![]() |
Des dodes dantz was published in 1489, but already in 1496, the Mohnkopf-printery released another version. The name was Dodendantz, and the front page was different, but apart from that the contents were more or less the same (on the rest of this site, "Dodendantz" refers to the shortened 1520-edition).
The text is basically the same as in the 1489-edition. Even in small details:
The 1489-edition has only three pilcrows "¶" (11, 79, 1549). They don't seem to make any special sense, but the 1496-edition has the same three pilcrows placed in the same places (this edition also has "¶" for all the dialogues).
Lines 569/570 rhyme: "orden"/"gheworden", but only because the sentence has been broken, so the last word is in line 571: "Salich.", and is ended with one of the rare full stops. This applies to both editions.
The same thing happens in lines 1539/40, where "wunder"/"sunder" rhyme, but the last two words of the sentence continue into linje 1541: "Inne were.", and are finished with yet another of the rare full stops.
This is also done in the 1496-edition, but there's the added twist that lines 1539/40 are placed at the botton of the page, and line 1541 with the two non-rhyming words are at the top of the following page.
The biggest change is that the register/index is lacking. Among other changes are: 111: "welke mynschen" → "vele mynschen", 262: "Dantzen houeren" → "Dantzen reyen", 352: the word "vele" is missing (maybe for the sake of rhythm?), 361: "dat vnrecht" → "vnde vnrecht", 496: "bitteren noet" → "bitteren doet", 505: "efte vro" → "vnde vro". 673: the first word "Van" is changed to "Vnde", 788: the word "en" has been added, 850: the first word "Vnde" is changed to "Van", 1520: the word "konnen" is missing (maybe for the sake of rhythm?), 1559: an extra "an" is added.
Corrections in the following transcription: 42: "my" → "wy" (upside/down w), 130: "iu. we" → "iuwe", 163: "vmmylden" → "vnmylden", 352: "vmplycht" → "vnplycht", 400: "ichesus" → "ihesus", 523: "bttteren" → "bitteren", 652: "dockaken" → "dockaten", 782: "fllyen" → "flyen", 1159: "eim" → "ein", 1446: "is is" → "is id", 1602: "dioffenissen" → "droffenissen".
A few missing words and letters are added in square brackets. The abbreviation "vñ" has been resolved as "vnde", and a few cases of upside/down u/n are corrected.
AL dat gheboren wert kumpt in de noet.
Dat id moet liden den bitteren doet.
Van vyfleye dot hebbe ik gelesen.
Des ersten kone wy nicht genesen.
5
Dat is de doet der nature des wy vorbeyden
Wan syk de sele van deme liue schal scheiden
Dit is dat greselikeste vnde bitterlikeste an dessem leuen
Alze de mester aristotiles id heft beschreuen.
Adam hefft vns ghebracht by dyt vnghemack.
10
Do he in dem paradise mit euen godes geboth brack
¶ De ander doet heft mannighen vordoruen
Dat is de der ere is gestoruen.
De wecht grote sunde vnde schande kleyne.
De dridde doet maket de sele reine
15
Vnde is de der werlde steruet vnde er valscheit nicht en acht.
De verde doet heft mannighen in de helle gebracht
Vnde is wan de sele mit dotliken sunden wert vordoruen
So is se doet vor gode ghestoruen.
Myt bicht. ruwe. bote mach se wedder krighen dat leuen.
20
Wil god er dyt van syner gnaden geuen
Der he nemant weygert de se socht myt vlyt
De vefte is de ewighe doet to ewiger tyd.
Dar vor beware vns ihesus vnser here
Dorch synen doet vnde syner hylghen vyf wunden ere
De doet ii
25
DEn doet der natur möthe wy an gaen alle gelike
Junck. old. grot. kleyn. arm vnde ryke
De stunde des dodes is beter wan der gebord
Wente denne gha wy to deme lone vort
Dat cristus vns in der tyd vorwarf
30
Do he an dem crůtze vor vns starf
In der bord is dat arbeyt anstande
Dat dar is sorchfoldich mannigerhande
Dar to is dat leuent in der ioget
Vorvullet mit sunden vnde veler undoget.
35
So we de stunde des dodes alle tyd ouerdachte
Vnde syk suluest helde in guder wachte
Vnde nene dotliken sunde vullenbrochte
Dar dem duuel welck denst van scheen mochte.
Vnde leuede in den boden godes des heren
40
Demm queme de stunde des dodes to groten eren
Schole wi entfangen dat ewighe loen dat dar is grot
So möte wy erst liden den bitteren doet
Nicht schalmen vruchten den naturliken dot
Men ein quat leuent dat dar bringet in ewige noet
45
Dorch den doet enfangen de guden grot lon sunder feyl
Nemant kan dar van vtspreken dat minste deel
Paulus hadde in demm dridden hemmel gewest
Alze men in syner epistelen lest
He schrift dat he sodans [dar] hefft ghehort
50
De neen sterflik minsche mach spreken vort
Hirumme wi armen minschen slym vnde brecklik
Dencken meer vp dyt gud dat dar is tytlik
Wen vp dath ewyghe gud dat dar is so grot
Dat cristus vns vorwerff dorch synen bitteren doet
55
Hirumme möge wi wol doren syn
To achten titlik dinck dat dar men hefft den schin
Dar mede de sele wert belast
De nu tytlik gud kricht de holt id vast
Des kone wy nicht gesadiget werden
60
Jodoch schole wy nicht lange leuen vp desser erden
Dat wette wy seker vnde wys
Des to grotter vnse dorheit gerekent is
Eyn iewelk dencke to rugge korte yar
Wo vele syn ghestoruen hyr vnde dar
65
De weren eres leuendes io so vry alze wy in desser tyd
Ock menden se to bruken dat tytlike gud dat nu eyn ander besyt
iii
SO we dar nu heft des tytliken gudes vele
De is grot gerekent in dem spele
De des nicht en heft hetet eyn armer wicht
70
Vnde wert gherekent manckt den riken weynich efte nicht
Doch kan de rechte arme bet godes ryke entfangen.
Wan de gyrige ryke myt xxv gulden scholde aflangen
Men lezet van eynem ryken van gelde eyn vneddel man
Dar de rechte rykheyt noch nee in en quam
75
He wart kranck vnde begunde ock to olden
Do sprack de doer god mochte wol sin rike beholden
Dat wolde ik eme gunnen mochte ik beholden dat myn
Dar mede wolde ick tho vreden syn
¶ Wat schal dat wesen gud vnde groet gheacht
80
Dar vmme gesorghet wert dach vnde nacht
Sus wert id gekregen mit swarem arbeide vnde groter noet
Vnde wert beseten in anxste vnde sorghen groet
Vnde wert vorlaten myt pynen wen wy steruen
Konde wy denne gode vnse sele eruen
85
So hadde wy vnse ridderschop hyr wol gheöuet
Denne worde de arme sele nicht bedrouet
Dat syk eyn iewelk wol berede to desser salighen stunde
So merke he vt synes herten grunde
Den speygel des dodes de hyr navolgende is
90
Alzus halet de doet vns allen dat is wys
Den eynen iunck. den anderen old. den drydden in syner besten tyd
Alle maket he vns des natůrliken leuendes quyt
De sele veler hylghen synt to gode ghekomen
Den ere leuent hastighen hyr wart ghenomen
95
Van den tyrannen de dar delghen wolden der hylghen memorien
Vnde doch hebben se hoch dar mede vormeret ere glorien
Lese wy doch van sunte Johannen dem hylgen döper
Den cristus suluen louede. ock was he syn vorloper
Do herodes de konninck sath vnde was vrolik gheworden
100
Sande he hastighen hen vnde leet den hylghen man morden.
Wol dat he syk nicht hadde vormodet
Dat he sus hastighen scholde werden ghedodet
Der hilghen synt ghewest gantz vele
Den de tyrannen nemen dat lyff men de sele
105
En konden se en ghenemen nenerleye wys
So welkeres mynschen leuent recht vnde gud is
Steruet de vnvorsychtighen dat schadet der selen nicht
Men den quaden mynschen is dyt varlyk des syt berycht
Vppe dat wi mögen rechte merken den doet der naturen
110
Hyr na volgende myt schrifften vnde myt figuren
Wo syck vele mynschen to steruen beklaghen
Vnde wo de doet eynen isliken gript by deme kraghen
Vnde wo he sus vns allen beslyckt
Vnde wo he deme pawese int erste alzus to sprickt.
![]() |
De doet
115
HEre pawes du bist de hogeste nu vp erden
Tred her du moest min gelyk werden
Komet alle heer papen vnde ock gy leyen.
Ik wil iw alle myt desser setzen vmme meyen
Nemande wil ick sparen dar an
120
He sy pape effte leye. bure effte houeman
komet her iunck. olt. ryke arm. grot vnde kleyne.
Myt rechtem ernste ick iw alto malen mene
Hebbe gy gude werke vorhen gesant
De komen iw to profite altohant
125
Id moet wesen latet iw nicht gruwen
Cristus heft iw gewernet myt allen truwen
In deme ewangelio dar a[l]sus gescreuen steyt
Waket vnde bedet weset alle tyd bereyt
Wente gy wetten nicht de stunde noch den dach
130
Dat cristus iuwe sele van iw nemen mach
Wuste de hußwert tho welker tyd
Dat de deeff queme he wakede myt vlyt
Vppe dat de deeff em nenen schaden dede
Vnde he syn gud mochte beholden in vrede
135
By deme waken schole wy vorstaen al ghemeyne.
Dat wy scholen wesen van sunden reyne
De waket wol vnde is bereet
De nene dotlike sunde vp syck weed
Hyr vmme is nicht so varlik dat is wys
140
Men de so leuet vnde in sodanem state is
Dar he nicht in steruen wille
Efte syk dat so hastighen vylle
Hyr vmme waket wente de doet sendet iw nenen breff
He kumpt slykende recht so eyn deff
![]() |
De pawes
145
¶ God vorbarme dy ouer my. miserere mei.
Maria de helpe my vnde ock de gracia dei
Al byn ick to grotem state vthvorkoren
So byn ik doch gewest myt velen dingen vorworen
To holden de cristen in eyndrechticheit
150
Wente id in velen landen gantz ouel steyt
De hylghen vaders de vor my in desser stede
Hebben ghewest vul guder hylghen sede
Vnde hebben gheluchtet in godes hylghem tempel.
My vnde mynen nakomelingen to eynem exempel
155
Late ik my duncken dat ick sy ghewest eyn here
So bedreghe ick my suluen gantz sere
Wyl ick mynen staet betrachten vnde bedencken rechte
So byn ik ghewest eyn knecht aller knechte
Sodanem knechte behort to denen myt allem vlyt
160
Och hadde ik dyt ampt wol vorstaen in myner tyd
So mochte ick gode nu offeren myne sele
Wente van den bösen tyrannen hebbe ick ghedregen sorge gantz vele
Wente de torken vnde ok de vnmylden sarracenen
De de cristen myt allen vntruwen menen
165
Hebben vp de cristen gherouet vnde ghebrant
Dar vmme hebbe ick vele legaten vth ghesant
Myt aflate vmme gelt ieghen desse tyrannen to kreten
Och hadde ik dat wol an gheleyt des mochte ick ewych gheneten
![]() |
De doet
¶ Her pawes du werest hoch gheresen in state.
170
Der hylgen cristenheyt de hogheste prelate
Sunte peters stede van godes wegen gheholden vp erden
De anderen prelaten dy deneden vnde glorificerden
Hefstu dat hilge ampt recht vnde hillichliken vorstan
So machstu vroliken vor den richter ghaen
175
Men ghiricheyt vnde symonia hefstu to vele to stadet
Ick vruchte yd dyner selen schadet
De probenden de vor de armen clerke synt gemaket
Dar synt al de ryken by gheraket
Myt ghelde. gunst. efte myt listicheyt
180
Wente alzus dar io nicht gheschreuen steyt.
