Reynke de Vos, bog 4

Dette er teksten fra fjerde bog om Reynke de Vos, udgivet i Lübeck 1498. Teksten er baseret på den kritiske udgave af Friedrich Prien, der har tilføjet tegnsætning — især citationstegn.


Hvordan ræven Reynke blev anklaget af ulven og mange andre dyr for kongen. Det andet kapitel.

Bog 4, Indledning

Hir beghynnet dat verde boek van Reynken deme vosse.

Eyne vorrede ouer dat verde boek.

¶ In desseme verden boeke leret de lerer vnde de dichter desses bokes vele schoner lere; vnde ghelyk alze hir vor in dem boeke vele is ghesecht van deme weghe der rechtferdicheyt vnde dat eyn ankleger eyner sake myt nochaftygen tüghen best kan vortghan in der klaghe, vnde so kumpt yd vaken, dat eyn, dede wert besecht, dat eme nicht wert na gheghan myt tügen edder dat men nicht vp en tügen kan. Vnde so plach men oldynges de warheyt vnde de rechtferdicheit to beschermen myt eyneme kampe. Vnde so alze in den höuen der heren de ghyrigen vp de eyne syden vnde de lozen vp der anderen syden tegen malkander syn vnde theen syck, vmme de oueren hant tho hebben, so wyl de poete nu bewysen in desseme veerden boke de wyse vnde dat recht van kempende, vnde wo de wyßheyt de ghyricheyt vorwynt, dat hir wert vtgelacht myt fabelen vnde myt velen schonen leren. So alze alle tyd in den höuen der heren groet nyd vnde hath is twysschen den ghyrigen vnde den lozen; alsus wert hir vorgebracht de ghyryge wulff vnde de loze voß; vnde so alzemen nicht lychtlyken ouerspyl efte ebrekerye betügen kan, vnde de loze vaken deme ghyrygen vntruwe deyt in deme dele des ebrokes, sus so beghynt hir de dychter dyt verde boek van deme ghyrygen, de ouer den lozen klaget vnde beschuldyget ene myt ebroke. Hir wert ock bewyset, dat desse sunde, alze ebrekerye, is in groten sorgen vnde varlicheyden vnde mod dar tho vele yammers, vorvolgynge lyden, alze hir de wulfynne leet, ok Reynke mede hir to rechte stan mod. Dat dyt war is, betüget de hilge schrift van Dauite, de gode leff was, vnde vel in sunde der ebrekerye, dar he doch alle syne dage ruwe vnde bothe vor dede, vnde denne noch vmme der suluen sunde wyllen grote vorvolginge moste liden. Ok secht de lerer sunte Augustinus veer latinsche versche, de hir na volgen:

    Quatuor his casibus sine dubio cadet adulter:
    Aut erit pauper, aut morte mala morietur,
    Aut cadet infamia, qua debet carcere vinci,
    Aut aliquod membrum letali vulnere perdet.

Bog 4, Kapitel 1
Bog 4, Kapitel 1

Bog 4, Kapitel 1



¶ Wo Ysegrym de wulff echt klaget ouer Reynken den voß. Dat erste capittel.

5625 YSegrym de wulff klagede echt.
He sprak: „here konninck, vorstat my recht,
Reynke is eyn lozen droch,
So was he to yar, so is he noch.
He steyt vnde vorsprickt myn gantze gheslecht,
5630 Ja, alle schande he van my secht.
He heft my vele schande ghedan
Vnde myneme wyue to voren an.
He brachte se eyns by eynen dyck
Vnde heeth se waden in den slyck.
5635 He sprack, wolde se vele vyssche vangen,
Se scholde den start int water hangen;
Dar scholden so vele vyssche ane betten,
Se scholder sulff verde nicht konen eten.
Dar ghynck se waden vnde se swam
5640 So lange, dat se to deme ende quam.
Dar was yd wol deep, men doch nicht myn!
Dar heeth he den stert er hengen in
(De wynter was kolt vnde yd vroß seer)
So lange, dat se nicht konde holden meer,
5645 Wente de start er so hart bevroß.
Se toch vast, men se enwart nicht loß;
Ja, do er de start wart so swar,
Se menede, yd vyssche weren west vorwar.
Do Reynke dyt sach, desse quade deff,
5650 Dat dor ik nicht seggen, wes he do dreff;
Wente he ginck to vnde vorweldigede myn wyff.
My efte em schal dyt kosten dat lyff.
Desses vorsaket he nicht, wo yd ok ghaet,
Wente ik vant en vp der schynbaren daet,
5655 Do ik den suluen wech van vnschycht
An deme amberghe gynck in de ghericht.
Se reep lude, de arme dern,
Se stunt so vast, se konde syk nicht wern.
Do ik dat sach vnde ok horde,
5660 Wunder ysset, dat myn herte nicht toschorde.
Ik sprack: „Reynke, wat deystu dar?"
Ja, do he myner wart ghewar,
Do ghynck he lopen syne strate.
Do ghinck ik to myt drouygem ghelate
5665 Vnde moste in deme slyke depe waden
Vnde in deme kolden water baden,
Eer ik dat yß konde tobreken
Vnde er den stert dar vth halp trecken.
Doch was yd noch yo nicht to lucken;
5670 Do se den stert vth wolde rucken,
Bleff in deme yse dat verde deel.
Se reep van wedagen (ya, dat was veel!)
So lude, dat de bure vthquemen
Vnde vns dar in deme dyke vornemen.
5675 Ja, dar ghynck yd do an eyn ropen,
Se quemen so wrefelyck vp vns lopen
Myt peken, myt exen vnde myt stocken,
Ok quemen de wyue myt den wocken.
Dar reep men: „vange, werp, steck, sla to!"
5680 Ik en krech ne meer anxst dan do.
Dat sulue secht ok Ghyremod, myn wyff.
Nauwe brochte wy wech dat lyff.
Wy lepen, dat vns dat swed vthbrack.
Dar was eyn lodder, de na vns stack
5685 Myt eyneme peke, grod vnde lanck;
Desse dede vns den meysten dwanck,
Wente he was starck vnde lycht to voet.
Id was auent vnde de nacht anstoet,
Anders were wy seker doet ghebleuen.
5690 Dar lepen de wyue alse olde teuen;
Se repen, wy hadden ere schape betten.
Och, de hadden vns so gerne smetten!
Se repen vns na alle schande.
Do lepe wy wedder van deme lande
5695 Na deme water; dar stunt vele bezen,
Dar mosten de bure vns do vorlesen
Vnde dorsten by nachte nicht navolgen.
Do kereden se wedder seer vorbolgen.
Id was so nauwe, dat wy entghyngen.
5700 Seet, here, dyt is van leetlyken dyngen,
Dyt is vorweldynge, mord myt vorrade.
Vnde horet yw to straffen ane alle gnade."

Bog 4, Kapitel 2
Bog 4, Kapitel 2

Bog 4, Kapitel 2



¶ Wo Reynke syk vorantwordet echt yegen Ysegrym, den wulff, vnde wo he echt de wulfynnen to plasse brachte in den soet, eyne mercklike fabele. Dat ander capittel.

DE konninck sprack to desser klacht,
De Ysegrym Reynken hir tolacht:
5705 „Dar wyl wy ouer holden recht;
Doch wyl ik horen, wat Reynke secht."

