Der Todtentanz in der Marienkirche zu Lübeck

This is page twelve of Wilhelm Mantels' book, Der Todtentanz in der Marienkirche zu Lübeck, from 1866. The book is in landscape format with three columns per page, but here the three columns are presented below each other.

The last pages in Mantels' book are dedicated to the text from Dodendantz from 1520. This book was largely unknown in Germany because the only existing copy had been sold to the Bodleian Library in Oxford in 1849. Mantels has the text from Lübke, who had published a book about Berlin's dance of death five years earlier in 1861, while Lübke in turn had used a transcription made by privy councilor Johann Daniel Ferdinand Sotzmann.

Some small errors that Mantels has inherited from Lübke: Death to the physician: "erste" (should have been "arste"), and the canon: "ghedrenget" (should have been "ghedwenget").


12 A

Men nu moth ik hebben paciencie,
Wente my wroget seer myne conciencie,23)
De doet kumpt her seer unghehür,
Ick moth vort, yd sy lucke effte effentür.

    De doet to dem abbet.
Her abbet, geystlike vader, die mene ik gantz,
Kum hastygen in den dodendantz.
In velen capittelen hefstu gewesen,
Dar dines ordens regel wart gelesen:
Hefstu di wol dar na gericht
Myt dynen broderen, so fruchte nicht.

    De abbet.
Ach, hadde ik dat gheholden myt flyd
Mit al mynen broderen, de myt my syd,
Dat queme my nu to groter bathe;
Och, hadde ick Gode in dessem stathe24)
Also ghedenet in rechten truwen,
So mochte ik dar nu ewich up buwen.

    De doet tom crützheren.
Her meyster van dem Düdeschen orden,
Ik wil myt di dagen25) in korten worden,
Di helpet nicht lenger staet efte ghelt:
Volge my na up eyn ander felt.26)
Hefstu barmhertich ghewest dynen armen,
So wil sik God diner wedder erbarmen.

    De crützhere.
Seet, wo greselik synt desse word,
Nüwerlde hebbe ik der gheliken hord.27)
Unse orden strecket28) syk wente an de Torkye,
Dorch Prutzen, Lyfflant went an de Wallachye,
Dyt alle kumpt my nu weynich to baten.
Help my nu, Maria, so werde ik nicht vorlaten

    De dot to dem doctor.
Her doctor, dantze myt, holth an de hand.29)
Du hefst my nenen boden sand.
God, de hogeste, erste unde de beste,
He helpet erst unde ok in dat leste,
Al, de öm denen uth hertens grunt,
Maket he ewich an der selen gesunt.

    Doctor in artzedye.
Ach God, hir is gantz klene rath,
Dyt water is vorware gantz quath


23) Anm. 43.
24) meinem Stande.
25) Anm. 20.
26) Anm. 18.
27) Vgl Anm. 15. 48. 59. 74.
28) Lübke: streeket.
29) 1463 Str. 11. Vgl. Anm. 17. 18. 31.


12 B

De ferwe is swarth, grön unde roth,
Ick see dar in den bytteren doth.
Up der appoteken is nicht eyn krud,
Dat gegen den doet kan wesen gud30)

    De doet tom canonik.
Her domhere, proficiat! bona dies!
Wordestu vorgetten, dat were wat nyes!
Holth an, dantze mit in den doet.31)
Dyne prebenden, rente, kleyn unde groet,
Al dat tytlyk is, werstu nu quyd,32)
Men gude werke belonet God to ewiger tyd.

    De canonicus.
Och, dat weth ik wol, sy des bericht,
Dat ik to veler geystlicheyt byn vorplicht,
Der ick noch nicht vele hebbe betenget.33)
Nu werde ick van deme dode ghedrenget,
Des hadde ick noch gantz kleynen loven.
Nu werde ick berovet aller myner proven.34)

    De dot to dem parner.
Her kerkhere, cum licentia, ich kome to dy,
Holt hastyghen an unde folge my.
Dy is bevolen de kerke, Godes tempel,
To geven dynem kaspelfolke gude exempel35)
Bystu eyn gud herde, eyn recht prelate,
So kumpstu recht nu vort to grotem state.

    De pastor (parner).
O Criste, du storvest umme my gantz wylligen,
Ick bydde dorch vordenst dyner hilligen,
Umme alle gude werke, de werden ghedan,
See my armen gnedichliken an,
Laet dyne hilgen wunden unde bittere doet
My yo nu helpen uth aller noet.

    De dot to dem monnike.
Broder monnyck, van wat orden dattu byst,
Dyn orde is gemaket ane argelyst
Van dem hilgen vaderen eyn recht reformacien.
Wo wol du heffst gheleden etlyke temptacien,36)
Vor dyn horsam, castigynge unde ander arbeyt
Wert God dy geven de ewygen salicheyt37)


30) Vgl. Berl. Todtentz.: Arzt.
31) Anm. 18. 29.
32) 1463 Str. 4.
33) angegriffen.
34) Präbenden. Vgl. Anm. 32.
35) Berl. T.: Juw is vele bevalen. 1463 Str. 13
36) 1463 Str. 20.
37) 1463 Str. 7. 21 23. - Vgl. Anm. 45.


12 C

    De monnick.
O Deus, wo wol queme ick denne to mathe,
Mochte ick komen to so grotem stathe.
Myn kleyne arbeyt, waken, lesen unde syngen,
Konde my neynerleyewysz dar henne bringen,
Were Cristus vor my so bitterlik nicht gestorven,
Dar myt he my dit al heft vorworven.

    De dot to dem rydder.
Her rytter, ick do dy hastich to wetten,
Treth an, ick wyl dy nicht vorgetten,
Volge my nu in den dodendantz.
Dyn stath, werltlyke ere, heel unde gantz,
Nympt nu eyn ende ane alle schympen.
De wegge38) is nu up went an den tympen.39)

    De rytter.
Help, ridder sunte Jurgen, my is gantz bange.
Tavende40) sath ik alto lange
By deme konnynge, myneme gnedigen heren:
Dath dede ick öm tho groten eren.
Nu vole ick an my den bitteren doet.
O God, help my yo nu in desser noet.

    De doet to deme official.
Gy geystliken richters, ok du official,
Komet alle heer in dessen gral,
Curtesaners, ock alle gy notarius,
Hinricus, Johannes, locate41) unde bacalarius,
Vor Godes richte möte gy in desser fart.
Dar helpet neyne wassene neze42) efte flassene barth.

    De official.
Ach God, dyt synt seer scharpe word,
De ick nu hir suss hebbe ghehord
Myt al den ghesellen, de myt my syd.
Hadde wy dat richte vorstan myt flyd,
Mit rechter guden conciencien,
So horde wy nu eyne gnedige sentencien.43)

    De dot tom klusener.
Broder Conrat, eft wo du bist geheten,
Desses dantzes laet di nicht vordreten.
Bistu otmodich44) ghewest, ane glitzerye,
So de vaders plegen in der wostenye,
Din45) willige armod un ander flid
Wert Got di belonen to ewiger tid.


38) Wecke.
39) Zipfel.
40) Heute Abend. Der dän. Todtentanz übersetzt: I denne Nat.
41) Präceptor, Unterlehrer. Frisch. Teutsch-Lat. Wörterb. I. S 618.
42) Nase. - Lübke: neyne wassene neyn.
43) Anm. 46.
44) Lübke: otmodich'.
45) Lübke: Di. - Vgl. Anm. 37.

Further Information