Is dyt ock so myt dynem wyllen nicht ghescheen
So wyl god gnedichliken myt dy ouer seen
Hefstu ock de vnkristen vorvolget myt vlyt
Dat wyl god wol belonen to ewigher tyd
185
Din lösent vnde bindent was heel. vullenkomen vnde gantz
Nu mostu mit my in dessen minen ghemeynen dantz
Hefstu den willen godes vullenbracht alderdin[g]es gantz vnde heel
Dat ewyghe leuent krichstu in desser stunde sunder iennigherhande feyl
![]() |
De keyser
¶ Berad god vnde alle mine hylghen patronen
190
My duncket de doet en wil miner nicht schonen
So we is my effte my dat herte wyl barsten
Dar vmme hebbe ick ghesant na vefteyn arsten
De dar synt voruaren in velen arstedyen
Effte se dath iummer so konden vlyen
195
Dat myn leuent mochte lenger staen in beholt
Dar vmme worde nicht ghesparet suluer effte gholt
Men my duncket al lethe ick halen alle arsten vth greken
Vnde mochte ick tho my nemen eyne hele appoteken
Dat were myt my altes nicht ghewert
200
Och hadde ick mynen staet to dem besten ghekert
Alle cristene konninge. hartigen vnde greuen
Mosten syk alle to mynem denste gheuen
Myt alle der meenheyt de vnder en syn beseten
Noch hadde ick my grotes dinges vormeten
205
De vnkristen to voruolgen alze ik dat hebbe ghesworen
Do ick to eynem keyser wart ghekoren
Mannigerleye bitter klaghe is vor my ghekomen
Hadde ick de gherichtet vnde nicht ghetögert dat mochte my ewych vromen
God de du bist barmhertich [ia] dat is wys
210
Vorbarme dy myner wente id nu de rechte tyd is
![]() |
De doet
¶ Her keyser du werest ghekoren to eyneme heren
De cristenheyt tho vorstaen vnde to regeren
Myt deme swerde der rechtferdicheit
To holden de hylghen kerken in eyndrechticheyt
215
Alle vnkristen to hebben in hathe.
Se to voruolghen dat togheböret dyneme state.
Den tyrannen to sturen de dar syn vorbolgen
De de ghuden cristen so sere voruolghen
Men dattu mochtest to hope leggen van golde eynen schat
220
Dar vp hefstu dyn herte ghesath.
Sus hefft gyricheit vnde houardye dy vorblent
Dattu dy suluen nicht hefst ghekent
Wente yo hogher staet io mer dögede dar by scholen wesen
Alze otmodicheyt. barmherticheit dar men vele mach van lesen
225
In deme hilgen ewangelio dar ihesus cristus vnse here
Van dessen vnde van allen dögheden mere
Hefft ghesproken vnde ock suluen bewyset in den werken.
Vppe dat cristus de hogheste prelate mochte sterken
Alle prelaten vor dy vnde de na dy komen vort
230
Hefstu di dar na vlitich gherichtet so werstu horen eyn gnedich wort
Van gode dem du alle dynck to der rekenschop most bringen
Gha hastighen vort. bistu alzus gherecht so schal dy wol ghelingen
![]() |
De keyserinne
¶ Ich wo rechte wunderlyken ys my tho synne.
Al byn ick eyne rike eddele keiserinne
235
Nicht en kan ick högher in state rysen
Ok en kan syk nene grotterer vorstine bewisen.
In alle desser helen cristenheyt
To steruende byn ick noch nenerleyewys bereyt.
Gantz vele hebbe ick noch mit der werlde to donde
240
Ick wolde dath my de doet myt vlyte schonde.
wat konde em dat schaden effte he my wolde sparen
Ik bin ok yo noch nicht gantz olt van iaren
Do my myn here de keyser ersten nam
Vnde do ik alder ersten to em quam
245
He ghaff my myne morghen ghaue in der stunt
Desse is wol ghewert vyf vnde twintich dusent punt
Mochte ick dar mede vrysten vnde redden myn leuen.
Alto malen wolde ick se dar vmme gheuen
Men ick voele den doet dat en mach anders nicht ghesyn
250
Wente he lecht my an grote pyn
Myne kynder de möghen in korter tyd werden
De alder weldigesten de dar synt vp erden
Och mochte ick dat aff leuen vnde id seen
Ach neyn leyder leyder id en mach my nicht bescheen
255
God de du my hefst ghesath to desseme state
Lat dine guderterende barmeherticheit my io nu komen to bathe
![]() |
De doet
¶ Keyserynne alle dyn herte vnde synlicheyt
Hefstu ghelecht an wertlike ydelicheit
Myt gholde eddelen stenen hefstu dy behenget
260
In de wertlyken lust so sere ghemenget
Den licham geholden in vullem weele
Dantzen houeren vnde to anderem spele
Hefstu dy geöuet mit allem vlyt
Gode tho denen eyne korte tid
265
Dat was dy vordroten gantz sere
Myt velen der vrowen vnde iunckfrowen mere
De vnder dy syn na ereme grade.
Kum heer hastighen vnde drade
Ick wyl dy vp de erde strecken
270
Vnde eynen voet lenger recken
Haddestu barmhertich ghewest ouer den armen
God scholde syck dyner wedder erbarmen
Dat were dy nu beter wen alle dyn staed
Dyt segge ick to allen vrowen se syn van sydem effte van hoghem grad
275
Se hebben groten acht wo se dat aes den licham mögen tzyren
Des homodigen duuels fest se alzus vnde in anderen sunden vyren
Dar mede godes bod vnde de hilge dach vaken wert gebroken
Van den ersamen othmodighen. de ere sele to gode tzyren en is dyt nicht ghesproken
![]() |
De Cardinal
¶ Deus meus. god vorbarme dy ouer my tho desser stunt
280
De doet heft min herte sere vorwunt
Al was ik geresen hoch in state
Dat kumpt my altes nicht to bate
Dar to dat myn leuent worde wat vorlenget.
Wente de doet [my] alle mine lede dwenget
285
Vele scholekunste hebbe ick vlitich gheleert
Manckt anderen prelaten was ik hoch bi werd
Vele dinges mochte ick hebben beth anghericht
Dar ick seer was to vorplicht
Wat helpet dat ik was hoch vormeten
290
Vnde hebbe in eynes apostels stede gheseten
Sodan loen wert my nicht alze den apostelen is gheworden
Wente se hebben ghevoret eynen strengen orden
Dar hebbe ick al ghewest contrarie
Wente des dodes hadde ick noch kleyne memorie
295
Wolde de doet my lenger by deme leuende laten
Dar vmme gheue ick gerne vyff dusent. ducaten
Myn herte wolde ick denne to gode setten
Den ick in myner yoghet hebbe vorgetten
Vnde wolde penitencien doen vor myne sunde
300
Men o we leyder de doet leth my nene stunde
![]() |
De doet
¶ Her cardinal wath wultu vele seggen van dynem state
Id kumpt di nicht eyne vedderen to bate
Der hocheyt werstu nu eyn gast.
Wente alle staet bringet de sele in last
305
Wan he wert gheholden nicht recht
Hore wat de here in dem ewangelio secht
Se sytten vp dem stole moysi dat volck to leren
Wat se iw seggen dar na schole gi iw regeren
Men na eren werken en dot gy nicht
310
Se binden borde[n] de dar syn swar vnde wycht
De leggen se vp dat volk suluen roren se de nicht an
Sus hefstu ock mit den anderen cardinalen ghedan
Wente to rome hebbe gy mannige valsche list
Dar an de pawes vnschuldich ist
315
Haddestu de bode godes myt vlite vullenbrocht
Vnde de lere des hylghen ewangeliums ghesocht
Alze dar to gheböret dynem aposteliken state
Vnde vormeden giricheyt dat queme dy nu to bate
Simonia. ouervloet. houardye vnde ander sunde hefstu geacht
320
Hyr mede hefstu dyn leuent to dem ende gebracht
Is dyt so nicht dat is gud vor dy
Alle dinck wil god rechte richten des gelöue my
![]() |
De konninck
¶ Alle de arsten de dar syn in vnsem ryke
De schal men vorboden al ghelyke
325
De dar syn geleret in der kunst der medicinen
Wente de doet beginnet my sere to pynen
He kumpt to mi sunder iennigerhande vrage
Ick wolde dat wy id mit em mochten setten in dage
Hundert iaer efte lenger scolde de dach staen
330
Eer he my scholde eyn ia wort affghan
Dat halue konninckryke wolde ick em setten vor eyn pant
Men my dunket he wil beholden de ouerenhant
Hertoghen. ridders vnde knechte mosten my eren
Wente ick ghekoren byn to eynem groten heren
335
Noch hopede ik to kryghen twyer heren lant
Dar ik des rykes raet alrede hebbe hen ghesant
Mit vnsen breuen vnde ok in ernste dar na weruen
Wente dar to en synt nene gheboren eruen
Ser vorlanget my wat antwordes dat se my bringen
340
Effte se my huldighen effte myt gelde aff dingen
Men wat batet id my al hadde ik der ryke noch teyne
Och were ick nu van sunden reyne
Dat were eyn gud kleynöde myner sele
O here alle desse sake ick dy beuele
![]() |
De doet
345
¶ Here her konink hoch geboren vnde ryk.
Tret her du scalt werden myn ghelyk
Torneyen steken. dantzen vnde springen
Vele nye vunde kondestu hyr vor bringen.
De dar syn gewest iegen dat gebot godes des heren
350
De vnder dy weren ghesath to regeren
Se hebben myt dy ere kledinge. guden sede vnde recht vorkeret
Vnde sus van dy nye sunde vnde vmplycht gheleret
Der cristenheit de dar wert voruolget van den tyrannen
Der scholdestu bystaen myt alle dinen guden mannen
355
Dat behoret ock to dinem konninkliken state
Ock scholdestu holden eyne velighe vrye strate
Den bur nicht laten beschatten bouen syne pacht
Dyt heffstu eyn deel ringe effte kleen gheacht
Du bist ghehilget. ghecrezemet. gesaluet gode demm heren
360
Vp dattu dy van synen boden nicht scholdest keren
Dat recht beschermen vnde vnrecht straffen laten
Hefstu dyt ghedaen alze dyn staet ghebedet dat mach dy ewych baten
![]() |
De bisschop
¶ Pax domini nostri vnde syne grote barmherticheit
De sy my nu vnde to allen tyden bereyt
365
Wente alze my duncket by brecklycheyt miner naturen
So en wyl myn leuent nicht lange duren
Al bin ik eyn bisschop van godes wegen ok wol gelert
So bin ik doch alderdinges vor den doet voruert
Wente nu kumpt my dat to synne dat paulus heft geschreuen
370
To synem iunger timotheo wo ein recht bisschop schal leuen
Wat god to desser tyd nu wyl van my maken
Wente ik vruchte my schuldich an velen saken
Krich vnde orlich is hir beginnet in minem sticht
Ik wolde dat id al in vreden were wol entricht
375
Ik vruchte de duuel heft sodan twedracht gheschapen
Wente de meiste krich manckt den cristen kumpt her van den papen
So seggen de leyen wente id is leyder meyst alzo
De capittels heren reden my ock leyder alle hyr to
Dat ick krych scholde voren in sodaner vpsate
380
Dat id scholde komen my vnde deme helen stichte to bate
Hyr vmme leyder wert hyr nu gherouet vnde ghebrant
Vnde mannich arm vnschuldich minsche gheschant
Cristus de vor my starf vnde is wedder van dode vp ghestaen
De se my to desser stunde gnedichliken an
![]() |
De doet
385
¶ Her bysschop du werest ghekoren to vorende prelatur
Nu klaghet ouer dy beyde borger vnde bur.
krich vnde orlich hefstu gehat in dinem stichte
Dar synt gheworden weysen vnde arme wichte
Van dinem homode vnde gyricheit hefft sik dyt gesaket
390
Diner papheit heffstu eyn quad exempel ghemaket
Drye sprack ihesus to sunte peter make dy bereyt
Hefstu mi leff so weyde mine cristenheit
By sunte peter wert vns vornomen
Alle de to iennighem state syn ghekomen
395
Den hefft cristus gheboden syne schapken to weyden
Vp dat se nemant moghe vorderuen vnde vorleyden
Vele prelaten achten de wulle. dat is ghenut. van eren schapken ghemeyne
Wo se vorder an sele. an lyue varen achten se kleyne
Sus werden de schape cristi van en geplucket. ghemelket geslacht vnde nicht gheweydet
400
Wente de here ihesus dyt in dem ewangelio so nicht en bedet.
De schapken de du van godes wegen scoldest vöden vnde bewaren
Synt vorbistert vnde eyn deel ouel ghevaren
God wil van dy esschen dyt dure pant
Bistu ok vnschuldich so is dyn leuent wol bewant
405
De werdighen prelaten de in god ere vndersaten leff hebben vnde ok dat recht
Ghetziret mit dögheden van den is dyt nicht ghesecht
![]() |
De hertoch
¶ Helpet gy hylgen dre koninge wo kome ick in desse noet
Ik vruchte dat my alrede esschet de doet
Myn dink en is noch so slicht nicht ghemaket.