¶ Reynke sprack: „wan dyt war were,
Dat were to na myner ere.
God vorbedet, dat men yd so vunde!
5710 Id is war, ik wysede er to eyner stunde,
Wo se vyssche scholde vaen
Vnde eynen guden wech ouergaen
To deme watere in by den dyck.
Men se leep dar na so ghyrichlyk,
5715 Vp dat se dar draden mochte komen,
Do se de vyssche horde nomen.
Se en helt nicht den wech noch de wyse;
Ok dat se bevroß in deme yse,
Was des schult, dat se to lange sath.
5720 Der vyssche hadde se sachte ennoch gehat,
Hadde se by tyden vpghetogen;
Men se wolde syk so nicht laten nogen.
Alto vele begheren was newerlde gud,
Ja, de sulue vaken myssen mod.
5725 Wes syn vnde ghemöthe dar hen steyt
Vnde kricht den gheyst der ghyricheyt,
De is myt velen sorgen beladen,
Wente nemant kan den ghyrygen saden.
So ghynck yd ok vrowen Ghyremod,
5730 Do se alzus bevroren stod.
Dyt is nu myn danck to desser stunde,
Dat ik er do halp al dat ik konde,
Dar se alsus stunt bevroren
Vnde ik se dar vth wolde boren;
5735 Men yd was vorgheues, se was to swar.
Do quam Ysegrym van vnschicht dar
An deme öuer, dar he stunt bouen;
He vlökede meer, dan yemant mach löuen.
Id is yo war, dat ik vorschrack,
5740 Do he alsus desse seghenynge sprack,
Ja, nicht eyns, men twye efte drye.
He vlokede my dar to de poppelsye,
He begunde van torne ock lude to ropen.
Do dachte ik: „vorwar, nu mod ik lopen.
5745 Beter ghelopen, wan vorvulen."
My dochte dar do nicht lenger to schulen.
He berde, wo he my wolde toryten.
Id is war, wor syk twey hunde byten
Vmme eynen knoken, eyn mod vorlesen.
5750 Dar vmme duchte my dat beste wesen,
Dat ik wolde wyken syneme torn,
Wente syn ghemöthe was vorworn,
He was seer gram, so is he noch;
Secht he anders, he lucht alse eyn droch.
5755 Vraget des suluen syneme wyue!
Wat hebbe ik to donde myt deme ketyue?
Seet, here, alze he do des wart wyß,
Dat se bevroren stunt in deme yß,
He schalt, he vlokede ouer luth
5760 Vnde ghynck do to vnde halp er vth.
Dat sulue, dat he ok hir klaget,
Dat en de buren hebben gheyaget,
Ja, dat dede en beyden seer gud
Vnde makede en beyden warm dat blod,
5765 Wente se weren in deme yse vorvroren.
Wat schalmen hir lenger na horen?
Id is to malen eyne groue vntucht,
De alzus syn egen wyff belucht.
Se is yo hir, men mach se vragen;
5770 Were yd sö, ya, se wolde wol klagen.
Ik bydde vmme vryst eyne weken,
Dat ik myt vrunden moge spreken,
Dat ik my berade vmme dyt sulue,
Wat ik antworden moge deme wulue."

5775 ¶ Do sprack Ghyremod, des wulues wyff:
„Seet, Reynke voß, al yuwe bedryff
Is schalkheyt vnde böuerye,
Leghen, dregen vnde tüscherye.
Ja, de yuwen worden gruntlyk löuet,
5780 De wert ghewysse int leste schöuet.
Juwe worde syn loß vnde vorworn;
Dat vant ik alzo by deme born,
Dar de twey ammere hengeden an.
Gy weren in eynen sytten ghan,
5785 Dar were gy mede nedder ghedreuen,
Nicht konde gy suluen yw dar vth heuen.
Gy kermeden seer; dyt was by nacht.
Ik sprack: „we heft yw hir in ghebracht?"
Do ik yw horde in deme putte.
5790 Do spreke gy wedder, yd were my nutte,
Ik scholde in den anderen ammer stygen,
Ja, ik scholde denne vyssche de vulle krygen.
In vntyd quam ik den suluen wech dar,
Ik meende, gy hadden ghesproken war.
5795 Gy sworen eynen eyd by yuwer sele,
Gy hadden der vyssche getten so vele,
Dat yw dar van we dede dat lyff.
Des löuede ik yw, ik dulle wyff.
Ik stech in den ammer; do gynck he nedder.
5800 Dar gy in seten, ghynck vpwert wedder.
Dat wunderde my, dat yd ghynck alzo.
Ik sprack to yw: „wo gheyt dyt to?"
Dar vp spreke gy to my wedder:
„Alzus gheyt de werlt vp vnde nedder.
5805 Dat is nu so der werlde lope.
So gheyt yd ok vns beyden to hope:
De eyne vorneddert, de ander vorhöget,
Dar na eyn yslyk heft vele döget.
So is nu der werlde state."
5810 Do sprunge gy vp vnde lepen yuwe strate.
Ik bleff dar sytten den gantzen dach.
Dar to entfenck ick mannyghen slach,
Eer dat ick konde komen van dar,
Wente twey bure worden myner ghewar.
5815 Ik sath dar hungerich vnde bedröuet
In grotterem anxste, wan yennich löuet.
Dyt bath moste ik dar vthluren.
Do spreken vnder syk de suluen twey buren:
„Su, hir syt de nedden in deme ammer,
5820 De yo to bytende plecht vnse lammer."
De eyne sprack: „hale ene vp hir bouen!
Ik wyl seen, kan ik ene töuen.
Hir schal he nu betalen de lammer."
Wo he my töuede, dat was groet yammer.
5825 Dar krech ik slach ouer slach,
Newerlde hadde ick drouygeren dach.
Doch entquam ik noch int leste."

¶ Reynke sprack: „dat was yuwe beste,
Dat gy dar worden wol gheslagen.
5830 Ik konde de slege so wol nicht dragen,
Vnde vnser eyn moste se yummer lyden,
(So was yd gheschapen to den tyden)
Den slegen konde wy beyde nicht entghan.
Ik lerde yw gud, wolde gy yd vorstan,
5835 Dat is, dat gy vp eyne ander tyd
To beth vp yuwe hoede syd
Vnde nemande löuen alto wol,
Wente de werlt is der loßheyt vul."

¶ „Ja", sprack Ysegrym, „dat is war,
5840 Dat weet ik van Reynken openbar,
Van eme hebbe ik den meysten schaden.
Wo vaken heft he my vorraden,
Dat ik noch nicht al hebbe ghesecht!
Wy quemen eyns manckt der apen slecht
5845 In eynen berch in Sassenlant,
Dar ik vyl na was gheschant.
He heth my krepen in eyn hol,
Id was dar quad, dat wuste he wol.
Hadde ik nicht hastygen socht de dor,
5850 Ik hadde dar seker ghelaten eyn or.
He heelt de apynnen vor syne medderen;
Dat ik der entquam, was eme to wedderen.
He wysede my in er vule nest.
Ik meende, dar hadde de helle ghewest."

Bog 4, Kapitel 3



¶ Wo Reynke sprickt van den meerapen. efte meerkatten, wo he myt deme wulue manckt de quam; noch eyne andere fabele. Dat III. capittel

5855 REynke sprack to alle den heren,
De myt em dar to houe weren:
„Isegrym is nicht al by synnen.
He sprickt nu van der apynnen,
Syne worde synt nicht al so klar.
5860 Des is nu wol dryddehalff yar,
Dat ik em volgede int lant to Sassen,
Dar reysede he hen myt groteme brassen.
Id is ghelogen, dat he dar secht,
Id weren van den meerkatten slecht.
5865 He secht vnrecht my to wedderen:
Meerkatten en synt nicht myne medderen.
Vrouwe Rukenauwe vnde Marten de ape,
Desse is myn medder vnde he myn pape;
He is notarius, he weet dat recht.
5870 Men dat Ysegrym hir van meerkatten secht,
Dat sulue secht he my to hoen,
Myt den hebbe ik altes nicht to doen.
Se weren ok nüwerlde myne ghesellen,
Se seen alze de düuel vth der hellen.
5875 Men dat ik de meerkatten do medder heet,
Ja, dat dede ik al vmme gheneet;
Dar konde ik do nicht an vorlesen,
Sus lete ik se anders wol vorvresen."

Bog 4, Kapitel 4

    Dat verde capittel

Seet, heren, wy gyngen buten den wegen
5880 Vnder dem berghe, dar wy segen
Eyn düster hol, deep vnde lanck.
Isegrym was van hunger kranck,
Wente ik sach en ne so sath,
He hadde gerne meer ghehath.
5885 Ik sprack: „dat hol, dat ik yw wyse,
Id feylt nicht, gy vyndet dar spyse.
De dar wonet, dat schal nicht feylen,
De mod wat spyse myt vns delen."

