Reynke de Vos, bog 3

Dette er teksten fra tredje bog om Reynke de Vos, udgivet i Lübeck 1498. Teksten er baseret på den kritiske udgave af Friedrich Prien, der har tilføjet tegnsætning — især citationstegn.


Hvordan ræven Reynke blev anklaget af ulven og mange andre dyr for kongen. Det andet kapitel.

Bog 3, Indledning

    Hir beghynnet dat drydde boek van Reynken deme vosse.

In desseme drydden boeke wert sunderlyken gheleret vnde bewyset, dat eyn here eynes landes vaken wert gheleydet vnde ghebracht vth deme weghe der rechtferdicheyt, vnde dat dryerleye wyß.

Erst, so wanner he nicht enstraffet, de ghebroken hebben, vnde de loß ghyft, alze hir van Reynken is ghesecht.

Dat ander, wan he ansüd de gheslechte vnde mechtygen des, dede heft ghebroken.

Dat drydde, so wan he den loggeneren horet vnde louen gyft, sunderlyken den, de berochtyget syn. Doch is de meyste syn desses drydden boekes de valsche kloke entschuldynge des vosses yeghen alle klaghe in yegenwordicheyt der, de he bedroghen hadde.

Bog 3, Kapitel 1
Bog 3, Kapitel 1

Bog 3, Kapitel 1



¶ Wo Reynke myt Grymbart, deme greuynge, quemen in den hoff, vnde wo Reynke syne worde makede vor deme konnynge. Dat erste capittel.

4235 REynke quam echt in den hoff,
Dar in he was vorklaget groff.
Vele, de eme nicht wol enghunden
Vnde de na syneme leuende stunden,
De sach he dar, wor yslyck stod.
4240 He krech wol halff eynen twyfelen mod,
Doch makede he syck suluen köne
Vnde ghynck wech dorch alle de barone.
Harde by eme ghynck de greuynck.
Sus quemen se beyde vor den konnynck.

4245 ¶ De greuynck sprack: „Reynke vrunt,
Weset nicht blöde in desser stunt!
Deme blöden is dat ghelucke düre,
Deme könen helpet dat euentüre,
Dat mannich moet soeken hir vnde dar."

4250 ¶ Reynke sprack: „gy segget waer.
Ik dancke yw vor guden trost,
Ik dencke des wedder, werde ick vorlost."
He sach syck vmme hir vnde dare
Vnde sach dar vele manckt der schare
4255 Van synen magen, de dar stunden,
De eme nochtant nicht wol enghunden
(Vnde dyt konde he ock wol vordenen)
Ja, van otteren, van beueren, van groten, van klenen,
Myt den he vaken vosses art dreff.
4260 Doch weren dar vele, de en hadden leff,
De he dar sach in des konnynges sale.

¶ Reynke knyede syck tor erden dale
Vor den konnynck vnde sprack to hant:
„God, deme alle dynck is wol bekant
4265 Vnde alles mechtich blyft ewychlick,
Bewar mynen heer, den konnynck ryck,
Vnde myne vrouwen, de konnygynnen,
Vnde gheue ene wyßheyt, recht to besynnen,
We dar recht heft efte ock nicht.
4270 Men vyndet nu mannyghen valschen wycht,
Ja vele, de van buten dragen schyn
Anders, dan se van bynnen syn.
Ick wolde, dat god dyt mochte gheuen,
Dat vor er houet dat were schreuen
4275 Vnde myn here, de konnynck, dat seghe;
Denne worde gy seen, dat ick nicht enleghe.
Wo denstlyck ik sy to yw ghevöghet
Alle tyd, denne noch byn ick ghewröget
Myt loggen vor yw van den quaden,
4280 De my gherne nu wolden schaden
Vnde my so bryngen vth yuwer hülde
Myt vnrecht vnde sunder alle schülde.
Men, here, ick weet, gy synt bescheyden,
Gy laten yw so nicht vorleyden,
4285 Dat gy deme rechte ycht wedderstan;
Wente newerlde hebbe gy dat ghedan."

Bog 3, Kapitel 2



¶ Wo dat rochte quam, dat Reynke was ghekomen in den hoff, vnde wo Reynke alle syne bedregerye vnde boßheyt entschuldygede, sundergen van der kreyen vnde kannyn. Dat II. capittel.

ALze eyn yslyk dat vornam,
Dat Reynke voß to houe quam,
Dat duchte mannygem wesen wunder.
4290 Eyn yslyk drengede syk to bysunder,
Vp dat se horden syne sprake
Vnde wo he antworde to der sake.

¶ De konnynck sprack: „Reynke, boze wycht,
Dyne lozen worde helpen dy nicht.
4295 Du hefst des alto vele gheplogen
Vnde my vaken vor ghelogen
Myt lozen vünden seer behende;
Dat schal nu myt dy nemen ende.
Bystu my truwe, dat is wol schyn
4300 An der kreyen vnde an deme kannyn.
Hadde ick anders nene sake to dy,
Desser suluen is ghenoch twysschen dy vnde my.
Dyne vndaet kumpt alle dage vth,
Du byst eyn schalck in dyner hud.
4305 Al synt dyne vünde valsch vnde behende,
Id mod doch eyns nemen eynen ende.
Ik wyl nicht vele myt dy kyuen."

¶ Reynke dachte: „wor schal ik nu blyuen?
Och, were ik nu in mynen borgen!
4310 (Sus was he in anxste vnde sorgen)
Nu dende my wol eyn nauwe rad;
Ik moet dar dorch, wo yd ock ghad."
He sprack: „konnynck, eddele vorste groet,
Al hebbe ick ok vordenet den doet,
4315 So gy menen na yuweme waen,
Gy hebben de sake nicht recht vorstaen.
Des bydde ick yw, dat gy my horen.
Ick hebbe doch yw hir bevoren
Mannygen nutten rad ghegeuen
4320 Vnde byn in der noet by yw ghebleuen
Vaken, wan etlyke van yw weken,
De nu syk twysschen vns beyden steken
In myneme afwesende ane schulde
Vnde my sus berouen yuwer hülde.
4325 Eddel konnynck, wan ick hebbe ghesecht,
Byn ick dan schuldich, so gha dat recht.
Horet myne word! hebbe ick denne schult,
So denet my nicht beth, dan gude ghedult.
Nicht vele hebbe gy vp my ghedacht,
4330 Vaken wan ick heelt yuwe wacht
In velen enden in yuweme lant.
Mene gy, wan ick hadde bekant
Eynyghe sake in my, kleyn noch groff,
Dat ick hir dan queme in den hoff
4335 In yuwe yegenwort openbare
Vnde ock manckt myner vyende schare?
Neen, nicht vmme eyne werlt van golde.
Wente ick was, dar ick wesen wolde,
Vp myn rum, dar ick was vry.
4340 Ick en weet ock nene sake in my;
Wente alze ick was vp der wachte,
Vnde Grymbart, myn oem, de tydynge brachte,
Dat ick to houe scholde komen,
Do hadde ick vor my ghenomen,
4345 Dat ick wolde wesen vth deme ban.
Desse sake leet ick Marten vorstaen:
He louede my vp allen louen,
Dat he nicht enwolde touen,
He wolde doch na Rome, vnde sprack to my:
4350 „Alle de sake neme ik vp my.
Ick rade, gy scholen to houe ghan,
Ick loue yw to helpen vthe deme ban."
Marten gaff my dessen raet,
Wente he was des bysschoppes aduocaet
4355 Van Anegrunt wol X yar.
Seet, alsus scheyde wy vns dar,
Vnde byn nu ghekomen hir in den hoff
Vnde byn vor yw vorklaget groff
Van deme kannyne, deme ögheler.
4360 Hir is nu Reynke, he kome heer
Vnde klaghe nu hir openbar!
Ick weet, dat yd nicht is so klar,
So etlyke hir in myneme afwesen
Ere valschen breue ouer my lesen.
4365 Na klage vnde na antworde schalmen rychten.
Ick hebbe dessen tween valschen wychten
Gud ghedan, by der truwe myn,
Alze der kreyen vnde ok deme kannyn.
Wente eergysteren morgen dat gheschach,
4370 (Id was noch vro vp den dach)
Do quam dat kannyn vor myn slot
Vnde grotede my, dar ick stoth.
Ick hadde beghynnet myne tyde to lesen
He sede, he wolde to houe wesen.
4375 Ick sprack: „gha hen, ick bevele dy gode!"
He klagede, he were hungerich vnde möde.
Ick vraghede, efte he wolde wat ethen.
„Ja", sprack he, „gheuet my eynen betten!"
Ick sprack: „ennoch gheue ick dy ghern."
4380 Sus halede ick eme gude kersebern.
Dar söthe botter vppe lach;
Wente yd was myddeweken dach,
Dat ick neen vlesch pleghe to ethen.
Do he sus hadde wol ghegetten.
4385 Van gudeme brode, botteren vnde vyssche,
Do ghynck myn yunge sone to deme dyssche
Vnde wolde bewaren, dat ouer bleff,
Wente yunge kynder hebben dat etent leff.
Do he totaste, tor suluen stunt
4390 Sloch dat kannyn ene vor de munt,
Dat yd bloet leep ouer synen kyn.
Do dat sach myn ander sone Reynardyn,
He greep dat kannyn by der kele
Vnde spelde myt eme her Nyterdes spele.
4395 Sus ghynck dat to, noch meer noch mynder.
Ik leep to vnde sloch myne kynder
Vnde scheydede se van malckeyn;
Krech he do wat, dar mach he vmme seen.
He hadde noch wol meer vordenet,
4400 Wan ick ene hadde öuel ghemenet;
Wysse hadden se eme dat lyff ghenomen,
Were ik eme nicht to hulpe komen.
Dyt is nu myn danck dar vor:
Nu sprickt he, dat ick eme nam syn or.
4405 Wo gerne hadde he des eynen breff
Sodaner ere, alze he dar dreff!