410
Ock en hefft he de tyd noch nicht wol gheraket.
Nicht hope ick alrede to steruen
Wente ick noch ersten dencke stede vnde lande to vorweruen
An twen efte dren ryken my nicht en nöghet
My en werden denne noch vele andere ryke to ghevöget
415
Id sy holant. brabant. gelren vnde brogondien
Brunswyck. lůneborch. cleue vnde kattelonien
Pomeren. mekelenborch. sassen vnde dat lant to mißen
Vlanderen. grossen. osterik vnde ok dat lant to switzen
Dyt wyl my alle feylen al worde dar ok vele vmme gewaget
420
Mit minen nabers hebbe ick yd beghint vnde vaken mit en ghedaget
Mochte ik leuen se scholden na miner pipen al springen
Effte se scholden syck eyne korte tyd myt eynem summen geldes affdyngen
So lange wente ik echt eyns by se konde raken
So wolde ik ene dat nenerleyewys so gnedich maken
425
Men o we de doet leth my myt en nicht betemen
An mynen danck wyl he my van henne nemen
![]() |
De doet
¶ Hastighen tret hyr an hertoch here hoch geboren
Wente to dantzen bystu gantzliken utvorkoren
Du begerest noch meer herscop der stede vnde ok der lande
430
Dar tho denst vnde pacht van den minschen manniger hande
Beyde wat dy behort noch myn nauwe eyn holten sarck
Vnde eyn lynnen laken ghewert v. schillinge efte eine halue marck
God hefft dy gesat to grotem state
Heffstu den wol gheholden dat kumpt dy nu to bate
435
Vele vorsten synt vp erden nicht du alleine
Se achten en deels de bode godes vnde dat hylge ewangelium kleyne
Etlike laten de straten rouers dorch ere lant teen
Vnde myt en se dorch de vinger seen
De varende kopman hefft van en kleen vorhach
440
De dar moet holden der lande vmmeslach
Etlike heren syn. mögen se stede vnde lande vorweruen
Dar laten se mannigen vnschuldigen vmme steruen
Vlensekers. plumenstrikers de hebben ok by syk etlike heren
Myt den se der armen sweed vnde blod vorteren
445
Desse möten seggen placebo van ereme loue
Sede iemant anders de moste vt ereme houe
Dar synt ock mannighe dorchluchtede vorsten vul aller rechtferdicheyt
Bistu der eyn vruchte nicht de hemmel is dy bereyt
![]() |
De abbet
¶ Help god vnde maria ick byn gantz kranck
450
Schal ick alrede steruen dath schuet ane mynen danck
In viii capittelen hebbe ik ghewesen
Dar horde ick van vnsem orden lesen
Wo he van den hylghen vaderen is ghesettet an
Alze ik id rechte hebbe vorstan
455
Hadde ick dat so gheholden myt vlyt
Myt al mynen broderen de myt my syd.
Dat scholde my nu komen to bate
Al byn ick ghekomen to grotem state
Dat wyl my nicht vele profitelik wesen
460
Ick hebbe ock eer in eynem capittel gelesen
So we to grotem state is ghebracht
Sundiget de. dat wert vor gode grotter gheacht
Men efft he eyn rynger man were
Desto meer ick my nu vorvere
465
Wo my god wyl richten nu int leste
Wol dat ick in vnses klosters beste
Hebbe ghekofft vnde gemaket vele rente
To nutte vnde to bate vnsem helen conuente
Mochte ick noch leuen vnde der kranckheyt genesen
470
Dar vor wolde ick vyffteyn salter lesen
Men de doet let syk nicht aff dingen iennige tyd
O domine ihesu adiuua me. wente alle myn hopen an dy lyd
![]() |
De doet
¶ Her abbet wo klaghestu dyne noet so sere
Moste doch steruen cristus unse here
475
Eer he wolde komen in syn rike
Dar to de hilgen al gelike
Van nenem hilgen lestmen de dar sy
He moste ersten steruen des gelöue my
Is van dy recht geholden de hilge orde
480
Na der rechten reformacien so syk dat geborde.
Vnde hefstu dine monnike[n] rechte reformeret
Alze de hilgen vaders dat hebben geordineret
In willigem armode. horsam vnde othmodicheit
Hyr vp dat fundament dines ordens steyt
485
Dar to in den boden vnde raden godes in einem vullenkomen leuen
Alze in deme hylghen ewangelio steyt gheschreuen
Dar yd cristus de alder vullenkomeste man
In worden vnde hylghen werken heft ghesettet an
Dar vth de hilghen vaders hebben ghenomen
490
Dat fundament dar dyn orde is vth ghekomen
Hefstu yd vullenbracht myt allem vlyt
Grot loen entfangestu nu vnde to ewygher tyd
Hefstu ok houart. giricheit. quatzerie bedreuen efte ander sunde
God wyl nicht vorgetten eine stunde
495
Na dynem state wert he id reken grot
Tred vort erst mostu lyden den bitteren doet
![]() |
De godes ridder.
¶ Help maria wo selsen is my iummer geworden.
Twintich iaer hebbe ick ghewest in dessem werdighen orden
Alzus was ick eyn anname man to voren
500
Hyrumme wart ik vor eynen groten meyster gekoren
Ouer dessen orden van den ritterliken broderen.
Eyn here to wesen ouer eyn grot land myt velen goderen
De slöte vnde ander gud den ordens heren to vorlenen
Hyr vor se my mit allen truwen mosten denen
505
So wan min bot to ene quam spade vnde vro
Ok mosten my denen al dat ghemene volk dar to
Myt lyue mit gude. mit heren denste vnde ock myt pacht
Vp den doet hadde ick noch nicht vele gedacht
Och wolde he my doch noch lange tyd ouer seen
510
So wolde ick mit allem vlite vp de vncristen teen
Dar vnse werdige orde seer is to vorplichtet
Vppe dat ok noch welke ander sake mochte wol werden entrychtet
Dar mede vnse werdighe orde is ghekomen in sorghe
Van wegen des landes. der stede vnde ock der borge
515
Mannich is ghekomen dar van in grote noet
Wol dat vnse orde is wyet. breet vnde grot
Wente vnser broder syn vele. int norden. int westen. ock wente an de torkye
Int sůden al dorch wente an de wallochie.
Ock hethe wy de crůtze heren al dudesche lant dorch vnde ok in prusen
520
Dorch liflant. lettowen. polen wente an de russen
Godes riddere des dudeschen ordens sy wy ock genant
Och hadde ik den orden recht geholden so were myn staet vnde leuent wol bewant
Cristus de an dem crůtze leet den bitteren doet
De helpe my in desser myner lesten noet
![]() |
De doet
525
¶ Ia her meyster des ordens van den crůtze broderen.
Vele sechstu van dinen lande vnde ock van den velen goderen
Dar to van den landen dines ordens wide vnde verne
Nu mostu rekenschop doen dat deistu vngerne
Wo du eyn deel hefst dorch gedreuen ock mit listen
530
Vnde hefst ok orlich gevoret mit dem guden cristen
Dar mede dinem orden is to kort gescheen
Wente de godes ridder scolen nummer mit wapen vp de cristen teen
Dat arme cristen volck alle tyd vorschonen.
Mit den vncristen afgesneden scholen se nummer sonen
535
Du vnde dyne ordens brodere hebben dyt klene acht
Vp dat gy iuwe nabers welke cristen mochten bringen vnder iuwe pacht
Vnde alzus vmme ringe schult se willen laten vordrucken
Ik vruchte hir vor de duuel iuwer eyn deel wedder wil plucken
Gy heten marien brodere vp dat gy ein hillich kusch leuent scholen voren
540
In velem godes denste vnde rechtferdicheit dit mach iuwem state to behoren
Wan wo gy de armen vnder iw schattet vnde plaget
Tiranischer wys dat is vaken gode geklaget
Mochte gy wedder recht stede vnde lant vorweruen
Dar lete gy mannigen vnschuldighen vmme steruen
545
De orde is nicht in ghesath vmme iuwen swalch. laddichgant vnde freterie
Ock nicht vmme iuwe giricheyt vnde houardie.
Gode vnde marien hebbe gy ghesworen eynen eed
Dar vmme dat crutze vp iuwem klede steyt
Dar ys mannich tiranne van den is dyt ghesecht
550
Vnde nicht van dy vnde dynen broderen. synt gy in iuwen saken recht
![]() |
De monnick
¶ O deus meus my is we ouer al myn liff
De doet lecht id myt my in eynen kyff
He beginnet my alle myne lede tho trecken
My duncket he wyl my lenger recken
555
In myner conciencien is my gans bange
Wol dat ik mynen lycham hebbe geholden in dwange
Vnde hebbe eme synen wyllen nicht gelaten
Dyt alle en konde my nicht vele baten
Were cristus vor my so bitterliken nicht ghestoruen
560
Dar mede he my den hemmel hefft vorworuen
Dar vor sy em loff vnde ewighe ere
Noch entsette ik my vnde my gruwet sere
Wo ick in deme lesten rychte schal varen
Dar syk myne conciencie schal openbaren
565
De ick nicht reyne hebbe gheklaret
Ock nicht de reforrmacien rechte bewaret
Des bydde ick gode mynen heren
Dat he synen torn wylle van my keren
Maria vnde alle de hylghen vth mynem orden
570
De dorch ere guden werke synt gheworden
Salich. de bidden nu io vor my armen
Dat syk de ewyghe god miner yo nu wylle erbarmen
Vnde late my yo nu schriuen in dat boek der ewyghen salicheyt
Dorch syner guderterende gruntlosen mylden barmherticheit
![]() |
De doet
575
¶ Broder monnick du hefst dy gode ghegheuen
To voren eyn vulenkomen leuen
Den boden vnde den raden des heren
Dar van en woldestu di nummer keren
De hilge orde is ghemaket sunder arghe lyst
580
Den recht to holden van wat regulen du ock bist.
Du syst eyn kartuser effte eyn benedictiner
Ein bernardus monnick effte eyn augustiner
Van dem orden franciscus dominicus efte anscharius
Vth sunte martens kloster brixius efte van sunte hilarius
585
Du syst van eynem hoghen orden effte van eynem ringen
Nicht eghens schaltu hebben van allen tytliken dingen
In wylligem armode. horsam vnde othmodicheyt
Hyr vp dat fundament dines ordens steyt
Hefstu dat [so] gheholden vnde nicht vorkeret
590
Alze de hilgen vaders dat hebben inghesat vnde ghereformeret
Men ick vruchte dy in velen saken schuldich
Dattu nicht en bist ghewest in horsame duldich
Vnde yeghen de rechten regulen vaken ghedaen
Vnde hefst nicht de rechten voedstappen ihesu cristi ghegaen
595
Hefstu ok na dinem vormöge den willen godes vor dy genomen
So vruchte dy nicht dine noet is nu to eynem ende gekomen
![]() |
De ridder
¶ Help ridder sunte iurgen mynem herten is gantz bange
Tauende sath ick alto lange
By dem koninge minem gnedigen heren.