¶ Do sprack Ysegrym: „Reynke oem,
5890 Hir wyl ik beyden vnder dem boem.
Gy synt bequemer dar to wan ick."
Seet, sus wolde he my wysen int stryck.
He sprack, eft ik dar vunde to eten,
Dat scholde ik eme don to wetten.
5895 Ik ghynck dar in dorch eynen ghanck,
Dar vant ik eynen wech, krum vnde lanck.
De anxst, de my dar entstunt,
Wolde ik nicht vmme twyntich punt
Noch eyns anghan; wente dar weren
5900 So vele der suluen leetlyken deren,
Klene, grote, ok eyn deel mynder,
Vnde weren der suluen meerapen kynder,
Wente de meerapynne lach in deme nest.
Ik meende, yd were de düuel ghewest.
5905 Se hadde eyne wyde munt vnde lange tanden
Vnde lange negele an vöten vnde handen,
Ok eynen langen start anghesath;
Ik en sach nü leetlyker dere dan dat.
De yungen weren swart, van seltzener manneren,
5910 Ik meende, dat yd yunge düuele weren.
Se segen my seer gruwelyk an,
Ik dachte: „och, were ik wedder van dan!"
Se was grotter wan Ysegrym was,
Ere kynder weren etlyke na deme suluen pas.
5915 Se legen dar in deme vulen hoye,
(Ik en sach ne leetlyker proye)
Beslabbert wente ten oren to myt dreck:
Id stanck dar alze dat helsche peck.
De warheyt to seggen wolde dar nicht denen,
5920 Wente erer was vele vnde ik allenen.
Ok weren se alle van quadem ghelad,
Hir vmme vant ik eynen anderen rad.
Ik grotte se schone, (dat ik nicht en meende)
Ik leet my duncken, wo ik se kende,
5925 Ik het se medder, de kyndere myne magen.
Ik sprack: „god spare yw to langen dagen!
Dyt synt yuwe kyndere, dat se ik wal.
Help, se behagen my ouer al.
Wo lustych syn se vnde wo schone,
5930 Eyn yslyk mochte syn eynes konnynges sone!
Dar vmme mach ik yw wol louen myt recht,
Dat gy alzus meren vnse slecht.
Grote vraude hadde my dar van ghekomen,
Hadde ik ghewetten van dessen mynen ömen.
5935 Men mach yo to en tyden tor nod."
Ja, do ik er sodane ere bod,
De ik doch seker nicht en mende,
Do dede se recht, wo se my kende;
Se heet my oem vnde was seer vro,
5940 Doch horet se my altes nicht to.
Nicht schadet my, dat ik se medder heet,
Wo wol my van anxste vthbrack dat swet.
Se sprack to my: „Reynke vrunt,
Weset wylkomen! sy gy ok ghesunt?
5945 Id is my eyne vraude alle tyd,
Dat gy to my ghekomen syd.
Gy syn vroet, gy konen wol leren
Juwe ömkens helpen to den eren."

¶ Seet, do ik alsodanes horde,
5950 Dat vordenede ik myt eyneme worde,
Dar vmme, dat ik se medder heet
Vnde sparde to seggen de warheyt.
Gherne hadde ik ghewest van dan.
Do sprack se: „om, gy schult nergen ghan,
5955 Gy scholen erst eten eyne gude maltyd."
Seet, do droch se my vor myt vlyd
So vele spyse, de ik nicht al kan nomen
(My wunderde, wo de dar was ghekomen)
Van herten, van hynden vnde andere wyltbrath.
5960 Ik nam to my vnde ath wol sath.
Do ik was sath vnde hadde ghenoch,
Gaff se my eyn stucke, dat ik myt my droch.
Dat was eyn stucke van eyner hynde,
Dat scholde hebben myn wyff vnde ghesynde.
5965 Seet, hir myt nam ik orloff van er.
Se sprack: „Reynke, komet vaken her!"
Dat louede ik er vnde ghynck wedder vth,
Wente yd enwas dar nicht seer gud:
Id rock dar vaste na der wegen,
5970 Ik hadde vyl na den doet ghekregen.
Id was noch gud, dat yd so vel.
Ik makede my to lopende snel
To deme ghate vth, dar ik in quam,
Vnde do ik Ysegryme vornam.
5975 He lach vnde stende vnder deme boem.
Ik sprack: „wo gheyt yd myt yw, oem?"
He sprack: „nicht wol; ik mod vorderuen.
My duncket, ik mod van hunger steruen."
My entfermde seer synes vnghelucke
5980 Vnde gaff eme to eten dat sulue stucke,
Dat my ghegeuen was in deme hol.
He ath, ya, dat smeckede eme seer wol.
Des wuste he my do groten danck,
Al is de gunst nu worden kranck.

5985 ¶ Isegrym sprack, do he hadde getten:
„Reynke oem, latet my wetten,
We is, dede wonet in deme hol?
Wo ysset dar gheschapen, öuel efte wol?"
Do sprack ik war vnde lerede em dat best.
5990 Ik sede: „dar is eyn seer vuel nest,
Doch spyse der is dar vele.
Wyl gy, datmen de myt yw dele,
So ghaet dar in vnde seet,
Dat gy nicht seggen de warheyt.
5995 Warheyt to spreken möthe gy dar sparen,
Isset, dat gy wol wyllen varen.
De warheyt alle tyd spreken wyl,
Mod ok lyden vorvolgynge vyl,
Mod ok vaken buten stan,
6000 Wan de anderen in de herberge ghan."
Ik heet ene ghan in dat hol,
He scholde werden entfangen wol.
Wat he dar seghe, he scholde to voren
Spreken, dat se gern wolden horen.
6005 Seet, here her konnynck, dyt weren de word,
So ik en lerede; do ghynck he vord
Vnde dede hir al entyegen.
Heft he dar wes ouer ghekregen,
Dat is vorware syn eghene schade,
6010 Wente he volgede nicht myneme rade.
De grouen pluggen, we se ok syn,
Dar en wyl nene wyßheyt in,
Vp wyßheyt achten se nicht to grunde,
Dar vmme haten se subtyle vunde,
6015 Wente se suluen de nicht vorstan.
Ik lerde Ysegryme to voren an,
Wolde he syck vor schaden waren,
So moste he dar de warheyt sparen.
He antworde my, he wuste dat wol.
6020 Myt des ghynck he in dat hol.
Dar vant he sytten de meerapen,
De alze de düuel was gheschapen,
Myt eren kynderen; he vorverde syk seer.
He reep: „help, wat leetlyker deer!
6025 Synt dyt alle yuwe yungen,
Edder synt se vth der hellen ghesprungen?
Ghaet, vordrencket se! dat is rad.
Wat, böze yar! schal dyt quade sad?
Horden se my, ik wolde se hangen.
6030 Men mochte yunge düuele hir mede vangen,
Wanmen se brochte vp eyn moor
Vnde bünde se dar vp dat roor.
Wo rechte leetlyk synt se schapen!
Dyt mogen wol heten morapen."

6035 ¶ De meerkatte sprack altohant:
„Welck düuel heft yw boden ghesant?
Wat hebbe gy my hir to haffen
Efte wat hebbe gy hir to schaffen?
Synt se eyslyk efte schon,
6040 Wat hebbe gy dar mede to don?
Reynke vos de is doch klok,
De was hir hüden by vns ok;
He sprack, dat desse myne kynder weren
Schone, sedich vnde guderteren.
6045 He heelt se vor syne gheborne vrunde,
Des is nicht meer dan eyne stunde.
Hagen se yw nicht, so se eme deden,
Hir en heft yw yo nemant ghebeden.
Dat segge ik yw, Ysegrym, wylle gy yd wetten."