¶ Seet, her konnynck, gnedyghe here,
Do quam vort de kreye vnde klaghede sere,
Wo he hadde vorloren syn wyff.
4410 He sprack: „se ath den doet int lyff.
Se wolde eren hunger saden
Vnde ath eynen vysch vp myt den graden."
Wor dat schach, dat mach he wetten.
Nu sprickt he, ick hebbe se vorbetten.
4415 Vyllychte heft he se suluen vormord;
Ja, wan he worde recht vorhord,
Mochte ick en vorhoren, alze ick wolde,
Vyllichte he anders seggen scholde.
Wo scholde ick er yummer komen so na?
4420 Wente se vleghen vnde ick gha.
Wyl yemant sus van vnrechten dyngen
Myt guden tügheN vp my bryngen,
So yd syck behord vp eynen eddelen man,
Latet my na rechte beteren dan.
4425 Edder mach ick des nicht hebben vordrach,
Men sette my kamp, velt vnde dach
Vnde eynen guden man teghen my,
De my ghelyck gheboren sy.
Eyn yslyk dar syn recht bekyue:
4430 De de ere wynnet, by deme se blyue.
Dyt recht heft hir alle tyd ghestaen,
Here, ick wyl yw ock nicht entghaen."

¶ Alle, de dar weren vnde dyt horden,
Wunderden syck van Reynken worden,
4435 Do he alsus konlyken dar sprack.
Dat kannyn vnde de kreye vorschrack,
Se dorsten beyde nicht spreken eyn word
Vnde ghyngen vth deme houe vord.
Se spreken: „dyt is vns nicht bequem,
4440 Nicht kone wy vechten yegen em.
He menet, wy scholent eme ouertüghen:
Wy moghen vaste nygen vnde bughen,
He is vns myt worden ouer de hant,
Wente desse sake is nemande bekant
4445 Dan vns allene; dar was nemant by.
We wolde denne tüghen twysschen dy vnde my?
Hebbe wy schaden, wy möten beholden.
De düuel mothe syner wolden
Vnde möthe eme gheuen eynen quaden ramp!
4450 He menet myt vns tho slan eynen kamp:
Neen, vorware, dat is neen rad!
He is valsch, behende, loß vnde quad.
Ja, were vnser ock noch vyue,
Wy mostent betalen myt deme lyue."

Bog 3, Kapitel 3



¶ Wo de wulff vnde de bare sunderlyken worden bedrouet, do se seghen, dat de kreye vnde kannyn nicht bleuen by örer klaghe vnde sus wech rümeden; vnde wo de konnynck Reynken vorhöret. Dat III. capittel.

4455 YSegrym was to mode wee
Vnde Brunen, do se desse twee
Vth deme houe rümen saghen.
De konnynk sprak: „wyl yemant klagen,
De kome vort vnde lathe vns horen!
4460 Hir quam der gysteren so vele to voren
Reynke is hir, wor synt de nu?"
„Here", sprack Reynke, „dyt segge ick yw:
Mannich klaget seer vnde hart.
Ja, seghe he syn wedderpart,
4465 Vyllichte de klaghe achter bleue.
So doen ock nu desse twey lozen deue,
Alze de kreye vnde dat kannyn,
De my gherne brochten in schande efte pyn.
Doch wyllen se gnade van my begheren,
4470 Ik vorgheuet en vor dessen heren.
Men nu ik to rechte byn ghekomen,
Hebben se dat refugium ghenomen
Vnde dorsten hir nicht lenger blyuen.
Den slymmen, bözen, lozen ketyuen,
4475 Scholdemen den horen, dat were schade,
So kreghe yd mannich gud to quade,
De yw synt truwe beyde dach vnde nacht.
An my alleyne leghe klene macht,
De ick vnschuldygen hir byn besecht."

4480 ¶ De konnynck sprack: „hore my to recht,
Du vntruwe, loze, böze deff!
Wat was yd, dat dy dar to dreff,
Dattu Lampen, den truwen deghen,
De myne breue plach to dreghen,
4485 Deme du, slymme böze ketyff,
Vnschuldyghen hefst ghenomen dat lyff?
Wente ick dy alle dyne schulde vorgaff
Vnde leet dy gheuen rentzel vnde staff.
Id was so ghesecht, du scholdest tohant
4490 Wanderen in dat hylghe lant
To Yherusalem ouer dat meer,
Van dar to Rome vnde wedder heer.
Dyt sulue ick dy alle ghunde,
Vp dattu beterdest dyne sunde.
4495 Dat erste, dat ick krech to wetten,
Was, dattu Lampen haddest vorbetten;
Wente suluen de cappellan Bellyn
Moste hir van dyn bode syn.
He brachte my den rentzel efte den sack,
4500 Dar ynne Lampen höuet stack.
He sprack openbar vor dessen heren,
Dat in deme rentzel breue weren,
De he myt Reynken hadde gheschreuen,
Vnde he den syn hadde vthghegeuen.
4505 In deme sacke was meer noch myn,
Men Lampen höuet stack dar in.
Dyt dede gy beyden my to schande.
Dar vmme bleff Bellyn to pande
Vnde heft myt rechte vorloren syn lyff;
4510 So schalt ock dy ghan, du böze ketyff!"

¶ Reynke sprack: „wo mach dat syn?
Is Lampe doet vnde ok Bellyn?
We my, dat ick byn gheboren!
So hebbe ick den grotsten schat vorloren!
4515 Wente ik sande yw by dessen boden,
By Lampen vnde Bellyne, de dürbaresten klenöden;
Nicht konnen de beter vp erden syn
We hadde ghelöuet, dat de ram Bellyn
Sus scholde morden den guden man,
4520 Alze Lampen, synen eghenen kumpan,
Vp dat he de kleynöde vndersloghe?!
We hodde syk vor desseme töghe?"

¶ Noch de wyle Reynke dyt sprack,
Ghynck de konnynck in syn ghemack.
4525 He was vortornet vnde seer gram,
Alzo dat he nicht encket vornam,
Wat Reynke do sprack van den dyngen.
De konnynck ghedachte Reynken to bryngen
To deme dode myt aller schande.
4530 In syneme ghemake vant he stande
De konnygynne, syne vrauwe,
Myt der apynnen, vrouwe Rukenauwe.
De konnynck myt der konnygynnen
Hadden seer leff desse apynnen,
4535 Se was by en in groteme state.
Dyt quam do Reynken effen to mathe.
Se was in wyßheyt seer gheleret,
Dar vmme was se ok hoch gheeret,
Men entsach se, al wor se quam.
4540 Do se den konnynck sach sus gram.

¶ Se sprack: „ick bydde yw, eddele here,
Wyllet yw doch nicht tornen so sere!
Reynke horet mede in der apen slechte.
Is he doch nu komen to rechte!
4545 Syn vader plach in yuweme loue
Groet to wesende hir to houe,
Beter wan Ysegrym nu is gheheten
Efte Brun, wo wol se nu syn beseten
Seer hoch by yw myt ereme slecht.
4550 Doch wetten se weynich van ordel efte recht."

¶ De konnynck sprack: „horet my bysunder!
Duncket yw dat wesen wunder,
Dat ick deme deue Reynken byn gram,
De Lampen kortes dat leuent nam
4555 Vnde brachte Bellyne mede in den dantz
Vnde wyl syck der sake entleggen gantz?
Dar bouen he noch myn gheleyde dor breken!
Horde gy, wat klaghe se vp eme spreken
Van rouen, nemen, van deuerye,
4560 Van morde vnde ock van vorrederye?"

¶ De apynne sprack: „gnedyghe here,
Reynke wert beloghen sere.
He is seer kloek, wo yd ock ghad,
Dar vmme synt eme der vele quad.
4565 Gy wetten wol, des is nicht lange,
Do hir de man quam myt der slange;
Nemant konde desse beyden
Myt rechtem rechte vor yw scheyden;
Men Reynke dede dat myt eren.
4570 Des prysede gy en vor alle de heren."