600
Dat dede ick eme to groten eren
Dar to der konninginnen miner gnedigen vrowen
Denede ik mit gantzen rechten truwen
Dorch ere vnde gud hebbe ik myn lif vaken gewagen
Hir vmme wart ik to ridder gheslagen
605
Ik hopede noch lant vnde slote to vorweruen
Id feylt. my duncket dat ick moet steruen
Heren vnde vorsten mochten my wol liden
Ock hebbe ick ghewest in velen striden
Dar ik grote manheyt hebbe bewyset
610
Dar ick seer wart in ghepriset
Vertich iaer hebbe ick nu henne ghebrocht
Myner selen salicheyt hebbe ick noch nicht vele gesocht
Men alleyne staet vnde wertlike ere
Dar moet ick nu alrede van dat bedrouet mi sere
615
Noch wolde ick bedriuen manheyt grot
Mochte ick ersten komen vth desser noet
Men my duncket de doet begynnet my to drauwen
Alze eyn de dar rydende kumpt vp eynem grimmigen lauwen
God de my an deme crůtze heft vorlost
620
De helpe my wente an der werlde vinde ick nenen trost
![]() |
De doet
¶ Her ritter wat hefstu in dinem synne
My duncket du wult gantz node van hynne
Du sechst dat du werest lef by den heren
Dat de dy helden in groten eren
625
Wat helpet id dy nu tho desser stunde
Haddestu nu gode den heren to vrunde
Vnde dine sunde nu van dy gheleyt
Vnde haddest dy wol tho steruende bereyt
Dat were dy nu nutter wan yennich lant
630
Dat swert is dy ghegheuen in de hant
Helpen recht to beschermen myt vliticheyt
Dar to den louen der hylghen cristenheyt
Vordedingen helpen wente in den doet
Dar vmme drechstu dat golt so rod
635
Du sworest einen eed des was ghenoch
Do men dy to ritter sloch
Wedewen vnde weysen by to staen
Dyt scal doen ein islik rittermats man
Men torneyen. steken. dantzen vnde springen
640
Vnde alle ydelicheyt is ghewest van dinen dingen
Dyt al vnde ok ouel ghewunnen gud wyl dy nu nicht baten
Holt an id is tyd de werlt mostu nu vorlaten
Men schal dy nu vor den groten heren bringen
Hefstu wol ghevechtet so machstu nu te deum laudamus syngen
![]() |
De canonick
645
¶ Help god du werdige hilge drevoldicheit.
wo rechte we my min herte deyt
En quam ick nee in so grote noet
Ik dencke wer dyt sy de naturlyke doet
Dar vp hebbe ick noch nicht vele dancken gesat
650
Myne prouene hebbe ik ok noch nicht lange gehat
Se is wol verteinhundert gulden wert
Ock hebbe ik dar wol drehundert dockaten na vorteret
Mit dem dat ik vorschenkede in den hoff tho rome
Eer ik wart gheheten eyn canonick in vnsem dome
655
Tovoren wart ik to kollen in deme rechte eyn baccalarius
Darna to lůbeck eyn ryke vicarius
Hadde ik myn dinck recht dar na ghevleghen
Ick hadde noch twe vette pröuene ghekreghen
Dar to eyne gracien mit guder probenden
660
Dyt stunt alto hope to mynen henden
Nu byn ik erst to state ghekomen
Vnde vor eynen prelaten vp ghenomen
Bisschop to werden dat mochte my ok noch wol bescheen
Wolde de doet noch lenger hebben mit my ouer seen
665
Des besten des ik my nu hyr vth berade
Is dat ick gode bidde vmme syne gnade
Dat he dorch syne gruntlosen milden barmeherticheyt
My io nu wylle gheuen syne ewighen salicheyt
![]() |
De doet
¶ Her domhere proficiat. bona dies
670
Wan du vorgetten wordest van mi dat were wat nyes
To kollen in dem studium dar en hebbe ik dy nicht ghesocht
Men hyr hefstu nu dyn leuent to eynem ende gebrocht
Vnde dinen vetten pröuen dar sechstu vele aff
Se helpen dy nu nicht eyn hauer kaff.
675
Willich armod were diner selen nu beter artzedie
Wan al dat quatzen vnde ok de freterie
Dar van du dinen licham hefst gheholden so vet
Vnde de sele gantz sere in vare gheset
Myt simonia houart vnde ghiricheit
680
Vnde welken anderen sunden dar vele van ghescreuen steyt
Dyt wert nicht to dy ghesecht allene
Men alle de anderen papen ick ock dar mede meene
He sy prouest. deken. vicarius efte officiante
Cappellan. soccentor. koster effte eyn ander slafante
685
Wo gy mit den armen clerken plegen to appelleren
Mit vorsate dat se alle er ghelt scholden vorteren
Al is dit geystlik recht id wröghet doch de conciencien
God wyl hyr [van] suluen affspreken de rechten sentencien
Men vindet mannige innige presters van eynem reynen leuen
690
Vorvullet mit dögeden van den is dit nicht gheschreuen
![]() |
De borgermester
¶ Help god wat danken hebbe ik ghedreghen myt sorghen
Beyde openbar vnde ock by my vorborgen
Dar van myn gemöte is vaken worden beswart.
Vor vnse borger vnde des gemenen volkes wolvart
695
Dar ik gantz vlitichlik hebbe vp gedacht
Beyde dach vnde dar to ock de nacht
Newerlde weren my so swar myne synne
My duncket de doet wyl my nemen van hynne
Ick hadde hopet he scholde mi noch welke tid sparen
700
Dat ik min dink bet mochte klaren
Vnde ock noch vele sake to eynem ende worde gerichtet
Dar myn staet seer to is vorplichtet
De vor my syn ghebracht myt klaghe
Al togherde ick vnde satte id in daghe
705
Doch is vmme des besten wyllen vele ghescheen
Hyr vmme hope ick god wyl gnedichliken mit my ouerseen
De meenheyt kan miner noch gantz ouel entberen
Och wolde de doet syk noch lange tyd van my keren
Men nenerleyewys gyft he my lenger quyd
710
Hir vmme here vorbarme dy miner wente id is nu de rechte tyd
![]() |
De doet
¶ Her borgermester de sorge vnde ok dat arbeyt.
Dattu hefst ghehat vor de borger vnde meenheyt.
Vnde hefstu de sake vlitich ouer ghedacht
Vnde nicht de personen effte gelt geacht
715
Vnde hefst den riken gerichtet so den armen
So wyl syck god dyner wol erbarmen
Vnde wyl dyn arbeyt hochliken belonen
Men dine mißdaet en wert he ok nicht schonen
720
Alzo efte du din eghen ghenuth meist hefst ghesocht
Dar mede villichte de meenheit were in last gebrocht
Efte du hefst ghekofft rente effte tollen
Dat sy in acker. in wyssche. in dorper efte in mollen
Dar vmme du vor den vorsten de warheyt icht hefst ghespart
Vnde in dagende dine worde so nicht gheklart
725
Vp dattu dine rente alle mochtest krighen to dynem vromen.
Dar van de meenheit icht were in welke last ghekomen
To allen weldighen renteneren is dyt alzus ghesecht
Vnde dyt nicht dy allene to ghelecht
Wente dyn staet is myt groter sorghe beladen
730
Hefstu den wol gheholden so en schal dy nicht schaden
Vnde de bode godes vor dy ghesath in alle dinen dingen
So vrochte dy nicht dy schal wol ghelingen
God wert an seen dyn arbeyt vnde dine rechtferdicheit
Vnde wert dy dar vor gheuen de ewighen salicheyt
![]() |
De arste
735
¶ See ick myn water rechte an
So is myne kunst alto malen gedan
De doet wyl my nu alsus lonen
He dencket miner nicht lenger to schonen
Mannigem hebbe ik gheholpen myt myner kunst
740
Eyn deel vmme gelt ein deel vmme god. eyn deel vmme gunst
Nu kan ik my suluen nicht lenger redden dat leuen
Worde my ok eyne halue appoteken gheuen
Eyn ryke man hadde my boden gesant
He gaff my eynen nobelen in de hant
745
Dat ick eme guden rad mochte gheuen
Sus hebbe ick eme vppe de appoteken geschreuen
Noch ock eyn ander de is mede in deme rade
Dar quemme my ock noch aff eyne vette brade
Myt velen krancken de eren trost vp my setten
750
Men de doet en wyl miner nicht vorgetten
De sake wyl kort so myt my werden
Dat myn licham wert toghevöghet der erden
Hyr vmme ick gode alle desse sake bevele
Vnde ick bidde em dat he wylle entfangen mine sele
755
Cosma vnde damian gy hilgen arsten vnde merteler beyde
Vorweruet my io nu to gode gud gheleyde
![]() |
De doet
¶ Her doctor vele heffstu gesecht van dinen krancken
Nu beginnestu suluen ok sere to ancken
God is de hogeste arste vnde de beste
760
He helpet erst vnde ock in dat leste
He sleyt vnde maket wedder ghesunt alle daghe
An sele an liue na synem behaghe
Men schal den arsten eren so hefft salomon geschreuen
Hyr vmme en scal syk dyn herte nicht vorheuen
765
Wente suluen kanstu dy nicht ghehelpen kleyn noch grot
Men god mach dy helpen vth aller noet
Dath deyt he gherne wente he is vul gnaden
So vern du de armen nicht hefst to seer beladen
Vnde heffst to vele geldes van en ghenomen
770
Al was en dat ok weynich to hulpe komen
So we dat wyl dat syk god syner schal vorbarmen
De schal ok barmehertich wesen ouer de nottroftighen armen
De hylghen arsten vnde merteler cosma vnde damian
De hebben dyt alzus myt vlite ghedan
775
De minschen arstedyeden se an sele. an liue vth rechter myldicheyt
Darto leten se syk martelen dorch den louen der cristenheyt
Dyner mesterschop en scal allene nicht tobehoren
Dattu alle tyd scholest gelt vp bören
Men meyst vmme leue dyne kunst dorch god bewysen
Nicht du allene men alle de syk an kunst der artzedye prisen
780
Dat sy in dem höuede. in den benen effte in dem maghen
Den krancken to gode reysen dat belonet god to ewigen dagen
![]() |
De iuncher
¶ Help god vnde alle hylghen wo schal ik dyt iummer flyen
Ik was tauende in twen kumpenien
785
Ik drank vele ok sat ik eyn weynich tho lange
Dar van is my in deme maghen so bange
Efte wer ick schole alrede steruen
An tydlikem gude en kan ick nicht wol vorderuen
Myn vader heft my so vele tho hope lecht
790
Dat ik bin gheheten eyn ryke knecht
Ok hebbe ik so vele rente by welken heren
Dar mede ick wol mach bliuen by groten eren
Steken spelen dantzen vnde springen
Seyden spyl pipen bungen vnde syngen
795
Wol to leuen na iunger ghesellen wyse
Myt vrouden vrolik wesen my to eynem pryse
Dyt is ghewest myne vroude vnde al myn tydvordrif
Nu lecht id de doet myt my in eynen kyff
Alzus en wyl he my nicht in vreden laten olden
800
Lif vnde gud kan ick vor em nicht beholden
He lecht my an wedaghe vnde smerte
Dar to wyl he to breken myn iunge herte
Nicht en kan ick em entgaen efte entlopen
Ok en let he syk myt nenem gelde vmme kopen
805
Cristus de vor my leet den bitteren doet
De kome my to hulpe in myner lesten noet
![]() |
De doet
¶ Juncher du most mede sunder iennigerhande schimpen
De wegge is vp gegetten wente an den timpen
Dat schaltu in solker wyse vorstan
810
Din leuent heft einen ende vnde is vorghan
Vele sechstu van dinen renten vnde guden dagen
Vnde din iunge lif beginnestu seer to klaghen
Men dyne sele is beulecket mit sunden vnreyne
De bode godes hefstu geachtet gantz kleyne