6050 ¶ Do esschede Ysegrym van er to eten.
He sprack: „langet heer, edder ik helpe yw söken!
Id helpet my beth wan dessen spöken."
He wolde er spyse nemen myt macht;
Do krech he, dat em was ghedacht:
6055 Se spranck vp en vnde beeth,
Myt eren negelen reet vnde spleeth;
Ere kynder deden des ghelyk,
Se betten, se kleyeden gruwychlyk.
He begunde to hulen vnde to ropen,
6060 Dat blod quam ouer syne wangen lopen.
He satte syk ok nicht tor were
Vnde leep wedder vth hastygen sere.
Do ik ene sach, he was tobetten,
Tokleyet, tospletten vnde retten,
6065 Eme was gheknepen mannich ghat,
Vmme dat höuet was he van blode nat.
Eyn or hadden se eme so gheplucket,
Ja, to degen hadden se ene gherucket.
Ik vrageden, do ik en so sach tokleyt,
6070 Eft he hadde sproken de warheyt.
He sprack: „ik sede, alze ik yd dar vant.
De leetlyke teue heft my gheschant.
Were se hir buten, se scholdet betalen.
Wo duncket yw, Reynke, ere kynder to malen?
6075 Wo slym se syn, wo eyslyk se seen!
Do ik dat sede, do was yd ghescheen,
Do vant ik by er nene gnade.
In vntyd quam ik dar to bade."

¶ Do sprack ik wedder: „sy gy vorkert?
6080 Alsus en hebbe ik yw nicht ghelerd.
Gy scholden hebben secht, horet my nu:
„Leue medder, wo gheyt yd yw
Vnde yuwen schonen kynderen ghemeyn?
Se synt myne neuen, grod vnde kleyn."

6085 ¶ Do sprack Ysegrym to my wedder:
„Eer ik se wolde hethen medder
Vnde ere kyndere myne neuen,
Ik wolde se eer deme düuele gheuen.
Erer vruntschop hebbe ik neen ghebrack,
6090 Id is dat alder slymmeste pack."
Seet, vmme dyt Ysegrym entfynck
Sodanen pagyment, alze dar ghynck.
Here her konnynck, merket vnde seet,
Secht he nicht vnrecht, dat ik en vorreet?
6095 Vraget ene suluen, eft yd nicht so was,
Wente he was do dar mede vppet sulue pas."

Bog 4, Kapitel 5
Bog 4, Kapitel 5

Bog 4, Kapitel 5



¶ Wo Ysegrym Reynken nicht konde vorwynnen myt nener klage, wente Reynke brachte dar al entyegen syne practiken, syk to entschuldygen; do boet Ysegrym Reynken eynen hantschen vnde esschede en to kampe. Dyt was oldinges de wise: wan eyn den anderen to kampe esschede, so boet he em eynen hantschen. Dat V. capittel.

YSegrym sprack wedder an:
„Wylle wy na deme ende slan,
Wat wylle wy sus alle tyd kyuen?
6100 De recht heft, schal wol richtich blyuen.
Reynke, gy scholen krygen den ramp!
Ik wyl myt yw slan eynen kamp.
Hebbe gy dan recht, dat vynde gy wol.
Gy spreken hir van der apen hol,
6105 Wo ik dar was in hunger groet
Vnde gy my brachten spyse in noet.
Id was men eyn knoke, wyl gy yd wetten.
Dat vlesch hadde gy dar aff ghegetten.
Gy spotten myner, dar ik sta,
6110 Vnde gy spreken myner eren to na.
Gy hebben mannich spottes word
Myt loggen vp my ghebrocht hir vord,
Wo ik deme konnynge syn leuent vorgunde
Vnde wo ik na syneme lyue stunde.
6115 Gy loueden deme konninge to wysende eynen schat,
Men he heft des noch nicht lange ghehath.
Gy hebben myn wyff, de wulfynnen,
Schendet, dat se nummer kan vorwynnen.
Dyt is de sake, de ik yw tye.
6120 Wy wyllen kempen vmme olt vnde nye.
Ik essche yw to kampe to desser tyd,
Ik spreke, dat gy eyn vorreder vnde morder syd.
Ik wyl myt yw kempen lyff vmme lyff,
Sus mach eyns endygen vnse kyff.
6125 De vthbuth den kamp, dat is dat recht,
Eynen hantschen deme anderen to donde plecht;
Den hebbe gy hir, nemet to yw!
Draden schal syck dat vynden nu.
Her konnynck vnde alle gy heren ghemeyn,
6130 Dyt hebbe gy gehoret vnde gy mogent hir seyn.
He schal nicht wyken vth desseme recht,
Eer desse kamp sy nedder ghelecht."

¶ Do dachte Reynke in syneme mod:
„Dyt wyl gelden lyff vnde gud.
6135 He is grod vnde ik byn kleen.
Wert desse kantze nu vorseen,
So is myne lyst al vorloren.
Doch hebbe ik wes vordeel to voren,
(Nicht schal yd ghan na syneme wyllen)
6140 Ik leet eme yo vore de klawen aff fyllen.
Al is syn mod noch nicht ghekölet,
Ik hope, dat he yo dat sulue noch völet."

¶ Myt des sprack Reynke tom wulue wedder:
„Isegrym, gy synt suluen eyn vorreder.
6145 De sake, de gy my hir toleggen,
De leghe gy alle, wan gy de seggen.
Myt yw to kempen, dat mod ik wagen,
Dar vor wyl ik ok nicht vortzagen.
Gy bryngen my, dar ik gherne were,
6150 Dyt was alle tyd myn beghere.
Isegrym lucht hir, dat he secht;
Des sette ik eyn pant hir in dyt recht."

¶ De konnynck entfenck de pande do
Van Reynken, ok van Ysegryme dar to,
6155 Vnde sprack: „gy twey scholt setten borgen,
Dat gy to kampe komen morgen.
Gy synt in beyden parten vorworen,
Men kan alle tyd yuwe klacht nicht horen."
Isegrymes borgen worden dare
6160 Hyntze de kater vnde Brun de bare.
Moneke de yunge, Marten apens sone,
Wart borge vor Reynken vnde Grymbart de kone.

Bog 4, Kapitel 6



¶ Wo de ape Reynken lerede, vnde andere syne vrunde de nacht ouer bi eme bleuen. Dat VI. capittel.

DO sprack to Reynken de apynne:
„Reynke vrunt, weset klock van synne!
6165 Marten, myn man vnde yuwe oem,
De nu vp ghetogen is na Roem,
De leerde my eyns eyn ghebeth,
Dat de abbet van Slukup heft gheseth.
De abbet hadde Marten leff
6170 Vnde gaff em dyt beth in eynen breff.
He sprack: „dat beth is gud alle tyd
Den, de ghan wyllen in den stryd.
Den schalmen dyt beth ouer lesen
Des morgens nochteren; so schal he wesen
6175 Des dages vry van aller noet
Vnde is behoedet vor den doet
Den suluen dach to allen stunden.
Nemant schal ene konnen wunden,
He wert van alleme quaden vorlost."
6180 Hir vmme, neue, hebbet guden trost!
Ik wylt ouer yw lesen morgen,
So dorue gy vor den doet nicht sorgen."

¶ Reynke sprack: „myn leue medder,
Ik dancke yw seer, ik dencke des wedder.
6185 Myne sake is rechtferdich bouen al,
Dat sulue my meyst helpen schal."