Bog 3, Kapitel 4
Bog 3, Kapitel 4

Bog 3, Kapitel 4



¶ Wo de apynne sprickt vor deme konnynge van deme lyntworme efte slangen vnde van deme manne; vmme dat se den konnynck sachtmodich mochte maken vp Reynken, so sprack se dyt Reynken to eren. Dat IIII. capittel.

ALze de konnynck desse worde
Van der apynnen sus horde,
He sprack: „dat is my half vorgetten.
Latet my de sake wetten,
4575 Dat lustet my noch eyns to horen.
Ick weet wol, de sake was vorworen.
Wette gy de, segget se hen!"
Se sprak: „myt yuweme orloue schal dat schen.
Id is nu twey yar, alze dat gheschach.
4580 Hir quam eyn lyntworm vp eynen dach;
Desse sulue slange efte worm
Klaghede hir myt groteme storm,
Wo em eyn man entghynge in deme recht,
Dat eme twey mal was affghesecht.
4585 Ock was hir yegenwordich de man.
Alzus ghynck de klaghe ersten an.

¶ De slange krop dorch eyn ghat,
Dar em eyn stryck was ghesat
By eynen thun, vnde bleff sus behangen,
4590 An eyn stryck vast ghevangen.
He moste dat lyff dar hebben ghelaten,
Men dar quam eyn man de suluen straten.
De slange reep: „ick bydde dy,
Laet dy entfermen vnde löze my!"

4595 ¶ De man de sprack: „dat do ick ghern,
Wultu my louen vnde swern,
Dattu my nicht doen wult quaet;
Wente my entfermet dyn byster ghelaet."
De slange was des bereyt
4600 Vnde swor em eynen düren eyd,
Em nummer to schaden in yennyger sake.
Do lozede he en vth deme vnghemake.
Se ghyngen to samende eynen wech entlanck.
De slange was van hunger kranck,
4605 He schoth to na deme man
Vnde wolden toryten vnde ethen en dan.
Myt nauwer noet de man entspranck.
He sprack: „is dyt nu myn danck,
Dat ick dy halp vth dyneme vordreet,
4610 Dar du my sworest eynen düren eyt,
Dattu my nummer woldest schaden?"
De slange sprack: „ik byn beladen
Myt hunger, de my brynget dar to.
Ick mach yd vorantworden, dat ik do;
4615 Lyues noet bryckt dat recht."
Alze de slange dyt hadde ghesecht.

¶ Do sprack de man: „ick bydde dy,
Dattu so lange my gheuest vry,
Wente dat wy by etlyke komen,
4620 De nicht vmme schaden efte vmme vromen
Recht efte vnrecht recht konen scheyden."
De slange sprack: „so lange wyl ik beyden."
Se ghyngen vort ouer eynen grauen.
Dar motte en Pluckebüdel de rauen
4625 Myt syneme sonen Quackeler.
De slange sprack: „komet heer!"
He sede eme alle de sake hir van.
De raue rychtede to eten den man;
He dachte mede vp syn ghelucke,
4630 He hadde ock gerne ghehath eyn stucke.

¶ De slange sprack: „ick hebbe ghewunnen,
Nemant kan my des vorghunnen."

¶ De man de sprack: „neen, nicht vul node!
Scholde my eyn rouer wysen tom dode?
4635 Ock schal he dat recht nicht spreken alleyn,
Ick gha myt dy vor veer efte teyn."

¶ De slange sprack: „so gha wy dare!"
Do motte en de wulff vnde de bare.
De man stunt manckt dessen allen,
4640 He dachte: „yd wyl syk hir öuel vallen."
He stunt manckt vyuen, he was de seste;
Neen van dessen meende syn beste.
De slange, beyde rauen, wulff vnde bare,
Hir manckt stunt he in groter vare.
4645 De bare vnde wulff vnder syck beyden,
Do se desse sake scholden scheyden,
Se spreken: „de slange mach doden den man,
Wente hungers noet ghynck eme an.
Noet vnde dwanck bryckt eyde vnde truwe."
4650 Do krech de man sorghe vnde ruwe,
Wente alle stunden se na syneme lyue.
Do schoet de slange na eme ryue
Vnde schoet vth syn quade fennyn,
Doch entspranck de man myt groter pyn
4655 Vnde sprack: „du doest my vnrecht groet,
Dattu sus steyst na myneme doet.
Du hefst noch neen recht to my ghehath."

¶ De slange sprack: „worvmme sechstu dat?
Dy is tweywerff ghewyset dat recht."

4660 ¶ Do sprack de man: „dat hebben de ghesecht,
de suluen rouen vnde stelen.
Myne sake wyl ik deme konnynge bevelen.
Brynget my vor en; wat he dan secht,
Dat do ick, yd sy krum efte recht.
4665 Schal ick dan lyden vnghevoch,
Ik hebbet denne noch quad ghenoch."

¶ Do sprack de wulff myt deme baren:
„Dat sulue schal dy weddervaren.
De slange schal anders nicht begheren."
4670 Se meenden, queme dyt vor de heren
In den hoff, denne scholde dat recht
So ghan, alze se hadden ghesecht.
Here, ik segge dyt myt orloff,
Se quemen myt deme manne in den hoff,
4675 De slange, de bare, der rauen twey
Vnde der wulue quam dar drey,
Wente de wulff hadde dar twey syner kynder;
Desse deden deme manne den meysten hynder,
Alze Ydelbalch vnde Nummersath,
4680 Quemen myt ereme vader, vmme dat
Se meenden den man mede to eten,
(Se mogen vele, so gy wol wetten)
Se huleden vnde weren plump vnde groff,
Dar vmme vorböde gy en den hoff,

4685 ¶ De man reep an yuwe gnaden.
He klagede, de slange wolde em schaden,
Der he grote döget hadde ghedan,
Vnde wo he wedder hadde entfan
Sekerheyt vnde sware eyde,
4690 Vp dat he em nenen schaden dede.

¶ De slange sprack: „dat is alzo:
Des hungers noet dwanck my dar to,
Dede gheyt bouen alle noet."
Here, gy weren bekummert groet
4695 Vmme de sake, alsus ghesecht,
Dat eyn yslyk kreghe syn rechte recht.
Juwe eddelicheyt sach dat node,
Datmen den man wysede tom dode,
De sus bewysede hulpe in noet.
4700 Ok dachte gy an den hunger groet.
Hir vmme ghynge gy to rade;
Meyst reden se to des mannes quade,
Vp dat se mochten na ereme wyllen
Den suluen man helpen vyllen.

4705 ¶ Des hebbe gy do alto hant
Na Reynken vosse boden ghesant:
Wat de anderen ock sus reden,
Se kondent doch nicht rechte scheden.
Dyt lethe gy alle Reynken vorstaen.
4710 Gy spreken, dat recht scholde alzo gaen,
Alze dat Reynke int beste rede.

¶ Reynke sprack myt grotem beschede:
„Here, latet vns ghan to hant,
Dar de man de slange vant.
4715 Seghe ick den slangen in desser stunden,
Dat he alzo stunde ghebunden,
So he was, do he ene vant,
Denne spreke ick dat recht to hant. "
Alzus wart de slange ghebunden
4720 In alle der mathe, so he en hadde vunden,
Vnde ock in de suluen stede.

¶ Reynke sprack: „nu synt se beyde
Islyk so he was to voren,
Se hebben wer wunnen efte vorloren.
4725 Dat recht wyse ick yw nu snel.
De man mach nu, efte he wel,
Den slangen lözen vnde laten syck sweren.
Wyl he ock nicht, he mach myt eren
Den slangen sus laten bunden stan
4730 Vnde mach vry syne straten ghan,
Wente de slange an em vntruwe wrachte,
Do he se loß vth deme stricke brachte.
Alsus heft nu de man den kore,
Ghelyck so he hadde vore.
4735 Dyt duncket my wesen des rechtes syn,
De yd anders weet, de segge hen!"

¶ Seet, here, dyt ordel duchte yw gud
Vnde ock yuweme rade, de by yw stod.
Reynke wart do ghepryset sere.
4740 De man wart quyd vnde danckede yw sere.
Reynke is seer kloek van synne,
Dyt sulfste sprack ock de konnygynne.
Se spreken, dat Ysegrym vnde Brun
Weren gud vor eyn schampelun.
4745 Men vruchtet se beyde na vnde verne,
By der freterye synt se gherne.
Id is waer, se synt köne, starck vnde groet,
Men van klokeme rade hebben se neen noet.
Reynken rad is yw wol bekant,
4750 Der anderen radent is men eyn tant;
Se dregen syck meyst vp ere starke,
Men wan men kumpt myt en to werke
Vnde wan men kumpt myt en to velde,
Ja, so möten her vor de schamelen helde.
4755 Hir synt se seer starck van mode,
Men denne waren se de achterhode.
Vallen dar slege, so ghan se stryken,
Men de armen helde möten nicht wyken.
Baren vnde wulue vorderuen de lant,
4760 Se achten weynich, wes huß dar brant,
Mogen se syck by den kolen wermen.
Se laten syck ock nicht entfermen,
Mogen se men krygen vette kroppe;
Den armen laten se nauwe de doppe,
4765 Wan se en der eyger hebben berouet.
En duncket best er eghen höuet.