815
Eyn iunck man schal by tyden leren
To denen gode synem heren
Eer en de doet alzus besleyt
Wente waket sprickt ihesus vnde we set bereyt
Laddichgenger vnde lose partye hefstu ghesocht
820
Mit dessen hefstu de eddelen tyd vnnutte to ghebrocht
Vnde dat tydlike gud myt en vnnutte vorterd
Gode to denen hefstu nicht wol ghelerd
Dat gud heft dy god vorlent vnde nicht ghegeuen
Klare rekenschop wyl he van dy hebben merke dat euen
825
Hefstu de nottroftighen armen ghekledet vnde ghespiset
Vnde sus dy in den werken der barmherticheyt bewyset
So hefstu dy by gode ghemaket gude rente
Vnde diner selen eyn seer gud testamente
Dat dy ewich mach komen to guder bate
830
Vnde helpet dy in dem hemmel to grottem state
![]() |
De klůsener
¶ God de du in marien mynsche bist entfangen
Vnde letest dy an eyn bitter crůtze hangen
Ik bidde dy vmme de marter de du vor my ledest willigen
Vnde vmme vordenstes willen al diner leuen hilligen
835
Vmme alle der guden werke willen de in der cristenheyt werden gedan
So see mi armen sunder barmhertichliken an
Dat din důrbar lident vnde de marter swere
Möte my io nu helpen to der ewighen ere
Wente de guden werke dar ick my hebe an ghepriset
840
De ick dy to loue vnde to eren hebbe bewyset
Dat is dy allene bekant efte se ock gud werden ghericht
Wente dyt weet ick dath se ieghen dyne gudheyt synt ghewert altes nicht
Van diner rechtferdicheit hebbe ik vele gelesen vnde ghehort
De vyent hefft my gantz vaken ernstliken bekort
845
To allen stunden beyde den dach vnde ok de nacht
In arbeyde vnde armode hebbe ick myn leuent to eynem ende ghebracht
Des wes here andechtich nu in desser miner lesten stunt
De du iamerliken vnde sere vmme minen willen wordest vorwunt
O here erlöse my alze du dedest den hilghen helyam
850
Vnde alze du entwidedest den guden konninck ezechiam
Nym my here vth dessem ellende
Myne sele beuele ick in dyne hende
![]() |
De doet
¶ Ja broder conrat effte wo dyn name is geheten
Dyner guden werke werstu alto hant geneten
855
God wert dy lonen dorch siner groten barmherticheyt
So vern du in dy nene guddunckelheyt
Hefst gehat vnde ock nene glytzerie
Men bouen al otmodich alzo de vaders pleghen in der wostenie
De ere leuent mit allen dogheden hebben ghetziret
860
Vnde van allen dotliken sunden vlitichliken gheviret
De synt dy alle ghesat vor eyn exempel
Ock holt men se grot in godes hylghen tempel
Alze paulus. antonius. iheronimus vnde macharius
Siluanus. benedictus. eusebius vnde hylarius
865
Myt alle den anderen vaders der er name gode is bekant
Der ere sele in dessem leuende hefft geholden de oueren hant
Vnde den licham vnder gheholden in groter spengicheyt
Vnde hebben alsus den hemmel gekregen mit gewalt vnde strengicheit
Guder werke gode to loue leten se syk nicht vordreten
870
Ritterliken ieghen alle sunde gevecht des leth en god ewich gheneten
Bistu en gelyk dat sulfte loen gift di god in dem ewighen leuen
Vnde werst barmehertichliken in dat boek des ewyghen leuen des gheschreuen
![]() |
De borgher
¶ O here god wat hebbe ik dar vele vmme gedan
Dat ik nu hete eyn beseten borger vnde ein vprichtich man
875
In myner yoget dede ick my an sorge vnde arbeit
Vp dat ik nu mynem licham mochte doen gemaklike reddelicheit
Alzus was ik in der kerken vnde bat gode den heren
Dat he syne ghaue to my wolde keren
Dat he my vnde myne negesten eruen
880
An tytliken goderen nicht late vorderuen
Ick hebbe vele kornes ghekoft in den guden iaren
Ik hope gantz wol mede to varen
Vele geldes begunde ick to hope to leggen
Dar vmme mine nabers my ryke seggen
885
Men wat batet dat my nu dat ik hete eyn ryke man
Ik kan wer sytten effte ghan
Vele geldes wolde ik noch hebben an rente gelacht
Dar vp hebbe ik ghefynset dach vnde nacht
Dat ik mynen eruen mochte maken vaste rente
890
Vnde se wol bewaren in mynem testamente
Nu hebbe ik na mynem wyllen id so nicht bestellet
Wente de doet myn leuent sere qwellet
Vnde wyl my nenerleye wys gunnen de tyd
Hyr vmme bidde ik gode myt allem vlyt
895
Dat he my mine sunde wylle vorgheuen
Vnde helpe my in syn ewyghe leuent
![]() |
De doet
¶ Du borgher eyn old doer van vorkerden synnen
Machstu ghelt vnde tydlik gud ghewynnen
Dar vp heffstu alle din herte gesat
900
Vnde is doch men eyn sundich schat
Den gewinnet men doch myt arbeyde vnde smerte
So wor din schat is dar is ock dyn herte
Alzus sprack in dem ewangelio de here
Hete ik dy ein doer des laet dy nycht vorwunderen sere
905
Wente id syn doren al ghemeyne
De dar dat tytlike gud grot effte kleyne
Leuer hebben wan god den ewighen trost
De se hefft gheschapen vnde ok vorlost
He is eyn doer de dar dotliken sundiget iegen god
910
He sy hoch effte syd arm effte ryke sunder iennigerhande spot
Io he högher in state is gheresen
Io grotter doer he denne iummer mach wesen
Hyr vmme heffstu dyn gud ghesammelt sunder sunde
Den armen mede gedelet so hefstu gode to vrunde
915
Is de sele sunder sunde so is se gode eyn anname pallas
De licham is eyn vul stinckende aes
Io men den meer straket io he meer begherd
Vnde wert doch int leste van den slymmen wormen vorterd
Godes leue vnde vruchten schalmen vor alle dinck alle tid vor an setten
920
Vnde vmme den tytliken schat der selen salicheit io nicht vorgetten
![]() |
De studente
¶ Non non expectate beyde wat id is noch nein tid
Ik hebbe studeret myth grotem vlyt
Dar en wolde ik neen gelt ane sparen.
Vp dat ik vor eynen gelerden man mochte varen
925
In den seuen vrien kunsten plach ik io to wunderen
Vnde ick hebbe gheleret eyne islike bysunderen
Vaken hebbe ik gekregen scharpe correxien.
So wan ik io plach to vorsumen de lexien
Vp der bursen sat ick tauende wat tho lange
930
Wy druncken scharpe dar van is my so bange
In dem houede vnde ock in dem magen
Schal ik alrede steruen in mynen iungen dagen
Dat do ik nicht gerne vnde gantz node
Ach mochte ik appelleren myt deme dode
935
Dat desse sake worde vele iaer vorlenget
De myt my so ernstliken is betenget
Ach leyder neen dat is impossibile
Wente my is in alle mynen ledematen we
In dem rugge. in den syden. vnde ok in deme magen
940
In den benen. in dem halze wente to mynem bragen
Hyr vmme spreke ik miserere mei deus
Vorlat mi nicht wente du bist min here et redemptor meus
![]() |
De doet.
¶ Ia ia her domine effte iohannes wo ik dy scal heten
Miserere mei sechstu to dem heren des ma[ch]stu gheneten
945
Wente van syner groten barmherticheyt
Mach dy dat ewighe leuent wesen bereyt
Vnde nicht van diner kunst de du hefst gheleret
Wente dine werke hefstu vaken vorkeret
De lere des hilghen ewangeliums hefstu nicht vlitichlick ghesocht
950
Men sunder godes vruchten din leuent alzus hen ghebrocht
Dat gelt dat dy dine elderen int studium hebben ghesant
Dat heffstu eyn deel nicht wol bewant
Vorteret vnde to ghebracht manckt wylder partye
Eyn deel in der bursen. in kröghen. vnde ock vp der corlye
955
Dorch god dedestu dy neyn grot vnghemak
Men du haddest eyne conciencien so rume alze eyn hoppen sack
Alzus woldestu dorch god nauwe eyn wort vordregen
Men dy moste men placebo seggen vnde doen alderwegen
Gheschach dy ichteswat enteghen so woldestu vort to rome laden
960
Mit ban vp dattu dinen euen minschen brochtest to schaden
Mit drincken spelen hefstu den hilghen dach hen ghebracht
Des vasteldages vaken ghegheten hefstu klene geacht
Dar to vorboden spise sunder ee gheleuet
Dar mede gy halff papen den leyen quade exempel gheuet
965
Bistu vnschuldich so is van dy dyt nicht geschreuen
Vmme dine rechtferdicheyt wert dy god den hemmel wol gheuen
![]() |
De kopman
¶ Ik hebbe ghereiset to water vnde ok to lande
Vmme myne kopenschop vnde euenture mannigherhande
Nu ersten wolde ik beginnen to wanderen
970
Ostwert. sudwert in engelant vnde ok in vlanderen
Al mach ik alle desse weghe suluen nicht wancken
So sint doch dar hen alle mine gedancken
Wo ik ghelt vnde gud mochte ghewinnen
Dar vp hebbe ik ghedacht myt alle mynen synnen
975
Wente na gelde vnde na gude steyt alle myn moet
Lykerwys alze der katten na der mues doet
Men leyder wat is myn bate dat ik vuste hebbe ghegiret
Vnde hebbe den hilghen dach ok nicht vaken gheviret
De doet de iaghet my mit groter iacht
980
Vp en hadde ik noch nicht ghedacht
Ik meende he scholde my hebben lange ghesparet
Dat ik myne rekenschop beth hadde gheklaret
Vnde mochte denne myn herte to vreden setten
Vnde vp gode dencken den ik vaken hebbe vorgetten
985
Dat wolde ick alle na halen wan ik beghunde to olden
Wente syne hilghen x ghebode hebbe ick nicht vele gheholden
Wente myn staet is ghewest van euentůre groet
Vmme gelt vnde gud hebbe ik gehat mannighe sware noet
Scholde ik so vele dorch godes leue lyden
990
Nummer vullenbrochte ik dat to nenen tyden
Doch du here bist guderterende vnde dine barmherticheit is groet
Hyr vmme help my io nu wente ick see den gruwesamen bitteren doet
![]() |
De doet
¶ Kopman to steruende bistu ghantz bedröuet.
De werlt hefft dy doch men seer gheöuet
995
Dat gud heffstu mit arbeyde ghewunnen. mit sorgen beseten
Myt drofliker noet mostu id laten vnde vorgetten
So wan de arme was benödiget vnde gheenget
So hefstu eme syne ware aff ghedrenget
Du heffst klene conciencien dar van ghemaket
1000
Effte du dar mit haluen gelde bist by geraket
Help krum help recht du nemest id al mede
Mit loggen vnde ok welke valsche eede
Der hefstu nicht ghesparet mochtestu gelt ghewinnen
Valsche vnrechtferdicheit hefstu ghebruket myt alle dinen synnen
1005
Dyne ware vormenget dat quade manckt dat gude tho hope
Unklar ghewest in talle. mathe wichte rekenschop vnde ok in kope
Vp woker he[f]stu dine ware wedder vorborget
Vnde heffst dine sele ouel besorget
Dorch leue de du heffst ghehat to den vorgenckliken dingen
1010
Bistu ock vnschuldich so schal dy wol ghelingen
Vnde heffstu rechtferdicheit in diner hanteringe ghehat
Vnde de bode godes vor dy ghesat
So is din arbeyt vordenstlik wo id is ghedaen
Wente vmmeslach moet wesen dat is van nöden to voren an.