¶ Reynkens vrunde de nacht dar bleuen,
Vp dat se Reynken de sorge vordreuen.
De apynne, vrouwe Rukenouwe,
6190 Was Reynken gud vnde seer truwe.
Se leet eme twysschen höuet vnde start
Vnde ok vmme de borst tom buke wert
Syn har alto malen affscheren,
Dar to wol veth myt olye smeren.
6195 Reynke was runt, veth vnde wol ghevoet.
Se sprack: „Reynke, seet wat gy doet!
Horet na guder vrunde rad,
Dat deyt yw gud vnde nummer quad.
Dryncket nu vele to desser tyd,
6200 Vnde wan gy in den kreyt ghekomen syd,
Holdet yuwe water so lange myt macht;
Men denne so weset dar vp vordacht,
Pysset denne vul yuwen ruwen stard
Vnde slaet den wulff vmme synen bard.
6205 Konne gy en in de oghen raken,
Gy werden syn ghesychte düster maken.
Dat sulue mochte yw seer vromen
Vnde eme to groteme hynder komen.
Dyt alle möthe gy sus wagen.
6210 Vnde latet en ersten yw vuste yagen
Vnde gy schult lopen sus yegen den wynt,
Darmen vele stoues vnde sandes vynt,
Dat eme dat in de ogen moge weyen.
Denne schole gy yw van eme dreyen.
6215 De wyle he denne wysschet syne ogen,
So dencket yuwe vordel, al dat gy moghen,
Ja, in syn anghesychte myt yuwer pyß!
He schal nicht wetten, wor he is.
Seet, neue, yd is nu so gheschapen,
6220 Gy scholen yw leggen nu to slapen:
Wy wyllen yw wecken, wan dat is tyd;
Erst wyl ik ouer yw lesen myt vlyd
De hylgen worde, dar ik van sede."
Myt des se de hant vp em leyde
6225 Vnde sprack: „gaudo stazi salphenio
Casbu gorfous as bulfrio.
Seet, Reynke, nu synt gy wol vorward."
So sprack ock de greuynck Grymbard.
Sus brachten se en tor rauwestede,
6230 Dar suluest syk Reynke slapen leyde.
He sleep, wente dat de sunne vpghynck.
Do quam de otter vnde de greuynck,
Se weckeden Reynken samptlyken beyde,
Se spreken, dat he syk wol bereyde.
6235 De otter gaff em eynen antfogel yunck.
He sprack: „ik spranck dar na mannygen sprunk,
Eer ik den eyneme vögheler nam
By Honrebroet, recht an deme dam.
Den schole gy ethen, leue vedder."

6240 ¶ „Dat is gude hantgyft", sprack Reynke wedder,
„Vorsmade ik dat, so were ik soth.
Dat gy myner dencken, dat lone yw god!"
Reynke ath wol vnde dranck ok to
Vnde ghynck myt synen vrunden do
6245 In den kreyt vnde vp den plan,
Darmen den kamp scholde slan.

Bog 4, Kapitel 7



¶ Wo Ysegrym vnde Reynke beyde to kampe quemen vnde wat se beyden vor eyde sworen vp malckander. Dat VII. capittel

ALse de konnynck Reynken vornam,
Dat he so beschoren quam,
Datmen ene so to kreyte brochte,
6250 He lachede syner al dat he mochte.
He sach en alsus veth ghesmeret
Vnde sprack: „o voß, we heft dy dat gheleret?
Du machst wol heten Reynke voß,
Du byst en altomalen to loß,
6255 In allen orden westu eyn hol.
Wyl yd dy nu helpen, dat vynstu wol."

¶ Reynke nech deme konnynge sere
Vnde bod ok der konnygynnen ere.
He wysede syk to wesen wolghemeyt
6260 Vnde spranck myt des in den kreyt.
Dar was de wulff myt synen vrunden,
De alle Reynken des quadesten gunden.
Se spreken mannich vorbolgen word.
De kreytwarders brochten de hylgen vord,
6265 Dat was de lupard vnde de loß.
Dar moste sweren beyde wulff vnde voß,
Vmme wat se dar quemen in den kreyt.
De wulff de swor den ersten eyt.
He swor, dat Reynke were eyn vorreder,
6270 Eyn deff, eyn morder, eyn mysdeder,
Eyn ebreker vnde eyn valsch ketyff.
„Dyt gylt vns beyden lyff vmme lyff."

¶ Reynke swor wedder in deme suluen kreyt,
Dat de wulff swore eynen valschen eyt.
6275 He swor ok, dat Ysegrym, de here,
Vp en loghe vnde vnrichtich were.
He scholde nummer war maken den eyt.

¶ Do spreken, de dar bewareden den kreyt:
„Doet, wat gy schuldich to donde syn!
6280 De rechtferdich is, wert drade wol schyn."
Do ghyngen vth beyde kleyn vnde de groten,
Men desse twey worden bynnen besloten.
De apynne vormande Reynken der word,
De he van er hadde ghehord.

6285 ¶ Reynke sprack myt vryeme mod:
„Ik weet yd, gy segent gerne gud.
Nicht to myn! ik wyl dar an.
Ik hebbe wol eer by nachte ghan,
Dar ik alsodanes hebbe ghehalet,
6290 Dat noch nicht al is betalet,
Dar vmme ik moste wagen myn lyff.
So wyl ik ok yegen dessen ketyff
Myn lyff nu wagen vnde dön dat sulue
Vnde schenden ene vnde alle de wulue.
6295 Ik hope to eren myn gantze gheslecht
Vnde wyl eme indryuen, dat he hir secht."

¶ Sus leten se desse twey alleen.
Dar mochtemen do twey kempers seen!

Bog 4, Kapitel 8
Bog 4, Kapitel 8

Bog 4, Kapitel 8



¶ Wo de kamp wart beghunt vnde wat lyst Reynke brukede. Dat VIII. capittel.

YSegrym quam myt groteme nyde,
6300 Syne klawen vnde munt dede he vp wyde.
He leep vnde sprank dar sprunge groet.
Reynke was lychter dan he to voet;
He entspranck eme al dat he konde.
Doch eer he dessen kamp begunde,
6305 Pyssede he synen ruwen start al vul
Vnde makede en vul sandes vnde mul.
Do Ysegrym menede, he hadde en wyß,
Do sloch Reynke to myt der pyß
Myt syneme starte eynen slach
6310 Em in de ogen, dat he nicht en sach.
Sus seychgede he eme in de ogen.
Dat was van synen olden togen,
Wente Reynkens pysse was so quad,
So dat deme selden was gud rad,
6315 Deme se in de ogen quam;
Deme suluen dat syn ghesychte nam.
Reynke hadde to voren Ysegryms kynder
Hir mede ghedan groten hynder,
He hadde en de ogen vthghepyst,
6320 Dar van hir vor ghesproken ist.
Sus mende he ok Ysegrym to maken blynt;
Wente so wan he quam yegen den wynt,
So kleyede he dat sant vnde mul
Vnde warp deme wulue de ogen vul.
6325 Isegrym wysschede, dat dede em smerte;
So sloch denne Reynke to myt deme sterte
Vnde blendede ene so myt der mygen.
Isegrym beghunde dat quad to krygen.
Myt sodaner lyst dede Reynke vlyd;
6330 So wan he sach, dat he hadde tyd
Vnde dat deme wulue de ogen tranden,
So quam he spryngen vnde slanden
Vnde blendede ene yo de meer,
Dar to vorwundede he ene ok seer.
6335 De wulff wart wol halff dorde.
Reynke gaff eme speye worde.
He sprack: „her wulff, gy hebben vorslunden
Mannich vnschuldich lam to velen stunden,
Dar to ok mannich vnnosel deer;
6340 Ik hope, gy dön yd nu nicht meer.
Dyt is yuwer selen to malen gud,
Dat gy hir sus penitencien doet.
Weset duldich, yd nympt draden ende.
Gy synt nu komen in Reynkens hende.
6345 Doch wolde gy bydden vnde sönen,
Ik wolde yuwes leuendes schonen."
Desse worde sprack Reynke myt der hast
Vnde heelt de wyle Ysegryme vast
By syner kelen vnde dede eme werck.
6350 Men Ysegrym was eme alto starck,
He brack syk loß myt twen togen.
Doch tastede ene Reynke twysschen de ogen,
He vorwundede en sere dorch de hud,
So dat Ysegrym eyn oghe ghynck vth.
6355 Dat bloet leep öme ouer syne nezen.
Vmme dyt sprack Reynke: „ya, so scholdet wesen!"
De wulff vortzagede in syneme mod,
Do he sus sach syn eghene blod
Vnde dat he eyn oghe hadde vorlorn.
6360 He wart rasende van groteme torn,
He spranck na Reynken, dat he en vatede;
Dat sulue Reynken nicht vele batede.
Isegrym syner smerte vorghat
Vnde warp Reynken vnder syk plat.
6365 Reynkens vorvöte dat weren syne hende;
Der krech Ysegrym eyn by deme ende,
In syne munt Reynkens hant.
Do wart Reynken sorge bekant;
He vruchtede der hant to ghande quyd.
6370 Isegrym heelt vaste myt groteme nyd
Vnde sprack to Reynken myt vulleme munde:
„0 deff, nu is ghekomen dyne stunde!
Gyff ghewunnen, efte ik sla dy doet!
Dyn bedregent is ghewest to groet,
6375 Dyn stoffkrassent, dyn pyssent, dyn scherent,
Dyne grote loggen, dyn vette smerent.
Du hefst my so vele myßghedan,
Nicht enschaltu my nu entghan.
Wo vaken hefstu my gheschendet
6380 Vnde nu myn eyne oghe vorblendet!"