¶ Men Reynke voß vnde al syn slecht
Bedencken wyßheyt vnde recht.
Eft he syk nu wes heft vorseen
4770 Seet, here, he en is yo neen steen.
Wan gy nauwen rad begheren,
So kone gy syner nicht entberen.
Hir vmme bydde wy, nemet en to gnaden!"

¶ De konnynck sprack: „ick wyl my beraden.
4775 Dat ordel ghynck so vnde dat recht
Van der slangen, so gy hebben ghesecht.
Dat is yo waer; men he is nicht gud,
He is eyn schalck in syner hud.
Al myt weme he maket vorbunt,
4780 De bedrucht he alle tor lesten stunt.
Dar kan he syk dan so lystygen vthdreyenn,
Wulff, bare, kater, kannyn myt der kreyen,
Alle dessen is he to behende
Vnde heft int leste eynen beschetten ende.
4785 He deyt ene schaden, spot vnde schande,
Ja, de eyne leth eyn or to pande,
De ander eyn oghe, de drydde dat lyff.
Ik weet nicht, wo gy vor dessen ketyff
Sus bydden vnde vallen eme by."

4790 ¶ De apynne sprack: „here, horet my!
Ghedencket, dat Reynkens slechte is groet."

¶ Myt des de konnynck vpstoet
Vnde ghynck wedder vth van deme sale;
Dar beydeden se syner alto male.
4795 He sach dar vele, de Reynken bestunden
Van synen angheboren vrunden,
De Reynken to troste dar weren ghekomen,
De ick nicht alle hir wyl nomen.
De konnynck sach an syn grote gheslecht,
4800 De dar weren komen to recht;
He sach ock to der anderen syden
Vele, de Reynken nicht mochten lyden.

Bog 3, Kapitel 5



¶ Wo de konnynck anderwerff Reynken vraget in deme rechte vmme Lampen doet, vnde wat grote loggen Reynke loch, syck mede to entschuldyghende. Dat vyfte ghesette efte capittel.

DE konnink sprak: „Reynke, hore my nu!
Wo quam dat to, dat Bellyn vnde du,
4805 Gy beyden, des so ouer quemen
Vnde dem vromen Lampen syn leuent nemen?
Dar to gy beyden quaden deue
Offerden my syn höuet alze breue;
Wente do wy vpdeden den sack,
4810 Nicht anders do dar ynne stack.
Men Lampen höuet, my to hoen.
Bellyn heft ghekregen dar vor syn loen.
Dyt hebbe ick alrede eyns ghesecht:
Ouer dy schal ghan dat sulue recht."

4815 ¶ Reynke sprack: „wee my der noet!
Were ik men alrede doet!
Horet my! hebbe ick denne schult,
So is my best gude ghedult.
Hebbe ick schult, latet my döden,
4820 Ik kome doch nummer vth den nöden
Vnde vth den sorgen, dar ick ynne byn;
Wente de vorreder, de ram Bellyn,
Heft vnderslagen eynen schat so ryck,
Nicht is vp erden des ghelyck.
4825 Wente de kleynöde, de ick eme dede,
Do he myt Lampen van my schede,
De hebben Lampen vorraden dat lyff;
Wente Bellyn, de quade ketyff,
Heft de kleynöde vnderslagen.
4830 Och, mochtemen de wedder vpvragen!
Men ick vruchte, dar wert nicht aff werden."

¶ De apinne sprak: „synt de klenöde bouen erden,
Wy wyllen se vpvragen by vrunde rade.
Alle wylle wy beyde vro vnde spade
4835 Dar na vragen manckt leyen vnde papen.
Segget vns, wo weren de gheschapen?"

¶ Reynke sprack: „se synt so gud,
Ik vruchte, wy vragen se nummer vth.
De se heft, de vorleth der nicht.
4840 So wan myn wyff dyt to wetten krycht,
Nummer kome ik in ere gnade;
Wente dyt was nicht myt ereme rade,
Dat ik desse klenöde dessen twen
So rechte wyllygen dede hen.
4845 Hir byn ick beloghen vnde besecht,
Wo wol ick moet lyden dyt grote vnrecht.
Werde ik loß desser groten vnschult,
So late ik my doch nene dult:
Ik werde reysen dorch alle lant
4850 Vnde vragen, eft yemande ycht sy bekant
Van dessen klenöden, dürbar vthermaten,
Scholde ick myn lyff dar ok vmme laten."

Bog 3, Kapitel 6
Bog 3, Kapitel 6

Bog 3, Kapitel 6



¶ Wo Reynke sprickt vnde lucht seer vthermaten van deme ersten kleynöde, vnde secht, yd sy ghewest eyn rynck myt eyneme eddelen steyne, des döget he al myt loggen vthsprickt lanck vnde breet. Dat VI. Capittel.

REynke sprack: „o konnynck here,
Ik bydde yuwe eddelicheyt sere,
4855 Dat gy my ghunnen to desser stunden,
Dat ik moge spreken vor minen vrunden
Van der eddelicheyt mannygerhande
Der durbaren kleynöde, de ik yw sande,
Wo wol se yw nicht syn gheworden."

4860 ¶ De konninck sprak: „segge hen mit korten worden!"

¶ Reynke sprack: „ick hebbe vorloren
Ghelucke vnde ere, dat moghe gy horen.

¶ Dat erste kleynöde was eyn rynck,
Den Bellyn de rambock entfynck,
4865 Den he deme konnynge scholde bryngen.
Van seltzene wunderlyken dyngen
Was de rynck to hope ghesath,
De werdich weren eynes vorsten schat.
Van fynem golde was de rynck,
4870 Vnde bynnen, dat teghen den vynger ghynck,
Dar stunden boekstaue gheambeleret,
De weren myt lasur behende vyseret.
De schrift was hebreysche sprake
Vnde weren dre namen dorch sunderlyke Sake.
4875 In dessen landen was neen so vroet,
De desse schryft gruntlyck vorstoet,
Men allene mester Abryon van Trere.
Dyt is eyn yode van sodaneme mannere:
He vorsteyt alle tungen vnde sprake dorch
4880 Van Poytrow an wente to Luneborch.
De döget aller krüder vnde steyne
Kennet desse yode alle int ghemeyne.
Ik leet eme seen den suluen rynck.
He sprack: „hir ynne is eyn kostlyk dynck.
4885 Desse dre namen, hir in ghewracht,
Heft Seth vth deme paradyse ghebracht,
Wente he do suluest de myt syk brochte,
Do he den oly der barmherticheyt sochte."
He sprack: „de desse by syck draget,
4890 De blyft alle tyd vngheplaget
Van donre, van blyxem, van allem quaden,
Ok kan neen touerye eme schaden."
De meyster sprack, he haddet ghelesen,
De den rynck droge, konde nicht vorvresen,
4895 Al were yd ock int hardeste kolt;
He leuet ock lange vnde wert olt.

¶ Eyn steyn, de enkonde nicht beter syn,
De stunt buten an deme vyngerlyn,
Eyn karbunckel, lycht vnde klar.
4900 Des nachtes sachmen dat openbar,
Al datmen ok yummer wolde seen.
Noch hadde meer döget de sulue steen:
Alle kranckheyt makede he ghesunt;
Wanmen den anrorde, ya, tor suluen stunt
4905 So wart wech ghenomen alle de noet,
So vern yd nicht enwas de doet.

¶ De steen hadde ock de macht vorware
(Dat sprack de meyster openbare)
So we den droge in syner hant,
4910 De queme wol dorch alle lant;
Water efte vür konde eme nicht schaden,
Nicht worde he ghevangen efte vorraden,
Neen vyent synen wyllen ouer em kreghe;
So wan he den steen nochteren an seghe,
4915 He scholde se vorwynnen ouer al,
Weren ock der hundert in deme tal.

¶ Vorgyft vnde ander böze fennyn,
Dar van scholde he ock vorwaret syn.
Were yemant, de en ock nicht mochte lyden,
4920 De krege ene leff in korten tyden.
Nicht kan ick dat alle spreken vth,
Wo kostel de steen was vnde wo gud.
Ik nam en vth mynes vaders schat
Vnde sanden deme konnynge vmme dat,
4925 Dat ik my nicht duchte werdich to syn,
To hebben sodanen kostlyken vyngerlyn,
Vnde hadden deme konnynge dar vmme ghesent:
He is de eddelste, den men kent,
Wente alle vnse wolvart an eme steyt,
4930 He is al vnse ere vnde salycheyt,
Vp dat syn lyff vor den doet
Bewaret worde vnde vor alle noet."