1015
Wol dem iennen de sunder droch effte ghiricheit rechtferdich dar inne is
Vnde den armen mildicheit bewyset de kricht den hemmel dat is wys
![]() |
De kloster nonne
¶ Eya help maria my is ouel tho mode
Schal ik alrede steruen dat do ik nöde
Ik hadde ghehopet noch meer tho leren
1020
Wo ick scholde denen gode mynem heren
Demm ick myne sele hebbe vortruwet gantz
Vp dat ick mochte entfangen der iunckfrowen krantz
In deme ewigen ryke na dessem leuen
De my god so myldichliken wyl geuen
1025
Min vlesch is vaken worden bekoret
Dar mede myne innicheyt wart vorstoret
De werlt vnde ock des vyanden list dar by
Dar van ick alle tyd bekoret sy
Sus hebbe ick ghehat der temptacien gantz vele
1030
Vp dat ick gode mochte offeren eyne reyne sele
Men myt wertliken dingen hebbe ik my vele beweret
Wente myn orde dat so nicht hefft gheleret
Noch vruchte ik dar vmme to lyden pyne grot
O ihesus wes my gnedich dorch dinen doet
1035
Maria de du vnder dem crůtze werest bedröuet went in den doet
Help my nu in desser miner lesten noet
Dat ick yo by dy ewich möte bliuen
Vnde dat my god late in dat boek des ewigen leuendes schriuen
![]() |
De doet
Klosternonneken voruere dy nicht to sere
1040
Desses dantzes hefstu grote ere
Wente de dar syk gode heft ghegeuen
Vnde de dar wyl voren eyn geystlik leuen
De scal sik gantz van der werlde keren
Vnde by tiden steruen leren
1045
Wente waket sprack vnse here vnde weset bereyt
Vnde keret iw van der werlde dede is vul valscheit
Wente gy wetten nicht de stunde noch den dach
Dat cristus iuwe sele van iw nemen mach
Hyr vmme hefstu iennigen godes denst gedaen
1050
Dar vor schaltu nu grot loen entfaen
Hefstu dy ok bekummert mit wertliken idelen dingen
Dat wyl dy in grote pine bringen
Sus hefstu gedaen iegen de regulen vnde des ordens gedicht
Wente to den boden vnde raden godes hefstu dy vorplicht
1055
Heffstu id gheholden god wylt nu belonen
Vnde wyl dy barmehertichliken kronen
Mit der kronen der ewighen salicheyt
De allen godes deneren gnedichliken is bereyt
Desse heft cristus vorworuen myt synen dode vnde hilgen wunden
1060
Alle den de in synem denste willichliken werden ghevunden
![]() |
De amptman
¶ Help god vnde de hylge man sunte loye
In dem pinxsten scholde ick scheten na dem papaghoye
Men leyder de doet wyl my nicht laten der tid
He gheit my na myt allem vlyt
1065
Gisteren ginck ik vt myner werckstede
Do tzetterden my rede al mine lede
Hadde ick nicht gewest eyn man so wylde
So hadde ik lange gewest olderman in vnser ghilde
Alzus mochte ik denne villichte hoger in state hebben gheresen
1070
Men och leyder id en mach nicht wesen
My is we in dem houede vnde ok in den lenden
In dem buke. in deme halze vnde ok in beyden henden
Myn ampt hadde ick myt vlite gheleert
Mynen ghilde broderen was ik leff vnde weert
1075
Dyt alle helpet my nicht to desser stunde
Och hadde ik nu gode vnde syne hilghen to vrunde
Dat mochte my nu helpen beyde kleyn vnde groet
Hyr vmme here helpe my nu in desser miner lesten noet
Dat bytter lident dattu vor my hefst willichliken angegaen
1080
Dat late io leue here nu vor alle myne sunde staen
![]() |
De doet
¶ Ja mester amptman du holdest sunte loye vor einen patron
Dat is eyn teken dat du nicht gerne vele machst don
Nicht alzo dat desse grote hylge dar an heft iennighe schult
Men du deyst nicht alze du kanst men alze du wult
1085
Din ampt heffstu ghearbeyt myt loßheit al schon vor oghen
Binnen feyl dar mannich mede wert bedrogen
Du sist ein goltsmit. ein maler. sydensticker effte eyn becker
Ein scroder. ein snytzer. ein timmerman efte ein steindecker
Ein peltzer. remensnider. ein scriuer. ein binder. efte eyn gerwer
1090
Dede maken laken haren scho klippen pattinen luchten efte ein ander verwer
Dede maken armborste sadele höde sleue tunnen butte effte vlasschen
Böke parment venster rade budel efte tasschen
Kannen gropen kettel potte luchter efte ein ander geter
Ein weuer ein packer ein bruwer ein sacker. ein scherer ein smerer. ein vorsprake effte ein ander kreter
1095
Ein knokenhauwer. ein kůter. ein wechter. eyn slůter ein spelman effte ein piper
Ein weger. ein dreger. ein sager. ein bragher ein smid effte ein sliper
Ein matten vlechter. ein lemenklicker ein bolten dreyger. ein pylsticker. ein rinkfylre effte ein neteler
Ein senpdregher. ein lichtwegher. ein strohacker. eyn voerman. ein korfmaker. ein klockeman. ein hoker efte ein gardener
Eyn steynhauwer. eyn murer. eyn harnsmaker ein schurer. ein spinre effte ein trumper
1100
Ein appoteker. effte eyn vysweker. eyn tepper. ein oltlepper. eyn racher efte ein ander stumper
De ok in den boden godes syn ampt mit truwen deyt
Sunder twifel is em dat ewighe leuent bereyt
![]() |
De werckmester
¶ Nu rope ik an alle de patronen in vnser kerken
Wente nu voele ik vnde kan dat ok rechte merken
1105
Dat mi nu de doet nicht lenger wyl sparen
Wo vele euentůres my is ok weddervaren
So is doch dit euentůr seer vorschrecklik
Wente ick byn ghewest eyn minsche gantz brecklik
Dar tho hebbe ik mannighen winckel gesocht
1110
Eer ik id alzus hir to hebbe gebrocht
Doch hebbe ick in sorghen vele myt der kerken to donde
Hyr vmme wolde ick dat my de doet welke iaer lenger schonde
Myt vlite wolde ik noch vele laten buwen
Vnde der kerken patronen beth denen myt allen truwen
1115
In myner iöghet was ick eyn kopman in průsen
In liflant. in lettowen vnde ock in růsen
Van der kopenschop konde ick nicht vele to hope bringen
Wente ick was eyn gud geselle mede in velen dingen
Ik ath vnde dranck alle tyd gerne dat beste
1120
Wor men gelt vorterde was ik nicht gerne de leste
Nicht wolde by my bliuen suluer effte golt
Hyr vmme moste ick do leren denen vmme tzolt
Seuen iaer lanck beyde papen vnde leyen
Dar na quam ick to schepe vor eynen schriueyen
1125
Do hadde ick my wol alzo eyn höuesch man
Hyr vmme wart my eyn schon schip vnder de voete ghedan
Dar segelde ik mede in de baye. ok ostwert manniger weghen
Do vorwerf ick vele geldes ia to deghen
Doch wolde id mi to lesten nicht lucken
1130
Dat schip seggelde ik in den strant to velen stucken
An minen dank wart ick alzus des schepes quyd
Alzus hebbe ick vuste in sorgen gesleten mine tid
Men nu moet ik einen wunderliken wech an gaen
Hyr vmme bidde ik here [god] see my [nu] barmhertichliken an
![]() |
De doet
1135
¶ Vor desse de hir navolgen sette ik dy du werckmester ersten an
Wente du geystlike goder most vorstaen
In etliken landen hetet men dy eyn vorstender der kerken
De sodan ampt hebben scholen vlitichlick merken
Dat to dem gripeswolde is gescheen ein exempel
1140
Van einem vntruwen werkmester de den hilgen tempel.
Vnde der kerken gelt so angeleyt vorpralde
Dat en dar na de duuel mit lyff vnde selen wech halde
So welk vorstender de kerken ock mit truwen menet
Dem wert wol gelonet wente he groten luden denet
1145
Ok synt der borsen dreger noch vele meer
Der ok ein is de seevarende schipheer
Mannich vntruwichliken vele in synen budel iaget
Se konen reken so id en alder best behaget
Al de mit gelde werden vorlacht synt hyr gemenet
1150
Efte den iennich grot ampt is vorlenet
Wente god de alderwegen is he enwilt nicht vorgetten
Mit dem suluen scheppel wil he wedder meten
Dat sy recht krum vele effte weynich by sunder
So we id ok sy ein radman ein schaffer effte ein vormunder
1155
Ein schulte ein schepen ein olderman efte ein richter
Ein hofmester ein kokenmester ein scriuer efte ein ander dichter
Ein voget ein lantknecht ein schencke efte ein molner
Ein vismester ein teigelmester ein bumester efte ein tolner
Ein segel grauer ein munter ein wantsnider effte ein lenewantstriker
1160
Vnde alzodan lene. weddeknecht tzise knecht. ein horker efte ein ander sliker
Ein mekeler ein wraker ein meter efte ein dach lonre
Ein ieger ein velle ghilder ein terminre. efte eyn ander tronre
God kent alle ere namen van wat state efte ampte se ok sint
De dar wol deit de kumpt draden dar hen dar he yd vynt
![]() |
De burman
1165
¶ Neen twar wo scolde ik so alrede steruen
Ik wil noch anders to werke gan mit den gerwen
Wan ick leuen mochte wente in de arne
Myn wyff heft ok noch wol vefteyn stucke garne
Dat hefft se suluen alleyne ghespunnen
1170
Ick hebbe ock twintich voeder hauwes ghewunnen
Alsus wyl ik my erneren vnde komen wol to vorn
Ock hebbe ick gheseyet wol xviii schepel korn
Dath mach ik al na der tyd laten meyen
Vnde denne vp dat nye echter wedder to seyen
1175
Nicht ein schite mochte my schaden mochte ik leuen
Ok wolde ik mynem iuncheren alle syne pacht wol gheuen
Wan he vp my is tornich vmme welke sake
Wo draden ik denne vort synen wyllen make
Kricht he nenen ossen he nimpt wol eyn swin efte ein par göse
1180
So schencket he my denne vt sinem geverweden krose
Alze ein fyn iuncher hefft he syk by my in alle synen worden
Nu kumpt de doet vnde wyl my alderdinges morden
Dat he doch vore in dat holt vor eyn quad iar
He deyt des nicht he wyl my nu hebben ya twar
1185
God mach my helpen wan id em behaghet
Men my duncket id moet allike wol nu syn ghewaget
![]() |
De doet.
¶ Sů tytke eyn burkerle van dem langen hagen
Van hyr to scheiden dat mostu nu hastighen waghen
Wultu dy ok weren dat is nicht vele werth.
1190
Al geuestu ock dar vmme dyn beste pert
Dat du steruen schalt des gyff dy man to vreden
Cristus de vor dy den doet hefft geleden
De wyl dy nu sunderliken lonen vor dyn arbeyt
So verne du yd heffst ghedaen in rechtferdicheit
1195
Wente dar sin etlike bur de pleghen to vloken vnde to sweren
Myt veler vnrechtferdicheit se syk erneren
Alze ebrekerye. vullendryncken deuerye vnde dobbelspyl
Sodane god in syn ryke nicht hebben wyl
Hefstu nicht ghenomen woker vp iennich pant
1200
Vnde hefstu eynem anderen nicht aff geplöget syn lant
Vnde hefstu den teyn gheboden godes horsam ghewesen
De dyn kerckhere dy plach vor to lesen
Vnde heffstu dy nicht bekummert myt töuerye
Vnde recht ghelöuet sunder iennigherhande wickerye
1205
Vnde heffstu nemande in worden in werken ghedan leyt
So is di de hemmel sunder twyfel io so wolbereyt
Effte du haddest ghewest eyn kloster man
Gha vort vnde töue nicht wy möten hastigen vordan
![]() |
De baghyne
¶ Och doet schone myner noch vmme ihesus willen
1210
Sus lange hebbe ick my erneret mit der spillen
Dar to hebbe ik geknůttet vnde ghewracht
Vnde mit klenen sorgen myn leuent hen gebracht
Do mine vrunde my nicht konden ryke beraden
Do makeden se van my eine baghinen draden
1215
God hefft my nu in dessem state so gesterket
Nu ik ok der werlde stat rechte hebbe gemerket
Dat ick my in god wol hebbe gegeuen to vrede
Wente min bichtuader my ok kortes sede
Dat de here in dem ewangelio hefft ghesecht
1220
Dat alle de de syne hant an de ploch lecht
Suet he to rugge na der wertliken ere
He is godes rikes nicht werdich sprickt vnse leue here
By dem ploge is ein geystlik leuent bekant
Dar an hebbe ik gheslagen myne hant
1225
Hadde ik nu minen trost an de werlde gheleyt
Id were doch altomalen vorloren arbeit
Dat merke ik wol nu myn leuent gheit na dem ende
Hyr vmme leue ihesus ik beuele my dy in dine hende
Ik bidde dy vmme dyn lident vnde wemoet marien
1230
Dattu my van allem ellende vnde kummer willest vryen
Vnde wes du io nu myn ewige trost
De du my mit pinen swarliken heffst vorlost
![]() |
De doet
¶ Vorveer dy nicht suster kornute efte bagineken
Dat is my like vele wer du hetest wobbeke effte cristineken
1235
Dattu bist eyn bagine vnde hefst sodan namen
Des en scaltu dy nenerleye wys scamen
Ein afghesneden otmodich kleed scaltu dragen
Dattu nicht der werlde. men gode schalt behaghen
Men hir bistu enteghen ghewest in velen dyngen
1240
Wente nye tydinge kanstu draden hyr vor bringen
Wente krichstu wat to wetten gysteren effte huede
Wo drade kumpt dat vort manckt de luede
Nicht en scholdestu [id] achten dat der werlde angeyt
Dar vmme drechstu eyn aff ghesneden kleyt
1245
Men godes denst myt vlite achten
Vnde dy vlitich vor alle wertlike idelicheyt wachten
Dyt horet to den baghinen vnde ok dede heten lullebrodere