¶ Reynke dachte: „nu lyde ik noet.
Gheue ik my nicht, so byn ik doet;
Gheue ik my ok, so byn ik gheschent.
Doch ik hebbet tegen en vordent."
6385 Myt söten worden ghynck he öne an.
He sprack: „leue here oem, ik wyl yuwe man
Gherne syn van al myner haue
Vnde vor yw ghan tom hylgen graue,
To allen kerken int hylghe lant,
6390 Vnde bryngen dar van to yuwer hant
Breue vnde des aflates so vele
Vor yw vnde yuwer olderen sele.
Ik wyl yw holden in sodanen eren,
Ghelyk eft gy de pawes to Rome weren.
6395 Ik wyl yw sweren eynen eyd,
Juwe knecht to syn in ewicheyt;
Dar to al myne angheborne vrunde
Scholen yw denen to aller stunde.
Dyt segge ik yw by mynen eyden;
6400 Deme konnynge wolde ik dyt nicht beden.
Wyl gy sus dön dyt vnvorwandes,
So werde gy here desses landes,
Vnde al, wes ik sus vangen kan,
Schal erst to yuweme bode stan.
6405 Id syn honre, göze, ände edder vyssche,
Ik wylt yw bryngen to yuweme dyssche.
Eer ik des yummer bruken schal,
Scholen yuwe wyff vnde kynder al
Den kor dar aff hebben alle tyd.
6410 Dar to wyl ik myt groteme vlyd
Alle tyd to yuweme lyue seen,
Dat yw nummer neen quad schal scheen.
Ik hethe wat loß, vnde gy synt starck;
Hir mede wyl wy dön dat werck,
6415 (Holde wy to samende, we kan vns schaden?)
De eyne myt macht, de ander myt raden.
Vnde wy synt ok so na gheboren,
Dat scholde syk van rechte nicht gheboren,
Dat wy malckander bestryden scholden.
6420 Ik hadde node kamp gheholden.
Teghen yw, hadde ik mocht entghan;
Men gy spreken my to kampe erst an:
Do moste ik, dat ik node dede.
Doch hebbe ik houesschen ghevaren dar mede
6425 Vnde myne macht nicht al bewyset.
Men ik hebbe my meyst ghepryset
Dar an, yw, mynen oem, to sparen;
Anders hadde gy anders ghevaren.
Hadde ik vp yw ghedragen hath,
6430 Gy haddent vele to quader ghehath.
Hir is noch nicht vele schade ghescheen;
Men myt yuweme oghe, dat is vorseen.
Och, dat sulue is my so leet!
Doch dat beste is, dat ik wol weet
6435 Guden rad, yw mede to helen.
Wes ik kan, wyl ik myt yw delen.
Blyft dat oghe denne wech vnde werde gy heel,
So ysset yw doch eyn groet vordel:
Gy doruen men eyn venster tosluten,
6440 Wor gy slapen, bynnen efte buten,
Dar eyn ander moet twey todön.

¶ Noch wyl ik yw dön eyne ander soen.
Wente alle myne vrunde, dar ik ouer rade,
Myn wyff, myne kyndere, yslyk na grade,
6445 Scholen yw nygen dorch yuwe ere,
Dar yd de konnynck süd, vnse here,
Vnde bydden, dat gy Reynken vorgheuen
Vnde by yuwer gnade en laten leuen.
Ok wyl ik bekennen openbar,
6450 Dat ik hebbe sproken vnwar
Vnde hebbe schentlyk vp yw ghelogen,
Dar to mannich werue bedrogen.
Ok wyl ik yw sweren eynen eyd,
Dat ik nicht quades van yw weet.
6455 Ik beghere ok nergens vor yw to leyden.
Wat kan ik yw grotter soene beden?
Döde gy my ok nu, wat lycht dar an?
So möthe gy alle tyd yw vruchten dan
Vor myn slechte, vor myne vrunde.
6460 So ysset yw beter in desser stunde,
Oem, dat gy syn kloek vnde wyß
Vnde weruen yw nu ere vnde pryß
Vnde dat gy yw nu maken vele vrunde,
De yw denen alle stunde.
6465 Id is my nu doch nicht tor baten,
Wer gy my doden efte leuen laten."

¶ Do sprack de wulff: „o, valsche voß,
Wo gherne werestu wedder loß!
Were alle de werlt van golde roet,
6470 Kondestu my de gheuen in dyner noet,
Ik lethe dy dar vmme nicht quyd.
Du hefst my ghesworen mannyghe tyd.
Ach, du valsche, vntruwe gheselle!
Du gheuest my nicht eyne eyerschelle,
6475 Lethe ik dy loß in desser stunde.
Ik en passe nicht vele vp dyne vrunde;
Wat se konnen dön, wyl ik wagen,
Ere vyentschop wyl ik wol dragen.
Och, wo scholdestu my denne focken,
6480 Lethe ik dy loß myt sodaneme locken!
Wo scholdestu eynen anderen bedregen,
De syk nicht vorstunde vp dyn legen!
Du sprickst, du hebbest my ghespard;
See hir heer, du schalk van quader ard,
6485 Is nicht eyn myner ogen vth?
Du hefst ok vorwundet myne hud
Meer wan an twyntich steden.
Du letest my nicht so lange to vreden,
Dat ik mynen athem mochte vphalen.
6490 Wo sere scholde ik denne dwalen,
Wan ik nu dy dede yennyge gnade,
De ik van dy hebbe schande vnde schade,
Nicht my allene, men ok myn wyff?
Dat schal dy, vorreder, kosten dat lyff."

6495 ¶ De wyle de wulff teghen Reynken sus sprack,
Reynke syne anderen hant vnderstack
Deme wulue twysschen syne benen
Vnde grep ene vaste, alze was syn menen,
By synen ya, ik en segge nicht meer.
6500 Reynke duwede ene vaste vnde seer.
De wulff reep vnde beghunde to hulen;
Do toch Reynke wedder vth syner mulen
Syne hant, de dar to voren in stack.
Isegrym hadde grod vnghemack.
6505 Reynke knep vnde toch en, dat he schryede
So seer, dat Ysegrym blod spyede.
Van pynen brack eme vth syn sweet,
Dar to he achter ok glyden leet.
Reynke, de den wulff seer hatet,
6510 Hadde en by synen bröderen ghevatet
Myt synen henden vnde tenen so vast.
Sus quam vp Ysegrymen alle de last.
He hadde so grote pyne dar aff,
So dat he syk gantz begaff.
6515 Dat blod leep vth syneme ogen vnde höuede,
He storte nedder vnde vordöuede.
Hir vor hadde Reynke ghenomen neen gelt.
Seer vaste he en by den bröderen helt,
He begunden to slepen vnde to theen,
6520 Dat se yd alle mochten seen.
He knep en, he sloch, he kleyede, he beet.
Isegrym hulede, he reep, he scheet,
He dreff also grod myßghebeer,
Dat syk al syne vrunde bedroueden seer.
6525 Se beden den konnynck weret em bequeme,
Dat he den kamp doch vpneme.
De konnynck sprack: „duncket yw gud,
Isset yw alle leff, datmen dat doet?"

Bog 4, Kapitel 9
Bog 4, Kapitel 9

Bog 4, Kapitel 9



¶ Wo dat Reynke myt kloker lyst den kamp wan, in deme dat he den wulff hadde vatet by synen bröderen, dar he nicht vele mochte lyden. Dat IX. capittel.

