kan dichten
in schonen worden unde in slichten.
3085 Wowol de kunst nicht is bi mi,
dat ik kan dichten so wol alse gi,
se scholent doch menen; ik danke ju gerne;
it was gût, dat ik ju volgede sus verne.
Nu, wat rade gi vorder, Reinke vrunt,
3090 schal Lampe ok mede gân to desser stunt?'
'Nên,' sprak Reinke, 'wil gi it vorstân,
Lampe kan noch nicht mit ju gân.
Nu gat vorhen in gudem gemake;
ik wil Lampen noch etlike sake
3095 updecken, de noch sîn vorholen.'
Bellîn sprak: 'so sît gode bevolen,
ik ga hen up mine vart.'
Sus hastede he sêr to hovewert.
Alse he dar quam, do was it middach.
3100 De konnink Belline sus komen sach,
he sach ok, dat de sulveste ram
den renzel drôch, den Reinke wech nam.
De konnink sprak: 'segget uns, Bellîn,
van wanne dat gi gekomen sîn?
3105 Wor is Reinke, ik môt ju vragen,
dat gi sus sinen renzel dragen?'
Bellîn sprak: 'konnink, eddele here,
Reinke bat mi vruntliken sere,
ik scholde ju twei breve bringen,
3110 dar steit in van behenden dingen.
Alse de sîn gedicht unde geschreven,
den rat hebbe ik so ûtgegeven.
Dar vinde gi einen subtilen sîn,
de sulven breve sint hir in.'

3115     De konnink sik nicht lange berêt,
den bever he vorboden let,
de was notarius unde sîn klerk.
Bokert het he, dit was sîn werk:
he las de breve van swarer sake,
3120 wente he konde mannige sprake.
He sande ok na Hinzen unde sprak:
'Sêt, wat Bellîn bringet in deme sak.'

Book 1, Chapter 38
Book 1, Chapter 38

Book 1, Chapter 38

        Dat XXXVIII. Capittel.

Wo Bellîn quam vor den konnink unde hadde den renzel an deme halse, unde drôch dar inne Lampen hovet, dat he sulven nicht en wuste.

    Do Bokert de bever hadde upgedân
den sak mit Hinzen, sineme kumpân,
3125 he toch Lampen hovet hir ût.
Do sprak he alsus overlût :
'Dit is tomalen ein selsene brêf,
wor is de man, de dessen schref ?
We is, de des nicht en lovet?
3130 Vorware, dit is Lampen hovet!'

    De konnink unde de konniginne
worden vorschrecket in ereme sinne.
De konnink slôch sîn hovet nedder;
he sprak: 'ach Reinke, hadde ik di wedder!'
3135 De konnink mit der konniginne
weren beide van swareme sinne.
De konnink sprak: 'ik bin bedrogen,
wo grote loggen heft Reinke logen!'
He rêp unde was gânz sere vorerret,
3140 so dat al de deren worden vorveret.

    De lupardus bi deme konninge stunt,
— he was des konninges nageboren vrunt -
he sprak: 'wat is doch dit gewert,
dat gi ju sus sere vorvêrt ?
3145 Al were de konniginne ok dôt,
latet varen desse ruwe grôt ;
gripet einen môt, it is anders schande.
Si gi nicht here van deme lande?
it is jo under ju al dat hir is.'

3150     De konnink sprak: 'is dat so wis,
so latet ju dat nên wunder sîn,
dat nu mîn herte lidet pin,
edder dat ik sus hebbe misgelât.
Mi heft mit sineme bosen berât
3155 ein quât schalk so verne gebracht,
dat ik mine vrunde hebbe vorwracht,
den stolten Brunen unde Isegrîn ;
dat ruwet mi in deme herten mîn.
Dat wil sêr an mine ere gân,
3160 dat ik so vele hebbe misgedân
tegen mine alderbeste barone,
unde ik deme quaden horensone
also vele scholde betruwen.
Men it quam al to bi miner vruwen;
3165 se bat vor ene so vele tovoren,
dat ik ere bede moste horen.
Dat is mi let, al isset to spade,
al ere rat kumpt mi to quade.'