Se scholen wesen der krancken wechter vnde hoedere
Dar to se dreghen. reynighen vnde bören
1250
Meyst dorch god so wert er denst nicht vorloren
Leren scholen se dat men den krancken vor schal lesen
Dat en alder meist nutte vnde gud mach wesen
Ere sele to bringen to der ewighen salicheyt
Heffstu sus ghedaen so is dy de hemmel sunder twifel bereyt
1255
Vnde vor dyn sympel affghescheden leuen
Wyl dy god eyne sunderlike kronen gheuen
![]() |
De houe ruter
¶ Wol vmme wol her wat wyl hyr werden
Ick kan nicht riden noch gan vp der erden
Vp myn pert vnde harnsch plach ik my to vorlaten
1260
My duncket dat wyl my nicht lenger baten
Myn here de hertoch was mi werlich holt
He gaff my alle tid dubbelden tzolt
Dar to alle de guden mans in dessen landen
De my vor einen guden gesellen kanden
1265
De mochten mi altomalen gantz wol liden
Wente ik gantz willighen myt en plach to riden
Konde ik nu klare bichten vnde beruwen myn sundige leuent
Vnde mochte ik nu vnrecht gud wedder gheuen
So mochte ik werden miner sunde quyd
1270
Ach vnde wee de doet let my nene tyd
He kumpt iaghen efte he hebbe den schrul
He maket my rasende. synneloes vnde alderdinges dul
Nicht lange wyl he myt my ouerseen
He wil my eyn vel rucken. ok duncket my he wil my de hud afftheen
1275
Wolde he my noch lange laten leuen
Ik wolde em al min harnsch dar to minen guden pagen geuen
He achtet id nicht he wil beholden de oueren hant
Here god help my wente dem dode mo[e]t ick setten eyn swar pant
![]() |
De doet
¶ Hofgheselle du byst eyn ruter ghenant
1280
Ick scholde dy wol iuncher heten lange her ein pant
Ik wyl myt dy vechten in dessen dagen
Ghewinnestu so werstu nu tho ritter gheslagen
Men dyne rouerye wyl dy hynderen vnde bringen in vaer
De du hefst bedreuen hemelick vnde openbar
1285
Dar to dine valscheit vnde vndöghet grot
Vlöken sweren. quatzen vnde ouermoet
Sodane stucke mit velen schedichliken dingen
Willen dy nicht to gode bringen
Wo vaken hefstu den vnschuldigen helpen vorherd
1290
Men gode to denen hefstu nicht wol ghelerd
By deme varende kopman vnde ok dem armen bur
Den ere neringe wert gantz sur
Dorch rechticheit behort dy by en lyf vnde sunt to laten
Hefstu dat ghedaen dat schal dy nu meer baten
1295
God belonet alle gud wo id ok is ghescheen
De vmme synen willen gud deyt grot efte kleen
Heffstu wat gudes ghedaen god wyl id nicht vorgetten
Is id anders he wert dy ok wol de bote setten
Alle quad let he pinighen alle gud belonen
1300
Tred hastighen vort dine groten wort helpen dy nicht eine bonen
![]() |
De iunckfrowe
¶ Ich wo sere ick my vorverde
Ik was vilna gevallen vp de erde
Ouernacht do lach ick vnde slomerde
Wo rechte selsen dat my do dromede
1305
Mi duchte wo ik sege den bitteren doet
Dar van is my gheworden eine krankheyt groet
Ik sach den doet riden vp einem lauwen
Mit eynem swerde begunde he my to drauwen
Nicht en löue ik dat ik alrede scole steruen
1310
Grote ere mochte ik van der werlde vorweruen
Byn ik doch eine fyne iunge derne
Myne elderen behelden my ok gantz gerne
Vp dat se my eynem fynen manne gheuen
Dar ik in dem echten state mede mochte leuen
1315
Na der werlde lop kinder mochte ghewinnen
Men o wy leyder de doet wil my des nicht laten beginnen
He sparet nicht min slechte. gelt efte mine iöget
Myt allem ernste he syk nu by my vöghet
Och wolde he my doch laten leuen
1320
Dar wolde ik alle myne suuerliken klenode vmme gheuen
De my hebben gheeruet de elderen myn
Men dyt en mach so nu nicht ghesyn
Maria myt allen hylgen de syn myn trost
Dat ik van allem quaden werde vorlost
1325
Myn hylghe engel vnde myn apostel sunte thomas
Helpet mi io nu to komen in des hemmels pallas
![]() |
De doet.
¶ Junckfrowe gyseltrud effte wo din name is gheheten
Dantze vort vnde laet dy des nicht vordreten
Du plechst doch gerne to dantzen vnde tho springen
1330
Vele nye leede kanstu leren syngen
Dyne iöghet heffstu gebruket in lichtferdicheit
Vnde alletyd ghesocht wertlike idelicheit
Hastigen make dy vort vnde wes rede
Dar syn[t] vele achter de moten ock alle mede
1335
Wo se ok hethen. sefke lyseke. wobbeke kynke. efte margrete
Drutke ryckel abelke almod vnde agnete
Wolborch hylle heylke vnde kristinke
Barthe alheit iutke vnde katherinke
Petronille clare myke vnde lucie
1340
Anna windelke hempe vnde sofie
Ghese kunneke syke vnde odylly
Metke barbran heseke vnde cecilli
Lucke priske yde vnde armghard
Elsebe appolonye scholastke vnde lutghart
1345
Leneke hebele winneke vnde wybbeke
Vrsele brigitte sylke vnde tybbeke
Odeke wylmoed nelleke vnde hilleborch
Hedewich fredeke engel vnde remborch
Belke beke helke ymmeke vnde olghard
1350
Hertken könke agate tredet alle vort in desse vart
Helena swenneke dorthie vnde gerdrud
Komet altomalen dantzet mit desser iunckfrowen ghiseltrud
Hebbe gy gheleret gude werke to vullenbringen
So moge gy nu vroliken te deum laudamus syngen
1355
Maria wart in erer iöget gheoffert in den tempel
Allen iunckfrowen to eynem hylgen exempel
Vp dat se er scholen volghen in aller döghet
Vnde in godes denste henne bringen ere bloyeden iöget
![]() |
De amptknecht
¶ Help sunte marten du grote hilge man
1360
Ik kan wer sitten effte gaen
In dem kroghe sath ik in dem lage
De nacht al vt wente to dem lichten dage
Myne kumpane begunden mit mi to dullen
Wy druncken dat beer by haluen vnde by vullen
1365
Ik dranck wente dat ik nicht meer en mochte
Ik stunt vp wo draden ik de doren sochte
Ick völe de darna mit der hant
Do vel ik myt dem koppe yeghen de want
Wo ik wedder vp de vöte quam to stan
1370
Dar en weet ik nicht ein wort van
Do ik vp der straten my begunde vmme to seen
Ik trat mysse vnde vel in den rennensteen
Myne kumpane droghen my do to hus in der tid
Ok wart ik do mines remen vnde bůdels quyd
1375
Dar hadde ik noch inne vyff schillinge in redem ghelde
Ik löue nicht dat ik dat alle vorspelde
Hadde mannich euentůr myt my ghedyet
So wolde ik draden hebben ghevryet
Vp min ampt dat ik wol hebbe gheleret
1380
Myn vordenede loen hebbe ik slymliken vorteret
Hadde ik wat geheghet nu to gheuen den armen
God wolde syk myner denne wol erbarmen
Doch syne barmherticheit is grot alze mi vaken is gesecht
Hyr vmme leue here god dencke an my wente ick byn yo eyn arm knecht
![]() |
De doet
1385
¶ Amptgeselle id is all eyns wat amptes dath du bist
Van my en heffstu nu nene lenger vrist
Dyn dach is ghekomen vnde ock de stunde
Hefstu mit truwen ghearbeidet des kumpstu nu to vunde
Wente we dar nicht vthgyfft dat vordenede lon
1390
De sunde ropt to gode in synen tron
De dar ok vpböret dat loen dat he nicht vordenet
Dem wert wedder vmme de sulue wrake vorlenet
Van gode de alle dinck rechte richtet
Ein amptknecht schal doen dar to he syk hefft vorplichtet
1395
Myt truwen arbeyden de stucke de to synem ampte horen
Alzus mach he sunder sunde syn vulle loen vpbören
Des hylghen dages schal he gode denen mit truwen
Vnde laten syk syne sunde ruwen
Dar vmme is de hylghe dach van gode in ghesath
1400
Wente den werkel dach heffstu nene tyd ghehat
Men hyr enteghen heffstu nye vunde ghesocht
Vnde den hilghen dach in velen sunden hen ghebrocht
Der du des werkel daghes nicht kondest bekomen
Alzus heffstu des duuels denst vor dy ghenomen
1405
Myt spelen. drincken vnde anderen vnkuschen dingen
Botzelen dobbelen karden vnde vnhöueschen syngen
Haddestu gude werke gedaen na dinem vormögen mit vlyt
Recht nu queme dy dat to hulpe vnde ok to ewiger tyd
![]() |
Amme vnde kynt
¶ Ach god wat schal ik seggen to dessen stucken
1410
Alze ik id dencke dat wil my so nicht lucken
Dyt kynt dat dar is iunck vnde kleen
Dat en wil de doet nicht lenger ouer seen
He nimpt id wech myt der hast
Mi duncket he sparet wer wert effte gast
1415
Ock sparet he nich[t] vrunde suster effte broder
Ok nicht my de ick bin des kindes amme effte moder
He halet se wech alle ghader
Dat hußgesynde ok den sonen myt dem vader
Wat mach dat menen dat he sus iaget
1420
He achtet nicht dat dyt suuerlike kint wert beklaghet
Och mochte id leuen wente to synen mundigen iaren
Vnde wolde de doet id denne vortan sparen
Vnde ik mede mochte afleuen de tyd
Dar vmme wolde ik doen alle mynen vlyd
1425
So mochte ik denne trost hebben van dessem kinde
Dat ik hyr nu in desse doeke winde
Men leyder desser bede werde ik nicht ghehort
Ik moet vp der stunt suluen mede vort
Hyr en wyl anders neen dantzen aff werden
1430
Men alzus werde wy nu ghevöghet to der erden
De doet de nimpt beyde dat kyn[t] vnde my
O here god desse sake [de] beuele ik dy
![]() |
De doet.
¶ Se hyr du rechtferdighe god wat wil hyr af werden
Och seker dar synt gantz vele duller lůde vp der erden
1435
De men doch vor wise minschen holt int gemene
Men de wißheit de in en is de is gantz klene
Der bistu ein des kindes moder efte amme
Dat kint dat hyr licht vnschuldich ghelik einem lamme
Dat kricht den hemmel sterft id in syner vnschult
1440
Wente cristus in pinen vnde mit groter dult
Heft geopent den hemmel den de dar synt gedofft
Den hefft he en mit synem blode vnde bitteren dode gekoft
Vnde du begerest dat id möge leuen noch vele iar
Och wat mannigherleye groter vaer
1445
Moste dyt kynt staen in grotem euentůre
Nu is id gevryet van dem helschen vůre
Dar to des vegenvůres vnde van velem quaden
Hir vmme lat gode den heren bouen dinen wyllen raden
Wente alle minschen de dar hebben den cristennamen
1450
De synt vorbunden to dren stucken alto samen
So vern se dencken salich to wesen mit gode
Int erste möten se holden de hilghen teyn godes gebode
Int ander de seuen dotliken sunde to vormiden
Int dridde in dem rechten kristenlouen bliuen to allen tiden
1455
Den louen mit guden werken tziren vnde dar inne olden
Merke wo vele is der de dyt rechte holden
Salich is de de sus in vnschult wert van hyr genomen
Vnde mach alzus sunder sunde vor den heren komen
Salich is de de des dodes stunde vnde godes ryke mit vlyte wachtet
1460
Vnde de desser werlde idelen valscheit nicht en achtet
Men noch is he saliger vnde dat is wys
De dorch den doet desser valschen werlde wol berouet is
De doet lxi
DEn minschen wundert nu wo dat mach to komen
Dat nu dorch roef so vele gudes wert genomen
1465
Beide to water vnde ok vp dem lande
Ok wundert en dat nu de plage godes mannigerhande
Pestilencie vnfrede. důre tid. vnwedere grot
Vele kranckheit. nye sůke vnde mannige noet
De minschen mere plaget wan in olden iaren
1470
Do plach int gemene yd so nicht to varen
Willen de minschen an seen isliken staet bisunderen
So en derf en so seer dit nicht wunderen
Der werlde stat is leider nu so geworden
Dat de meyste hoep holt einen sundigen orden
1475
Alle dat quad dat nu in der werlde schuet
Alze men horet vnde ok openbar suet
Dat kumpt her van den sunden de de minschen doen
Wente vor alle gud wil god gheuen sunderlik loen
So wil he ock alle sunde sunderliken plagen
1480
Dat dede he noch vele strenger in gennen olden dagen
De leue godes is bi den geistliken worden kolt
De rechtferdicheit is bi den vorsten gheworden old
De gude raet is vorghaen van den olden
De loue vnde godes ghebod wert van dem volke ouel geholden
1485
To der iunckfroweschop plegen de iunckfrowen grote leue to dreghen
De echte staet wert manckt velen feyl geholden manniger wegen
De doet lxii
So wan in eer tiden de schipman vnde kopman tho schepe gingen
So plegen se syk tho bekummeren mit gotliken dingen
Se plegen ere sunde to beruwen vnde ok to bichten
1490
Vnde leten syk ok eyn deel mit gode berichten
Likerwys effte se scholden gaen in den doet
Vp dat god se bewarede vor alle noet
So wan de kopman schipman nu syn vp dem lande
Se driuen grote sunde vnde vele schande
1495
In drunckenheit oueruloet in vloken vnde mit kiue
Ghan se to schepe so volgen en ein deel de losen wiue
Varen se denne wol dat kumpt van godes barmherticheit
Homod giricheit vnde vnkuscheit
Vmme desser dryer sunde willen de meisten minschen vordomet werden
1500
Wente desse dre holt men draden vor nene sunde vp desser erden.