ALse dyt de konnynck hebben wolde,
6530 Datmen den kamp vpnemen scholde
Twisschen deme wulue vnde deme vosse,
Do ghynck de lupard myt deme losse
To en beyden in den kreyt,
So alze en de konnynck dat heyt.
6535 Desse wareden den kreyt, dat was er werck.
Alze se quemen in den perck,
To hant spreken se Reynken to:
„Reynke, de konnynck buth yw to,
He wyl dyt orlich twysschen yw beyden
6540 Vpnemen vnde ok wyl he yw scheyden.
He byddet, dat gy eme wyllen vpgheuen
Isegryme vnde laten ene leuen.
B[l]eue eyn van yw in desseme stryde,
Dat were schade vp yslyke syde.
6545 Gy hebben doch den pryß beholden.
Dyt spreken hir beyde yunck vnde olden,
Alle de besten blyuens yw by."
Reynke sprack: „danck hebben se!
Ik wyl deme konnynck des gherne horen
6550 Vnde dön, wes my mach gheboren.
Ik begheres nicht schonre dan ghewunnen.
Doch bydde ik, de konnynck my wylle ghunnen
Dat ik mynen vrunden des ersten vraghe."
Do repen alle Reynkens maghe:
6555 „Ja, Reynke, yd duncket vns gud,
Dat gy des konnynges wyllen doet."

¶ Reynkens vrunde quemen ghelopen
(Der was vele) in groten hopen:
De greuynck, de ape vnde ock de mußhunt,
6560 Ottere, beuere weren ock syne vrunt,
Maarten, hermelen, wesselken, eckhorn:
Ja, vele, de vp Reynken hadden torn
Vnde mochten en to voren nicht nomen,
De sachmen nu alle to eme komen.
6565 Etlyke, de ouer Reynken plegen to klagen,
De spreken nu alle, se weren syne magen,
Vnde quemen to eme myt wyff vnde kynder,
Groet, kleyn, lüttyk vnde ok noch mynder;
Desse tögheden eme de meysten gunst.
6570 Dyt sulue is noch der werlde kunst:
Deme yd wol gheyt, heft vele vrunt,
To deme sprycktmen: „wes lange ghesunt!"
Men deme yd myßgheyt, wo vele der is,
Weynich vrunde heft de, dat is wyß.
6575 So was yd ok hir: do Reynke wan,
Do wolde eyn yslyk by eme stan.
Etlyke flöteden, etlyke sungen,
Se blezen bassunen, se slogen dar bungen.
Reynkens vrunde spreken eme to:
6580 „Reynke", spreken se, „weset vro!
Gy hebben könlyken in desser stunde
Iw gheeret vnde alle yuwe vrunde.
Wy weren grod bedrouet to deghen,
Do wy yw vnder lyggen seghen.
6585 Doch yd sloch vmme, dat was eyn gud stucke."

¶ Reynke sprack: „ya, dat was myn lucke."
Reynke danckede synen vrunden alle.
Sus ghyngen se hen myt groteme schalle.
Reynke vor en allen ghynck
6590 Myt den kreytwarders vor den konnynck.
Reynke knyede syk vor ene nedder.
De konnynck heet en vpstan wedder
Vnde sprack to eme vor alle den heren,
He hadde synen dach bewaret myt eren:
6595 „Hir vmme, Reynke, ik late yw vry,
Vnde alle de schelynge neme ik an my
Twysschen yw beyden ane alle straff,
Vnde wyl myn guddunckent spreken dar aff
By rade van mynen eddelen lüden
6600 (Dat wyl ik alzo vorseggelen hüden)
Dat erste, dat Ysegrym wedder kan ghan.
So lange schal yd in daghe stan."

Bog 4, Kapitel 10



¶ Wo Reynke sprickt vor deme konnynge eyne fabelen van den hunden, straffende de ghyricheyt. Dat X. ghesette.

REynke sprack: „here, yuweme rade
Deme volge ik gerne vro vnde spade.
6605 Hir klagede mannich, do ik erst quam,
De doch nü schade by my en nam.
Isegrym heelt yegen my partye,
Dar vmme repen se ok: „crucifie!"
Dat my eyn yslyk to schaden brochte.
6610 Se segen, datmen ouer my mochte,
Eyn yslyk wolde Ysegryme behagen,
Dar vmme beghunden se mede to klagen.
Se segen, dat Ysegrym vp dat pas
Beth by yw dan ik do was.
6615 Nemant dachte recht den ende
Edder de recht de warheyt kende.
Se synt ghelyk eyneme hoep der hunden,
De eyns vor eyner köken stunden.
Se stunden vuste vp der wachte,
6620 Eft en yemant to eten brachte.
Do segen se vth der köken komen
Eynen hunt, de hadde deme koke nomen
Ghesoden vlesch, eyn grod stucke;
Doch was yd eme to vnghelucke.
6625 De kock beghoet em syn achterpart
Vnde vorbrandem myt heteme water den start;
Doch behelt he, wat he dar nam.
Do he manckt de anderen quam,
Do spreken van eme alle de hunde:
6630 „Seet, desse heft den kock to vrunde!
Seet, welk eyn stucke dat he eme gaff!"

¶ Do sprak he wedder: „gy wetten dar nicht aff.
Gy prysen my vor, dar ik yw behaghe,
Dar ik eyn stucke flessches drage.
6635 Seet my erst achter vp den sterd
Vnde pryset my denne, eft ik des byn werd."
Do se en do achter besegen,
Wo he dar was vorbrant to degen,
(Syn haer ghynck eme vuste vth,
6640 Eme was vorbrant vnde vorschroyet de huth)
En gruwede dar vor, beyde yunck vnde olde,
Neen van en in de köken wolde.
Se lepen wech vnde leten en alleyn.
Here, hir mede ik de ghyrygen meyn:
6645 Wan se komen by ghewalt,
Eyn yslyk se denne to vrunde halt.
Men entsüth se sere alle stunde,
Wente se dregen dat flesch in deme munde.
Islyk mod spreken, dat he wyl horen,
6650 Edder he wert beschat vnde beschoren.
Men mod se louen, wol synt se quaet;
Sus wert ghesterket er böze daet.
Ja, al de dyt dön int ghemeen,
Wo weynnich se na deme ende seen!
6655 Doch krygen sodane vaken straff,
Er regymente sleyt draden aff.
To lesten machmen se nicht lyden;
Sus valt en dat haer vth to beyden syden.
Dat synt ere vrunde, groet vnde kleen,
6660 De vallen denne aff int ghemeen
Vnde laten en sus allene stan,
Ghelyk so desse hunde hebben ghedan,
Do se segen eren kumpan vorbrant
Vnde achter sus bloet vnde gheschant.

6665 ¶ Here, vorstaet myne worde recht!
Nicht schal van Reynken sus werden ghesecht.
Ik wyl alzo des besten ramen,
Myne vrunde scholen syk myner nicht schamen.
Ik dancke yuwer gnaden myt alleme vlyd.
6670 Wuste ik yuwen wyllen, ik deden alle tyd."

Bog 4, Kapitel 11



¶ Wo de konnynck Reynken antworde vp de fabelen van den hunden vnde Reynken wedder hoch vorhöghede manckt synen heren. Dat XI. capittel.

DE konnink sprak: „wat helpen vele wort?
Ik hebbet alle wol ghehort,
Ik hebbe yuwen syn ok wol vorstan.
Ik wyl yw wedder setten an
6675 In mynen rad alsen eddelen baron.
Dar vmme synt gy dyt schuldich to dön,
Vnde wyl, dat gy vro vnde spade
Komen to myneme hemelyken rade.
Ik sette yw wedder in alle yuwe macht.
6680 Seet, dat gy yw vor myssedaet wacht!
Helpet alle sake tom besten keren!
De hoff enkan yuwer nicht entberen.
Wan gy yuwe wyßheyt settet tor döget,
So is hir nemant bouen yw vorhöget
6685 Van scharpeme rade, van nauwen vunden.
Ik wyl vort meer to allen stunden
Nicht meer horen, de ouer yw klagen.
Gy scholt vor my spreken vnde dagen,
Ok schole gy syn kentzeler desses rykes.
6690 Myn segel bevele ik yw des ghelykes:
Wat gy bestellen, wat gy schryuen,
Dat schal bestelt vnde gheschreuen blyuen."