Bog 3, Kapitel 7
Bog 3, Kapitel 7

Bog 3, Kapitel 7



¶ Wo Reynke sprickt eyne andere loggen vnde secht erst van eyneme kostlyken kamme vnde denne vort van deme speygele. Dat VII. capittel.

IK sande ock by Bellyne, deme ram,
Der konnygynnen eynen kam
4935 Vnde einen speygel, des nicht syn gelik
Mach wesen vp alle deme ertryck.
Dessen speygel vnde dessen kam
Ik ok vth mynes vaders schatte nam.
Wo vaken hebbe ick vnde myn wyff
4940 Hir vmme ghehat groten kyff!
Wente se neen gud vp desser erde
Men allene desse klenöde van my begherde.
Nu synt se ghekomen van der hant.
Desse twey klenöde hadde ik ghesant
4945 Myner vrouwen, der konnygynnen.
Dyt dede ik myt wolbedachten synnen,
Wente se heft my vaken gud ghedan
Bouen alle yo to voren an.
Se sprickt vor my vaken eyn word,
4950 Se is eddel, van hoger ghebord,
Tüchtich, vul dögede, van eddelem stam,
Se were wol werdich des speygels vnde kam.
Nu is deme leyder so nicht ghescheen,
Dat se de mochte krygen to seen.

4955 ¶ De kam was van eyneme pantere.
Dat is to malen eyn eddel dere;
Des suluesten deertes wonynge is
Twysschen Yndia vnde deme paradys.
Id heft ferwe van aller manneren,
4960 Syn röke is söte vnde guderteren,
Alzo dat de dere int ghemene
Deme roke na volgen, groet vnde klene,
Ja, alderwegen wor dat gheyt,
Wente en suntheyt van deme röke entsteyt;
4965 Dat bekennen vnde völen se int ghemeen.
Van desses deres knoken vnde been
Was de kam ghemaket myt flyt,
Klar alze suluer, reyn vnde wyt,
Wol rukende bouen alle synamomen;
4970 Wente des deres roke plecht to komen
In syne knoken, wan dat sterft.
Nummermeer des deres knoke vorderft,
Vast vnde wolrukende he alle tyd blyft
Vnde yaget wech alle fennyn vnde vorgyft.

4975 ¶ Vp desseme kamme stunden ghegrauen
Etlyke bylde hoch vorhauen,
De weren alle kostlyken ghetzyret
Vnde myt deme fynesten golde dorchwyret,
Roth synober vnde blaw lazur,
4980 Vnde was de hystorye vnde dat euentur,
Wo Paryß van Troye eyns lach
By eyneme borne vnde dar sach
Dre afgodynnen, ghenomet alsus:
Pallas, Yuno vnde Venus.
4985 Se hadden eynen appel int ghemene,
Vnde yslyk wolde den hebben allene.
Lange wyle se hir vmme keuen.
Int leste syn se des ghebleuen
By Paryß vnde seden, dat he scholde
4990 Gheuen den suluen appel van golde
Eyner der schonesten van en dren,
Dat se den scholde beholden alleyn.

¶ Paryß dachte hir vp myt beschede.
Juno de eyne to eme sede:
4995 „Is, dattu my den appel towysest
Vnde my vor de schonesten prysest,
So gheue ick dy ryckheyt vnde schat,
So vele des nemant heft ghehat."

¶ Pallas sprack: „gheschüd dat so,
5000 Dattu den appel my wysest to,
Du schalt entfangen so grote macht,
Dat dy scholen vruchten dach vnde nacht,
Dyne vyende, dyne vrunde, alle to samen,
Al wor men nomende wert dynen namen."

5005 ¶ Venus sprack: „wat schal de schat
Efte grotterer ghewalt? segget my dat!
Is nicht de konnynck Priamus syn vader?
Syne brödere ryke vnde starck alle gader,
Hector vnde der anderen noch meer?
5010 Is he nicht ouer de stad Troye eyn heer?
Hebben se nicht de lande vmme betwungen,
Ja verne, beyde de olden vnde de yungen?
Wultu my vor de schonesten prisen
Vnde my den gulden appel towysen,
5015 De durbareste schat schal dy werden,
De nu is vp aller erden.
Desse schat is dat schoneste wyff,
De ye vp erden entfenck dat lyff,
Eyn wyff, de tuchtich vnde dogentsam is,
5020 Schone vnde eddel, vnde dar by wyß;
Nicht kan men sodane to vullen louen,
Se gheyt deme schatte vele bouen.
Ghyff my den appel! gheloue my,
Dyt schone wyff schal werden dy.
5025 Dyt schone wyff, de ick hir mene,
Is des konnynges van Greken wyff Helene,
Eddel, sedich, ryke vnde wyß."
Do gaff er den gulden appel Paryß,
Dar to prysede he se sere
5030 Vnde sprack, dat se de schoneste were.
Do halp de godynne Venus,
Dat Paryß deme konnynge Menelaus
Nam Helenen, syne konnygynnen,
Vnde brachte se myt syk to Troye bynnen.
5035 Desse hystorye stunt ghegrauen
Vp deme kamme hoch vorhauen,
Myt boekstauen vnder den schylden
Myt den alder subtylesten bylden.
Eyn yslyck vorstunt, wan he dat laß,
5040 Wat dyt vor eyne hystorye was."

Bog 3, Kapitel 8
Bog 3, Kapitel 8

Bog 3, Kapitel 8



¶ Wo Reynke syne loggen sterket vnde sprickt van deme wunderlyken schonen vnde kostlyken speygel, van syner döget vnde wo he ghestalt was, vnde ock van den ystoryen, de dar vp weren ghewracht; dar de erste van was van eyneme manne vnde perde vnde herte. Dat VIII. capittel.

NV horet van deme speygel gud!
Dat glas, dat dar ane stod,
Was eyn bryl, schone vnde klar,
So datmen dar ynne sach openbar
5045 Al, wat ouer eyner mylen gheschach,
Id were nacht, yd were dach.
Hadde yemant in syneme antlate ghebreck
Edder in synen ogen yennich fleck,
Wan he denne in den speygel sach,
5050 Dat ghebreck ghynck wech den suluen dach
Vnde alle de vlecken; dat was nicht myn.
Isset wunder, dat ik mysmodich byn,
De ik mysse sodanen düren schat?

¶ Dat holt, dar dat glas was in ghesat,
5055 Heeth sethym vnde is vast vnde licht,
Van wormen wert yd ghesteken nicht,
Id kan nicht roten, dat sulue holt,
Id is ock beter gheacht dan golt;
Ebenus holt is desseme ghelyk.
5060 Dar aff ghemaket was seer wunderlyk
Eyn holten perd by Krompardes tyden,
Des konnynges, dar myt he konde ryden
Hundert myle in eyner stunde.
Scholde ick dyt euentür vthspreken to grunde,
5065 Dat konde in korter tyd nicht scheen,
Wente ne wart des perdes ghelyke seen.

¶ Dat holt, dar dat glas ynne stoet,
Was breet anderhaluen mannes voet,
Buten vmme ghande alle runt,
5070 Dar mannyghe vromde ystorye vppe stunt,
Vnder yslyker ystoryen de worde
Myt golde dorch, so syk dat behorde.

¶ De erste ystorye was van deme perde.
Id was nydich, wente yd begherde,
5075 Dat yd mochte entlopen eyneme herte
Vnde nicht enkonde; des hadde yd smerte.
Dat perd ghynck to eyneme herden.
Id sprack: „dy mach ghelucke werden!
Sytte vp my, ick brynge dy drade.
5080 Isset, dattu volgest myneme rade,
Du schalt vangen eyn herte wol veth,
Dar van schal dy werden beth.
Syn vlesch, syne horne vnde ok syne hud
Machstu al düre noch bryngen vth.
5085 Sytte vp my vnde lathe vns yagen!"
De herde sprack: „ick wyl yd wagen."
Se redden hen myt alleme vlyd
Vnde quemen by dat herte in korter tyd;
Se redden eme na vp deme spor,
5090 Se eme dat na, dat herte leep vor.
Dat perd syck wol halff begaff.
Id sprack to deme manne: „sytte wat aff!
Ik byn möde, laet my wat rowen!"
De man sprack wedder: „neen ick, trowen!
5095 Id is nu sus: du moest my horen,
Dar to schaltu völen de sporen.
Du hefst my hir vmme sus ghebracht."
Seet, sus wart dat perd gedwungen mit macht.
He lont syck suluen myt velem quaden,
5100 De syk pynyget vmme eynes anderen schaden."