Wat rechtferdiger bur weren in eer tiden wor synt se nu
Wo weinich is der de ere salicheit vlitich soeken wer ik efte du
So we is de de ane straffent wandert in dem wege der warheit
Dat is dede godes willen myt allem vlite deyt
1505
Vnde gift synem euen minschen wat em behort vnde syk suluen mede
Desse mach syk vormoden to krigen godes vrede
De doet lxiii
DE hilghen godes synt minschen gewest alze wi
Grote bekoringe hadden se ok dar van en weren se nicht vry
Men se hebben ouer gewunnen vnde wedder gestaen
1510
De worde des hilgen ewangeliums segen se vlitich an
Dar alzus gescreuen steyt dat rike der hemmel lidet gewalt
De weldeners entfangen dat. wente se mannichfalt
Vnde vele gewelde erem licham an doen
Hyr vmme entfangen se dat ewige loen
1515
Dreghe wy den cristennamen vnde do wy vnrechtferdicheit
So wil id vns gaen alze dar ghescreuen steyt
Dat de here wyl seggen wan wy vor em komen des sit bericht
Ik segge id iw vorware ik en kenne iuwer nicht
Wolde god mit den sunderen nicht barmhertichliken ouer seen
1520
Wo scholden se denne yummer godes torne entfleen
Sendet god vp vns mannigerleye plage
Dat is he vns plichtich alle dage
Dat vele gude dat wy ok entfangen dat kumpt van syner barmherticheit
Vnde nicht her van vnser rechtferdicheit
Do wi wat gudes dat deit dorch vns god de here
1525
Do wy quaet dat kumpt her van vnser eghen quaden lere
In kledinge. in worden. in werken vinden de minschen nye vunde
Vnde alzus vormeren se ere boßheit vnde sunde
De doet lxiiii
Dre viande hebbe wy de vns voruolghen aldermeyst
1530
Alze vnse egen vlesch. de werlt vnde de böse geyst
De wertliken minschen konen syk suluen nu wol bekören
Se doruen des duuels inblasent nu nicht sere horen
Alzus in dem boke der oltvaders steyt gescreuen
Wo dat ein hillich broder vele duuel sach kleuen
1535
Vmme eine klues dar ein hillich broder inne was
Desse sulue wanderde ok dorch eine stad ok vor des konninges pallas
Dar sach he men eynen duuel vp dem torne bouen
Den beswor he bi sinem cristen louen
Dat he em seggen scholde dat em duchte wunder
1540
Dat he allene were ouer der stad dar doch mannich sunder
Inne were. vnde dat bi des hilgen broders tzellen
So vele duuele weren dat he er nicht konde tellen
De duuel sprack desse in der stad de sint doch vorloren
Wi behouen hir nener duuel mer wente se konen syk suluen wol bekoren
1545
Ik wachte se man dat se in den sunden bliuen
Dat wert my nicht suer neen grot arbeit darff ik dar vmme driuen
Vnde de duuele de du by dem innigen broder hefst geseen
De konen altosamende ene nicht to einer dotsunde teen
¶ Nu hebbe gy ghehort wo dat is to ghekomen
1550
Dat nu in der werlt so vele plage wert vornomen
Alze dat de minschen syn quad vnde sundich
Vnde in veler boßheyt sint se sere kundich
De doet lxv
ALzus is hir to voren vele gesecht van etliken staten
Van den hogen vnde syden ok van geystliken vnde wertliken prelaten
1555
Nemande vth genomen he sy vnrechtferdich effte de dar hefft recht
He sy arm ryke old iunck here efte knecht
So we dar is vnschuldich vnde dem id nicht an engeyt
De wert hir nicht gestraffet de late id stan alze id steit
So we dar is an dessen effte an anderen dingen ok schuldich
1560
De en kurre hyr nicht wedder men he wese otmodichliken duldich
Vnde betere sik dat is de wille godes des heren
Ok scal de minsche syk bereden vnde by tiden steruen leren
Wente de tyd is anstande in korter vrist
Dat dar is tokomende de here ihesus crist
1565
Vnde wert dat gerichte holden mit den guden vnde ok mit den quaden
Och des is grot behoff dat men syck hyr vp mach wol beraden
Wente men lest van sunte ieronimus dem groten hilgen
He dede den willen godes mit vlite vnde ok gantz willighen
By synen dagen was nemant de so strenge vnde hillichliken leuede
1570
Jodoch eme alle tid gruwede tzetterde vnde he beuede
So wan he ouer dachte dat gerichte den iungesten dach
He scrift suluen. ick ethe ik drincke efte wat ik doen mach
In lesende. scriuende. slapen. waken efte wat id sy
Alle tyd hore ik des gerichtes bassunen des duncket my
1575
Dede alzus lud staet vp gy doden vnde sumet nicht
Komet alle to der rekenschop vor dat rechte gericht
Ach god heft desse grote hylge dyt sus vlitich bedacht
De doch myt diner hilgen hulpe hefft ghebracht
De helen biblien der hilghen scrifft ein fundament
1580
Vth hebreesch vnde grekscher sprake in dat latin ghewent
Dem cristliken volke to eynem ewigen profyt
Wat menen doch de minschen de nu noch in dem leuende syt
Wente desse hilge ieronimus was doch so sere myt dögeden dorch ghewyret
Lykerwys alzo dat firmament is myt den sternen dorch getziret
1585
He begerde to steruen vnde vrowede sik to des dodes stunden
Des geliken synt de eddelen hilgen alle gudwillich to steruende gevunden
Nu beklagen syk de minschen to steruen dat is quad
Hyr en is doch io neen bliuende staed
Wente iob secht eyn minsche de van einer vrowen wert gheboren
1590
Is ghelick eyner schonen blomen vth vorkoren
Alzus he wasset groyet vnde bloyet
Alto hant dar na wert he wedder gemoyet
In dem dat he wedder aff nympt vnde vor sorret
Vnde gelyk der vmme gheslagen blomen vordorret
1595
Korte tyd scal he leuen in sorgen vnde vndult
Vnde schal mit mannigerleie droffenissen werden vorvult
Vnde wert denne vortreden alze he to der erden wert gheleyt
Alzus is dyt leuent vorvullet mit veler krankheit
Io de minsche meer wasset io em meer afsleit
1600
Wente alle dage de doet em eine dach reise neger gheyt
Naket vnde arm is de minsche in desse werlt gekomen
In iammer vnde mit droffenissen wert he wedder van hyr genomen
lxvi
HYr vmme nicht en spare ick wer adel effte ioghet
Neyn ghelt staet wyßheyt effte döget
1605
Weset altho malen by tiden bereyt
Vnde komet alle her in minen kreyt
Ik wyl iw vp de erden nedder strecken
Vnde ernstliken eynen voet lenger recken
Hyr en mach nemant wedder spreken
1610
Einem isliken wyl ik syn herte to breken
He sy old iunck. arm effte ryke
Ik neme se mede alle ghelyke
De syk duncket gud effte van eynem eddelen state
Dat kumpt en altes nicht to bate
1615
Nemant is edel noch gud men god alleyne
Hyr vmme merket recht dessen spröke algemeyne
De de werlt eddel holt vnde hochgheboren
Merke wat hebben se vor den anderen minschen to voren
Na eyner wyse werden se ghetelet. gheboren alze de anderen
1620
So lange alze god wyl mogen se vp dessem ertryke wanderen
Se konen nicht flegen ok nene mirakel vullenbringen
Ok anderen minschen gelyk in sodanen nottrofftigen dingen
Alze eten drincken slapen rowen konen se nicht entberen
Hyr vmme scheme dy slyck vnde dreckhoep dattu bouen dinen heren
1625
Dy vorheuest de doch was so rechte othmodich
Vnde aller hillicheit vul vnde ouervlodich
Betrachte de dreckstanden de du vor dy drechst
Vnde dyne vulen conciencien dar du dy vaken mede slapen lechst
Bedencke wor du bist her gekomen vnde wattu nu bist
1630
Vnde wattu werden schalt in korter vryst
De doet lxvii
VEle döghede maken den minschen eddel vnde nicht de bort
De döghede komen van gode vnde ghaen wedder to em vord
Alzus is he eddel de dar is vul veler döghet
Vnde de vmme syner rechtferdicheit van gode wert vorhöghet
1635
So mogen de hylghen godes wol eddel syn
De hyr vmme der rechtferdicheit hebben gheleden smerte vnde pyn
Vmme god vnde dorch der rechticheit worden se hyr sere ghemoyet
Alzus hebben se in velen dögheden werdichliken ghebloyet
De syk hyr synes states effte adel beromet
1640
wo mannich syne sele dar mede vordomet
Wente de syk hyr suluen alzus vorhöget
De wert nedder to der hellen geböget
Myt den duuelen dede dorch den homoet vellen
Van dem hemmel wente nedder to der hellen
![]() |
lxviii
1645
WYlle wy godes hoffgesynde werden
So möte wy manliken vechten vp desser erden
Wente des minschen leuent is eine ridderschop
So hefft gescreuen de hilge duldige iob
De wech de to dem ewigen leuende geyt
1650
Is gantz smal vnde enge alze in dem hilgen ewangelio gescreuen steyt
De wech to der hellen is breet grot dar vor gruwet my sere
Vele minschen wanderen den sprickt vnse leue here
Vele syn[t] geesschet weynich vtvorkoren vorwar
Dyt synt harde worde de dar stan gescreuen openbar
1655
Hyr vmme latet iw desse figuren vor ogen staen
Wente in korten tiden möte gy dar an
De stunde vnde de dach is gode allene bekant
Wente alle dinck hefft he in syner hant
Leuet so alze gy gerne willen steruen
1660
So gyfft iw god dat hemmelrike to eynem eruen
Wente de doet sendet iw nenen breeff
He kumpt sliken recht so eyn deeff
De syner selen salicheyt myt truwen menet
Vnde gode mit allem vlite denet
1665
Vnde de bode godes hefft vth vorseen
Dat he der nicht wyl breken nergen neen
Vnde deyt bicht. ruwe vnde bothe vor sine sunde
Desse de schal sik vrowen to des dodes stunde
Wente denne kricht he synes arbeides einen ende
1670
Wan he schedet vt dessem iamerliken ellende
Dorch den naturliken doet entfanghe wy dat ewighe lon
Alze dorch eyne dör gha wy dorch den doet in godes troen
Scholde cristus komen in syn ryke
Erst starff he vor vns al ghelyke
1675
De knecht ys nicht bouen synen heren
Alzus en kone wy vns des dodes nicht weren
He kumpt id sy vns leff effte leyt
Hyr vmme waket vnde weset alle tyd bereyt
Sede cristus vnse leue here
1680
Eme sy loff danck vnde ewige ere
De dyt hefft gedicht vnde laten setten
God möte syner nummer meer vorgetten
Vnde vorgheue em syne sunde kleyn vnde grot
Vnde helpe vns allen vth aller noet
1685
So wan de doet de sele schedet van dem lyue
Dat se denne io ewich mit gode bliue A M E N
Anno domini Mccccxcvi Lübeck