¶ Alsus is nu Reynke in der vorsten houe
De alder grotste worden van loue;
6695 Wat he slut efte wat he radet,
Id is alleyns, yd vrome efte schadet.

Bog 4, Kapitel 12



¶ Wo Reynke myt groter ere scheydede vth deme houe vnde bouen allen anderen des konninges hülde vnde vruntschop behelt. Dat XII. capittel.

REynke danckede deme konnynck sere.
He sprack: „ik dancke yw, eddele here,
Dat gy my sus vele ere doet.
6700 Ik dencke des wedder, byn ik vroet."
De lerer, de desse ystorien schreff,
Schrift vorder, wor Ysegrym bleff.
He lach in deme kreyte, seer ouel ghevaren;
Syne vrunde ghyngen to eme by paren:
6705 Syn wyff vnde Hyntze, ok Brun de bare,
Sine kynder, syn gesynde, syne vrunde weren dare.
Se drogen en vth deme kreyte myt klagen
Vnde hebben en vp eyner boren ghedragen
Myt hoye, dar he warm ynne lach.
6710 To hant men syne wunden besach,
der weren twyntich vnde sesse.
Dar quemen vele meysters van Krummesse,
Se vorbunden syne wunden vnde geuen eme dranck.
He was in allen leden kranck.
6715 Se wreuen eme krud in syn eyne or,
Ja, do prustede he beyde achter vnde vor.
De meysters spreken: „eme schal nicht schaden,
Wy wyllen en smeren vnde baden."
Hir mede trosteden se syne vrunde
6720 Vnde leyden en to bedde tor suluen stunde.
He wart slapende, doch nicht seer lange.
Alder meyst was eme dar hen bange
To synem teken, an synen broderen.
He haddet ghelözet myt al synen goderen,
6725 De he syne dage hadde vorworuen,
Dat he dar so nicht were vordoruen.
Bysunderen syn wyff, vrouwe Ghyremod,
De by eme seer drouich stod.
Er droffenysse was mannygerhande.
6730 Reynke dede er schande vppe schande.
He hadde Ysegryme syne brodere gherucket
Vnde hadde en dar by alzo gheplucket,
Dat he dat nicht konde vorwynnen,
So dat he rasede in al synen synnen.
6735 Dyt was Reynken al wol mede.
He makede myt synen vrunden rede
Vnde scheydede alzo vth deme houe
Myt homode vnde myt groteme loue.
De konnynck sande myt em gheleyde,
6740 Do he alsus van eme scheyde.
He sprack: „Reynke, komet draden wedder!
Reynke knyede syk vor eme nedder.
He sprack: „ik dancke yw myt allen synnen,
Dar to myner vrouwen, der konnygynnen,
6745 Dar to yuweme rade, alle den heren.
God spare yw lange to yuwen eren!
Ik wyl dön, wat gy begherd,
Ik hebbe yw leff, gy syn des werd.
Ik wyl reysen to wyff vnde kynder,
6750 De myner hebben groten hynder,
Here, ysset, dat yd yw behaget."
De konnynck sprack: „ya, weset vnvortzaget,
Reyset hen ane alle vare!"
Alzus scheydede Reynke van dare
6755 Myt schonen worden vnde groter gunst.

¶ Ja, de sus noch kan Reynkens kunst,
Syn wol ghehoret vnde leffghetal
By den heren ouer al.
Isset gheystlyk efte wertlyk stad,
6760 An Reynken slut nu meyst de rad.
Reynkens slechte is grod by macht
Vnde wasset alle tyd, ya, dach vnde nacht.
De Reynkens kunst nicht heft ghelerd,
De is tor werlde nicht vele werd,
6765 Syn word wert nicht draden ghehord;
Men myt Reynkens kunst kumpt mannich vord.
Dar synt vele Reynken nu in der warde
(Wol hebben se nicht al rode barde)
Isset in des pawes efte keysers hoff.
6770 Se makent eyn deel nu yo to groff.
Symon vnde Gheuerd holden dat velt,
Men kent to houe nicht beth dan gelt.
Dat ghelt vlüth alder wegen bouen,
De gelt heft, de krycht ok wol eyne pröuen.
6775 De Reynkens lyst nu bruken kan,
De wert ok draden eyn vpperman.

¶ Hir van wert nu nicht meer ghesecht,
Men wo Reynke ghynck myt syneme slecht,
Der wol vertich was in deme talle;
6780 Desse weren vorvrouwet alle.
Se scheydeden vth deme houe myt groter ere.
Reynke ghynck vor en alze eyn here
Vnde he was seer wolghemeyd,
Dat em syn sterth was so bereyd
6785 Vnde dat he hadde des konnynges gnade
Vnde dat he wedder was in syneme rade.
He dachte: „hir schal neen schade aff komen,
Weme ik nu wyl, deme mach ik vromen,
Vnde mach mynen vrunden alle tyd syn holt.
6790 Noch pryse ik wyßheyt bouen dat golt."

Bog 4, Kapitel 13



¶ Wo Reynke myt synen vrunden ghynck na syner borch vnde wo se orloff van eme nemen. Dat besluth vnde dat leste capittel.

ALsus gynck Reynke na syneme huß
Myt synen vrunden to Malepertuß.
Reynke danckede en allen sere
Der groten gunst, der groten ere,
6795 Dat se eme bystunden in der noth;
Synen denst he ene wedder both
Islyk scheyde vnde ghynck to den synen.
Reynke ghynck to vrouwe Armelynen,
De en seer vruntlyk wylkomen heet.
6800 Se vragede en vmme syn vordreet,
Wo he dar were vth ghekomen.

¶ Reynke sprack wedder: „al myt vromen.
Ik byn groet in des konnynges gnade.
He satte my wedder to syneme rade
6805 In synen hoff bouen alle de heren,
Al vnseme slechte to groten eren.
He makede my to kentzeler des rykes
Vnde bevol my syn ynghesegel des ghelykes.
Wat Reynke deyt vnde wat Reynke schrift,
6810 Dat sulue wol ghedan vnde gheschreuen blyft.
Ik hebbe vnderwyset in dessen dagen
Den wulff, dat he nicht meer wert klagen.
Ik hebbe en ok halff gheblendet,
Dar to syn hele slechte gheschendet.
6815 Ik hebbe en ghelübbet, ya, alzo seer,
Der werlde wert he neen nutte meer.
Wy slogen kamp, ik helt en vnder;
Wert he ghesunt, dat deyt my wunder.
Dat hope ik nicht, doch lycht dar nicht an;
6820 Ik byn gheworden syn ouerman,
Dar to ok alle syner ghesellen,
De des myt em helden vnde byvellen."

¶ Desses was de vossynne seer vro
Vnde syne twey kyndere ok alzo,
6825 Dat er vader sus was vorheuen.
Se spreken: „ya, nu wyl wy leuen
In groten eren, ane sorghe,
Vnde maken vast vnse borghe."

¶ Sus is nu Reynke hoch gheeret,
6830 So hir myt korte is gheleret.
Eyn yslyk schal syk tor wyßheyt keren,
Dat quade to myden vnde de dögede leren.
Dar vmme is dyt boek ghedycht,
Dyt is de syn vnde anders nicht.
6835 Fabelen vnde sodaner bysproke mere
Werden ghesath to vnser lere,
Vppe dat wy vndoget scholen myden
Vnde leren wyßheyt to allen tyden.
Dyt boek is seer gud to deme koep,
6840 Hir steyt vast in der werlde loep.
Wultu wetten der werlde stad,
So koep dyt boek, dat is rad.
Alsus endyget syk Reynkens ystorien.
God helpe vns in syne ewygen glorien!