Bog 3, Kapitel 9
Bog 3, Kapitel 9

Bog 3, Kapitel 9



Wo Reynke sprickt van deme ezel vnde hunde vnde lucht to degen noch van deme speygel. Dat IX. capittel.

IK spreke ok, dat in deme speygel stunt,
Wo dat eyn ezel vnde eyn hunt
Deneden beyde eyneme ryken man,
Men de hunt de meysten gunst ghewan.
5105 He sath by synes heren dysch
Vnde ath myt eme vlesch vnde vysch.
He nam en vaken vp den schod
Vnde gaff eme eten dat beste brod.
So wyspelde de hunt myt deme start
5110 Vnde lyckede syneme heren vmme den bard.

¶ Dyt sach de ezel Boldewyn;
Dat dede eme wee in deme herten syn.
He sprack to syck suluen allenen:
„Wat mach myn here hir mede menen,
5115 Dat he desseme vulen canis
Alzo rechte vruntlyck is,
De ene sus lycket vnde vp en sprinckt?
My men tom swaren arbeyde dwynckt,
Ick moet dragen de sacke swar.
5120 Myn here scholde nicht in eyneme yar
Myt vyff hunden doen, ya were der ock teyne,
Dat ik in veer weken do alleyne.
He eth dat beste, ick kryghe men stro
Vnde mod vp der erden lyggen dar to.
5125 Wor se my dryuen efte ryden,
Dar mod ick vele spottes lyden.
Ik wyl nicht lenck sus vorderuen,
Men ik wyl ok mynes heren hulde vorweruen."

¶ Myt des quam de here, de werd.
5130 De ezel hoeff vp synen sterd,
Vp synen heren dat he spranck,
He reep, he rarde vnde he sanck,
He lyckede synen heren vmme de mulen
Vnde stotte eme twey grote bulen
5135 Vnde wolden kussen vor de munt,
Alze he hadde seen doen den hunt.

¶ Do reep de here myt anxste groet:
„Nemet den ezel vnde slat ene doet!"
De knechte slogen den ezel al
5140 Vnde yagheden ene wedder in den stal;
Do bleff he eyn ezel, alze he was.
Noch vyntmen mannygen ezelsdwas,
De eynem anderen syne wolvart vorgan,
Wo wol he dat nicht beteren kan.
5145 Ja, al kumpt alsodanen mede to state,
So vöget eme doch dat sulue ghelate
Alse eyner sögen, de myt leppelen eth,
Ja, vorware nicht vele beth.
Men lathe den ezel dragen den sack
5150 Vnde gheuen eme stro, dystel in syn ghemack.
Deytmen eme ock andere ere,
He plecht al syner olden lere.
Wor ezels krygen herschopyen,
Dar süd men selden vele dyen.
5155 Meyst se er egene vordel söken,
Vp anderer wolvart se weynich röken.
Doch is dyt de meyste klaghe,
Se rysen in macht alle daghe."

Bog 3, Kapitel 10
Bog 3, Kapitel 10

Bog 3, Kapitel 10



¶ Hir sprickt Reynke de drydden ystoryen, de vp deme speygel stunt gemaket, so he sede al legende, vnde is van synem vader, deme olden vosse, vnde van deme wylden kater, de in deme holte lopt, den he hir schendet myt worden. Dat X. capittel.

KOnnynck here, gy scholen ok wetten,
5160 (Latet myne rede iw nicht vordreten!)
Wente vp dem speygel stunt ok gegrauen
Behende myt bylden vnde boekstauen,
Wo myn vader vnde Hyntze de kater
To samende ghyngen by eyneme water.
5165 Se sworen to samende myt swaren eyden,
Dat se wolden vnder syk beyden
Lyke delen, wat se ok vengen.
Wolde se yemant yagen efte dwengen,
So scholde eyn blyuen by deme anderen.
5170 Sus ghyngen se vele weges wanderen.
Id gheschach syk eyns, dat se vornemen,
Wo etlyke yagers na ene quemen,
De hadden ok vele quade hunde.
Hyntze do to spreken beghunde.
5175 He sprack: „gud rad is hir dür."
Myn vader sprack: „yd is euentür.
Eynen sack vul rades ik wol weet;
Wy wyllen malckander holden den eyt
Vnde wyllen vaste to samende stan.
5180 Dessen rad sette ick to voren an."

Hyntze sprack: „wo yd vns gaet,
Ik weet allene eynen raet,
Den moet ik bruken, dat segge ik yw, om."
Alzus spranck he vp eynen bom,
5185 Dar eme de hunde nicht konden schaden.
Sus wolde he mynen vader vorraden,
Den he in anxste leet staen.
Myt des quemen en de yegers an.
Hyntze sach dyt vnde sprack:
5190 „Wat, oem, doet nu vp yuwen sack!
Gy hebben dar doch vele rades in,
Bruket den nu, dat is yuwe ghewyn."
Men bleß int horn vnde men reep: „sla!"
Myn vader leep vor, de hunde eme na.
5195 He leep, dat em vthbrack dat sweet,
So dat he ok achter glyden leet.
Sus wart he do ychteswat vorlycht,
Anders were he entkomen nicht.
Hir moghe gy horen, we ene vorreet:
5200 Dat dede de, dar he syk meyst to vorleet.
De hunde weren eme to snel,
Vyl na hadden se eme gherucket dat fel;
Men dar was eyn gath, dat wuste he wol.
Sus entquam he int sulue hol.

5205 ¶ Des ghelyk vyntmen noch mannygen droch,
De sus dat sulue bruken noch,
Alze Hyntze hir dede, de quade deeff;
Wunder were yd, hadde ik en leeff.
Doch ik hebbet em halff vorgheuen,
5210 Sus is dar noch wes achter bleuen.
Desse ystorye myt dessen reden
Stunt klar vp deme speygel ghesneden."

Bog 3, Kapitel 11
Bog 3, Kapitel 11

Bog 3, Kapitel 11



¶ Noch lucht Reynke eyne ander ystoryen vnde sede, dat de ok stunt vp deme speygel, alze van deme wulue vnde deme krone. Dat XI. gesette.

NOch stunt vp deme speygel mede
Van deme wulue eyne andere rede,
5215 Wente he vor gud nü sede danck.
He leep eyns ouer eyn velt entlanck,
Dar vant he eyn doet ghevyllet perd;
Dat flesch was van den knoken vorterd.
De wulff begunde de knoken to gnagen.
5220 Em quam eyn knoke dwers in den kragen,
Wente he hadde den hunger groet.
Hir van krech he sware noet.
He sande velen arsten boden,
Nemant konde eme helpen vth nöden.
5225 He boet vuste vth eyn groten loen.
Dar quam ock to em Lütke de kroen;
He droch ock eyn roet bereet,
Dar vmme he ene ock doctor heet
Vnde sprack to em: „help my myt flyd
5230 Vnde make my desser wedaghe quyd!
Kanstu, the my den knoken vth,
So gheue ick dy eyn groten gud."

¶ De kron den schonen worden löuede
Vnde stack den snauel in myt dem höuede
5235 Vnde toch em alzo den knoken vth.
Do reep de wulff ouer lud:
„We my, wee, du deyst my seer!
Men ick vorgheuet dy, do des nicht meer!
Wan my dat eyn ander so dede,
5240 Nummer ick dat van em lede."

¶ „Weset to vreden", sprack Lütke de kron,
„Gy synt ghenesen, gheuet my myn lon!

¶ Do sprack de wulff: „horet dessen gheck!
Ick byn suluen in deme ghebreck
5245 Vnde wyl van my gud hebben to!
He dencket nicht der döget, de ick eme do,
Wente he stack syn höuet in myne munt
Vnde ik letet em wedder vththeen ghesunt,
Vnde heft my dar to wee ghedan!
5250 Ik mene, scholde yemant bathe entfan,
De behorde my myt allen rechten."
Sus lonen schelke ören knechten.

¶ Seet, desse ystorye vnde der noch meer
Stunden vp deme speygel vmme heer
5255 Ghewracht, ghesneden vnde ghegrauen
Myt bylden vnde guldenen boekstauen.
Ik helt my vnwerdich vnde alto rynck,
By my to hebben sodanen kostlyken dynck.
Dar vmme sande ick se to groten eren
5260 Der konnygynnen vnde konnynge, myneme heren,
Wo grote ruwe myne kyndere beyde
Hir vmme hadden myt groteme leyde.
Sus was ere sorge mannygerhande,
Do ick den speygel van my sande.
5265 Se plegen dar vor to spelen vnde spryngen
Vnde segen, wo en de stertken hyngen,
Vnde ock, wo en ere muleken stunt.
Men leyder! dyt was my seer vnkunt,
Dat Lampen so na was syn doet,
5270 Wente ick vppe truwe vnde louen groet
Eme de kleynöde mede bevoel
Vnde myneme vrunde Bellyne alzo wol.
Dyt weren beyde myne truwesten vrunde,
De ick ye krech to yennyger stunde.
5275 Ik mach wol ropen ouer den mordener.
Ok wyl ick dar aff wetten meer,
Wor hen de kleynöde syn ghestolen,
Wente mord blyft nicht ghern vorholen.
Id mach lychte, he hir by vns steyt
5280 Manckt dessen, de dar wol aff weyt,
Wor ghebleuen syn desse kleynöde
Vnde ok, wo Lampe ghekomen is tom dode."