    De lupart sprak: 'horet mi, konnink here,
3170 moiet ju dar umme nicht alto sere!
Is dar misgedân, men schalt sonen,
men schal dem wulve unde Brunen, dem konen,
ok Giremode, der vrouwen fîn,
dessen schal men geven den ram Bellîn,
3175 wente he bekende sulven openbâr unde blôt,
dat he rat gaf to Lampen dôt;
dit schal he wedder betalen unde kopen.
Denne wille wi alle na Reinken lopen;
konne wi, he schal werden gevangen,
3180 unde nicht vele worde, men vort uphangen!
wente he kan sine worde so slicht,
kumpt he to worden, men hanget ene nicht.
Mit desser sone, dat wêt ik wal,
Brunen unde Isegrim wol nogen schal.

Book 1, Chapter 39

Dat XXXIX. unde ok dat leste capittel des ersten bokes van Reinken deme vosse.

Wo Brûn unde Isegrim ût der venknisse worden gelaten, unde wo en de konnink den rambok unde alle sîn slechte gift in ere gewalt vor eine sone unde beteringe.

3185 Alse dit de konnink hadde gehort,
he sprak to deme luparde vort:
'Ik wil dôn na juweme rat;
hir umme bede ik ju, dat gi gat,
halet uns her de beiden heren,
3190 men schal se wedder mit groten eren
bi uns setten in den rat.
Ik bede ok, dat gi des nicht en lat,
gi scholen vorboden alle de deren,
de hir latesten to hove weren.
3195 Men schal en allen laten vorstan,
wo valschliken Reinke is entgân,
unde wo Bellîn unde Reinke, de rode,
Lampen hebben gebracht tom dode.
Ein islik schal ok Isegrime deme wulve
3200 werdicheit dôn, unde Brunen dat sulve.
De sone schal sîn, so gi hebben gesecht,
Bellîn, de vorreder, unde alle sîn slecht.'

    Do gink de lupart al tohant,
dar he Brunen unde Isegrim vant;
3205 se legen gebunden unde worden gelost.
He sprak: 'ik bringe ju guden trost,
dar to des konninges vast geleide.
Vorstat mi recht, gi heren beide:
heft mîn here tegen ju misgedân,
3210 dat is eme let, unde he let ju vorstân,
he wil, dat gi to vreden sîn,
unde entfangen tor sone den rambok Bellîn,
dar to sîn slechte unde alle sine mage,
van nu an wente tom jungesten dage.
3215 Tastet de an ane alle gelt,
isset in deme wolde edder up deme velt.

    Noch gift ju dar to mines heren gnaden
Reinken, de ju heft vorraden;
den moge gi ane jennige klacht
3220 vorvolgen mit alle juwer macht,
Reinken, sîn wîf, unde alle sine magen,
so wor dat gi se konnen belagen.
Dit is eine sêr kostlike vriheit,
de mi de konnink ju seggen hêt.
3225 Dit wil sus holden de konnink rik
unde sine nakomelinge ewichlîk.
Gi moten vorgetten alle schulde
unde sweren eme vast juwe hulde.
Dit moge gi dôn mit groter ere,
3230 he misdeit tegen ju nummer mere.
Nemet dit! ik rade, dat gi it dôn.'
Alsus wart gemaket de son
bi heren luparde; dessen tor baten
des moste Bellîn den hals dar laten.
3235 Alsus wert Bellîns 'slechte alle dage
noch vorvolget van Isegrimes mage.
Desse twidracht wart also begunt;
se vorbiten se noch, al wor se kunt,
unde menen vast, se dôn it mit rechte.
3240 Lammer, schape, ja alle Bellîns slechte,
desse werden van en nicht geschonet,
ok wert de twidracht nummer vorsonet.

    De konnink let vorlengen den hof
twelf dage, umme noch merer lof
3245 Brunen unde Isegrim to donde;
so blide was he, dat he ene sonde.

External Link