Bog 3, Kapitel 12



¶ Wo Reynke sprickt vor deme konnynge van der döget synes vaders in eertyden ghescheen, vnde alle ghelogen efte myt loggen sprickt he vort desse fabelen van deme wulue van seuen yaren. Dat XII. capittel

Seet, gnedyghe here konnynck,
Iw kumpt vor so mannich dynck,
5285 Dat gy yd nicht al beholden möget.
Ghedencket yw nicht der groten döget,
De myn vader, de olde voß, dede
By yuweme vader in desser stede?
Wente yuwe vader kranck lach to bedde
5290 Vnde myn vader em syn leuent redde.
Noch spreke gy, dat myn vader vnde ick mede
Iw efte den yuwen ne gud endede.
Here, ik spreke yd myt yuweme orloue:
Myn here vader was hir to houe
5295 By yuweme vader in groter gunst,
Wente he wuste vast de rechten kunst
Van artzedyende, dat water beseen,
Vtbreken fystelen, ogen, brödere efte thene vth theen.
Ik loue wol, here, gy wetent nicht encket,
5300 Ok weet ik nicht, eft yw dat dencket;
Gy weren do men dre yar old
Vnde yd was in eyneme wynter kold,
Juwe vader lach kranck in groten plagen,
Men moste ene boren vnde dragen.
5305 Alle de arsten twysschen hir vnde Romen
De leet he halen vnde to syck komen;
Se gheuen ene ouer altomalen.
Int leste leet he mynen vader halen,
He klagede em seer syne noet,
5310 Wo he kranck were wente in den doet.
Dyt entfermde myneme vader seer.
He sprack: „o konnynck, myn gnedyghe heer,
Mochte ik yw myt myneme lyue baten,
Here, löuet my, dat wolde ik nicht laten.
5315 Maket yuwe water, hir is eyn glas!"
Juwe vader, de vele kranclyk was,
Dede, so eme heet myn vader.
He klagede, he kreghe yo lenck yo quader.

¶ Dyt sulue ok vp deme speygel stunt.
5320 Wo yuwe vader wart ghesunt.
Wente myn vader sprack: „wyl gy ghenesen,
So mod dat yummer entlyk wesen.
Eynes wulues leuer van seuen yaren,
Here, hir an moghe gy nicht sparen;
5325 De schole gy eten, efte gy synt doet,
Wente yuwe water töghet al bloet.
Dar hastet mede vor alle dynck!"
De wulff stunt mede in deme rynck,
He horde vast to, yd hagede eme nicht.
5330 Juwe vader sprack, des syd berycht:
„Horet, her wulff, schal ick ghenesen,
So mod yd yuwe leuer wesen."

¶ De wulff sprack: „here, ick segget vorwar,
Ik byn noch nicht olt vyff yar."

5335 ¶ Do sprak myn vader: „yd helpet nicht, neen,
Ik wylt wol an der leuer seen."
Do moste de wulff tor koken ghan,
Vnde de leuer wart eme vthghedan.
De konnynck ath se vnde ghenaß
5340 Van aller kranckheyt, de in eme was,
Vnde danckede des sere myneme vader
Vnde gheboet syneme ghesynde aller gader,
Dat eyn yslyk mynen vader doctor hethe
Vnde dyt nemant by syneme lyue lethe.
5345 Sus moste myn vader to allen tyden
Ghan to des konnynges rechter syden.
Ok gaff em yuwe vader, so ik wol weet,
Eyn guldene span vnde eyn roet bereyt,
Dat moste he dragen vor alle den heren,
5350 De en alle helden in groten eren
Vnde deden eme ere to allen dagen.
Men myt my is dat nu vmme slagen,
Men dencket nu nicht mynes vaders döget:
De ghyrygen schelke werden nu vorhöget,
5355 Eghene nutte vnde ghewyn men nu betracht,
Men recht vnde wyßheyt men klene nu acht.
Wor eyn kerleman wert eyn here,
Dar gheyt yd ouer de armen sere.
Kricht he denne grote macht,
5360 So weet he suluen nicht, weme he slacht,
Dencket nicht, van wannen he sy ghekomen.
Men syn eghen vordel vnde vromen
Dat gheyt vort in al öreme spele.
Desser synt nu by den heren vele.
5365 Sodane hören ock nemandes bede,
Dar en volge denne de gyfte mede.
Ere menynge is meyst: „brynget men heer!
Dyt vort ersten vnde denne noch meer!"
Desser ghyrygen wulue der is vele,
5370 Se prysen vor syck de besten morsele.
Konden se redden myt klenen saken
Eres heren leuent, dat scholde syk nicht maken.
Desse wulff wolde ock nicht entberen
Syne leueren to gheuen syneme heren.
5375 Noch seghe ik leuer, wyl gy yd hören,
Dat twyntich wulue er lyff vorlören,
Wan dat de konnynck efte syn wyff
Icht scholden vorlesen ere lyff;
Vnde yd were ok mynre schade,
5380 Wente, wat dar kumpt van quadem sade,
Schal selden synes danckes doen döget.

¶ Her konnynck, dyt schach in yuwer yöget.
Dyt weet ick vorware vnde encket,
Dat gy dyt alle nicht endencket.
5385 Men ik weet yd wol al myt eyn,
Ghelyk efte yd gysteren were scheen.
Desse ystorye vnde dyt gheschicht
Was vp deme speygel ok angherycht
Myt eddelen steynen vnde myt golde,
5390 So myn vader dat hebben wolde.
Mochte ik den speygel wedder vpvragen,
Dar wolde ik lyff vnde gud vmme wagen."

Bog 3, Kapitel 13



¶ Noch wo Reynke spryckt bedrechlyke worde, dar myt he syk suluen entschuldiget vnde andere belastet, vnde is, wo de wulff vnde voß to samende vengen eyn swyn vnde eyn kalff. Dat XIII. capittel.

DE konnynck sprack: „Reynke, de word
Hebbe ik vorstan vnde wol ghehord.
5395 Was yuwe vader so vorhöget
Vnde dede he hir alsodane döget,
Des mach lange syn, ik dencke des nicht,
Ok is my dat nicht eer bericht.
Men yuwer sake der weet ik vele,
5400 Wente gy synt vaken mede in deme spele,
So men vaken hir van yw secht.
Doen se yw dan dat myt vnrecht,
Dat is quad yo to voren.
Mochte ik ok gud van yw horen,
5405 Neen, dat en schüd nicht vaken."

¶ „Here, ik antworde to den saken",
Sprack Reynke, „wente se my anghaen.
Ik hebbe yw suluen gud ghedaen
Nicht, dat ik yw do ycht vorwyd,
5410 Wente ick byn schuldich to aller tyd
Dorch yw to doen, al wes ick mach.
Ghedencket yw nicht, wo yd eyns gheschach,
Dat ik vnde de wulff, her Ysegryn,
Hadden to samende ghevangen eyn swyn?
5415 Do yd reep, bette wy yd doet.
Gy quemen to vns, gy klageden yuwe noet,
Gy spreken, yuwe frouwe queme dar achter,
Hadde wy wat spyse, so worde yd sachter;
„Gheuet vns mede van yuweme ghewynne!"
5420 „Ja", sprack Ysegrym bynnen deme kynne,
So datmen dat nauwe vorstunt.
Men ik sprack: „here, yd is yw wol ghegunt,
Ja, weren der swyne ock vele.
Wene duncket yw, de vns dyt dele?"
5425 „Dat schal de wulff", so spreke gy do.
Desses was Ysegrym seer vro.
He delede do na syner olden sede,
Men dar enwas nicht vele schemede mede:
Eyn verndel gaff he yw, dat ander yuwer vrowen,
5430 De anderen helfte begunde he to kouwen.
He ath so ghyrygen vtermaten,
Men de oren myt den nezegaten
Vnde halff de lungen, dyt gaff he my,
Dat ander behelt he al; dyt seghe gy.
5435 Sus togede he syne eddelheyt, so gy wetten.
Doch do gy yuwe deel hadden vpghegetten,
Dyt weet ik wol, gy weren noch nicht sath.
Dyt sach de wulff wol, men he ath
Vnde boet yw nicht, noch kleyn noch grod.
5440 Do krech he van yw eynen stod
Van yuwen poten twysschen de oren,
So dat em dat fel moste schoren.
He blodde vnde krech grote bulen
Vnde leep wech myt grotem hulen.
5445 Gy repen eme na: „kum wedder heer
Vnde scheme dy yo eyn ander tyd meer!
Isset, dattu dy ok nicht enschamest
Vnde myt deme delende dat anders ramest,
So wyl ik dy anders wylkomen hethen!
5450 Gha hastyghen, hale vns meer to ethen!"

¶ Do sprack ik: „here, ghebede gy dat,
So gha ik myt em; ik weet wol wat."
Here, gy spreken: „ya, gha myt em!
Do helt syk Ysegrym seer vmbequem,
5455 He blodde, he anckede, he konde vele klagen.
Sus ghynge wy echt to samende yagen.
Eyn veth kalff venge wy, dat gy wol mochten;
Do lachede gy seer, alze wy dat brochten,
Gy spreken do vnde loueden my groet,
5460 Ik were gud vthghesent tor noet.
Gy spreken, ik scholde delen dat kalff.
Ik sprack: „here, yd is yuwe rede halff,
De anderen helfte der konnygynnen.
So wat denne is dar enbynnen,
5465 Dat herte, de leuer myt der lungen,
Dyt deel horet to yuwen yungen.
My höret to de veer vöthe
Vnde Ysegryme dat höuet, wente dat is söthe!
Alze gy dyt horden, spreke gy do:
5470 „Reynke, we lerde dy delen alzo."
So rechte houeschlyken? laet my vorstaen!"
Ik sprack: „here, dat heft ghedaen
Desse, deme so roet is de kop
Vnde deme so blodich is de top.
5475 Wente hüden, do Ysegrym delede dat verken,
Dar by beghunde ick do to merken
Vnde lerde do den rechten syn,
Wo men lyke schal delen kalff efte swyn."
Sus krech Ysegrym, de ghyryghe dwas,
5480 Schaden vnde schande vor synen vras.

¶ Wo vele vyntmen noch sodane wulue,
De alle daghe bruken dat sulue
Vnde ere vndersaten vorslynden!
Se sparen nicht, wor se de vynden.
5485 Al wor eyn wulff sus ouermach,
Des wolvart krycht eynen vmmeslach.
Eyn wulff sparet nicht vlesch noch blod,
We em, de en sadygen mod!
We der stath vnde deme lande,
5490 Dar wülue krygen de öueren hande!

¶ Seet, her konnynck, gnedyghe here,
Sodane ere vnde der noch mere,
De hebbe gy to mannygen stunden
Vaken vnde vele by my ghevunden.
5495 Wes ick hebbe vnde mach ghewynnen,
Is alle yuwe vnde der konnygynnen;
Dat sy weynich efte vele,
Ja, dat meyste is al yuwe dele.
Dencke gy des kalues vnde verken,
5500 So wylle gy wol de warheyt merken,
By weme de rechte truwe mach syn,
By Reynken efte by Ysegryn.
Nu is de wulff seer vorhoghet
Vnde is by yw de grotste voghet.
5505 Nicht menet he yuwe vordel,
Men syn egen gheyt vor, beyde halff vnde heel.
He vnde Brun hebben nu dat word,
Men Reynken sake wert node ghehord.

¶ Here, yd is war, ik byn vorklaget.
5510 Ik mod dar dorch, yd mod syn ghewaget.
Is hir to houe yennich man,
De my de sake ouertüghen kan,
De kome myt den tüghen tor sprake
Vnde klaghe hir eyne vaste sake
5515 Vnde sette by, nicht na, men vor,
By vorlust des gudes, efte eyn or
Efte syn lyff yegen myn to vorlesen.
Sodanen recht plecht hir to wesen.
Here, alle desse sake, hir nu ghesecht,
5520 De sette ik by yw in dyt recht."

Bog 3, Kapitel 14
Bog 3, Kapitel 14

Bog 3, Kapitel 14

    Dat XIIII. vnde dat leste capittel des drydden boekes

¶ Wo de konnink ghesachtmodyget wart ouer Reynken vnde löuede eme syner loggen vnde nam en echt to gnaden.

DE konnynck sprack: „wo deme ok sy,
Deme rechte schalmen vallen by;
Nemande do ik yeghen recht.
Id is war, Reynke, du byst besecht,
5525 Dattu weest van Lampen dode,
Wente ik vorloß Lampen node,
Vorwar ik hadde Lampen leff.
Wo Bellyn dat myt eme dreff!
He brachte vns hir syn höuet:
5530 Ik bedrouede my meer, wan yennich löuet.
Is yemant, de nu wyl meer
Klagen ouer Reynken, de kome heer!
Desse sake, de hir vp em is ghesecht,
De lathe ik staen vp eyn recht,
5535 Wente Reynke is des by my ghebleuen.
Myne sake wyl ik eme vorgheuen.
Doch eft yemant welke tughe brochte,
De waraftich syn, van gudeme rochte,
De komen vort, so hir is ghesecht,
5540 Vnde gheuen syck hir myt Reynken int recht."

¶ Reynke sprack: „gnedyghe here,
Ik dancke yw seer yuwer ere,
Dat gy yw nicht laten vordreten
Vnde wyllen my rechtes laten gheneten.
5545 Ik segget by myneme swaren eyde:
Do Lampe myt Bellyne van my scheyde,
Do dede my dat herte so wee,
Wente ik hadde seer leff desse twey.
Nicht wuste ik, dat my vorhelt desse noet
5550 Efte dat Lampen so na was syn doet."

¶ Sus konde Reynke de word stofferen,
So dat alle, de dar weren,
Meneden, he spreke ane beraet.
Wente he hadde ernstaftich ghelaet
5555 Van den kleynöden in synen worden,
So dat alle, de dyt horden,
Meneden ok, dat he waer sede,
Vnde spreken en int beste to frede.
Sus makede he deme konnynge wes vroet,
5560 Wente deme konnynge de syn seer stoet
Na den kleynöden, de Reynke myt berathe
So groet hadde louet bouen mathe.

¶ Hir vmme de konnynck to Reynken sede:
„Reynke, weset men to frede!
5565 Gy scholen reysen vnde yagen,
Konde gy de kleynöde vpvragen.
Myne hulpe schal yw syn bereyt,
Kone gy vpvragen dar van bescheyt."

¶ Reynke sprack: „eddele here,
5570 Ik dancke yuwer eddelicheyt sere,
Dat gy my gheuen trostlyke word.
Iw behord to straffen rooff vnde mord,
De leyder dar vmme is ghescheen.
Ik mod myt flyte dar na seen
5575 Vnde wyl ok reysen nacht vnde dach
Myt hulpe al de ik bydden mach.
Kryghe ik to wetten, wor se syn,
Vnde eft alleyne de hulpe myn
Were to swack, dat ik nicht enmochte
5580 Vullenbryngen de macht, dat ik se brochte
To yuwen gnaden (wente, se syn yuwe),
Dat ik denne mochte myt gantzer truwe
Hülpe söken, eft yd were van nöden,
By yw vmme de kleynöden
5585 Vnde mochte se yw bryngen tor hant,
Denne were myn vlyd noch wol bewant."

¶ Dyt was deme konnynge al wol mede.
He vulborde Reynken vp al de rede,
Wo doch Reynke en heft bedrogen
5590 Vnde myt groten loggen vorghelogen
Vnde heft em eyne wassene neze anghesath.
Al de dar weren löueden ock dat;
He hadde en de oren vul gheslagen,
So dat he mochte al sunder vragen
5595 Ghan efte reysen, wor he wolde.
Men Ysegrym wuste nicht, wat he scholde;
He wart tornich vnde mysmodich seer
Vnde sprack: „her konninck, eddel heer,
Löue gy Reynken echt vp dat nye,
5600 De yw kortes vorloch twye efte drye?
Wunder ysset, dat gy eme löuet,
Deme lozen schalke, de yw vordöuet,
De yw wysse vnde vns allen bedrucht,
Sprickt selden war, men alle tyd lucht.
5605 Here, ik late en so noch nicht theen.
Gy scholen yd horen vnde seen,
Dat he is eyn valschen droch.
Ik weet dre grote sake noch,
Der he my nicht wol kan entghan,
5610 Scholde ik eynen kamp ok myt eme slan.
Id is war, hir is yo ghesecht,
Men schal eme ouertügen myt recht.
Ja, mach he hebben so langen dach,
So deyt he vort, al wat he mach.
5615 Kanmen alle tyd dar tüghe by nemen?
So machmen vuste sus laten betemen,
Bedregen den eynen na, den anderen vor.
Nemant is, de yegen em spreken dor
Edder de yegen em dor spreken eyn word;
5620 Men syne sake gheyt alle tyd vort.
He is dar to ok nemandes vrunt,
Nicht yw efte den yuwen to nener stunt.
Nicht schal he van hir wyken efte ghan,
He schal my hir to rechte stan."